Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 października 2006 r.
III UK 89/06
Nagroda wypłacona pracownikowi wchodzi w skład podstawy wymiaru
zasiłku chorobowego. O spełnieniu co do niej przesłanki określonej w art. 41
ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpie-
czenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z
2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.) decyduje treść przepisów zakładowych przewi-
dujących jej zmniejszenie za okres pobierania zasiłku, a także praktyka stoso-
wania tych przepisów przez pracodawcę.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 paź-
dziernika 2006 r. sprawy z odwołania Józefa S. Przedsiębiorstwa Budowlano - Usłu-
gowego „S.-P.” spółki jawnej w S. i Anny K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziału w R. o zasiłek chorobowy, na skutek skargi kasacyjnej odwołują-
cego się Józefa S. Przedsiębiorstwa Budowlano Usługowego „S.-P.” spółki jawnej w
S. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemy-
ślu z dnia 13 lipca 2006 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 6 kwietnia 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
R. ustalił, że Anna K. podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na
podstawie umowy o pracę w spółce Józef S. Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe
„S.-P.” s.j. w S., odmówił Annie K. prawa do uwzględnienia premii uznaniowej w pod-
stawie wymiaru zasiłku chorobowego za okres od 5 listopada 1999 r. do 28 marca
2000 r., przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku chorobowego od 5 listopada 1999
r. do 29 lutego 2000 r. w kwocie 1.923,90 zł obliczonego od podstawy wymiaru w
2
kwocie 544,64 zł oraz za okres od 1 marca 2000 r. do 28 marca 2000 r. w kwocie
531,16 zł obliczonego od podstawy wymiaru w kwocie 569,03 zł, a także stwierdził
bezpodstawną wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 5 listopada 1999 r. do 28
marca 2000 r. w zawyżonej wysokości z uwagi na wliczenie premii uznaniowej do
podstawy wymiaru zasiłku. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wli-
czenie premii do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego było niewłaściwe, gdyż
zgodnie z regulaminem wynagradzania obowiązującym u pracodawcy, premia uzna-
niowa nie podlegała zmniejszeniu za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, a
o zmniejszeniu lub całkowitym zawieszeniu wypłaty premii decydował samodzielnie
pracodawca. W tej sytuacji zgodnie z art. 41 ust. 1-3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999
r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i ma-
cierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) jako podstawę wymiaru
zasiłku chorobowego ubezpieczonej należało przyjąć wynagrodzenie za miesiąc
wrzesień 1999 r. w kwocie 650 zł brutto, pomniejszone o kwotę składek na ubezpie-
czenie społeczne.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu wyrokiem
z dnia 28 września 2005 r. [...] oddalił odwołania ubezpieczonej oraz płatnika składek
od decyzji z dnia 6 kwietnia 2005 r. Sąd Okręgowy ustalił, że Anna K. była zatrud-
niona w firmie Józef S. Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe „S.-P.” s.j. w S. na
podstawie umowy o pracę na czas określony od 1 września 1999 r. do 28 marca
2000 r. jako sprzątaczka w pełnym wymiarze czasu pracy za minimalnym wynagro-
dzeniem zasadniczym. Ubezpieczonej przysługiwała ponadto premia uznaniowa,
którą otrzymała we wrześniu 1999 r. w kwocie 2.150 zł. W czasie zatrudnienia ubez-
pieczona chorowała od 1 października 1999 r., pobierając początkowo wynagrodze-
nie za okres choroby, a następnie zasiłek chorobowy. Do ustalenia podstawy wy-
miaru tego wynagrodzenia i zasiłku przyjęto wynagrodzenie zasadnicze za wrzesień
1999 r. w kwocie 650 zł oraz premię uznaniową w kwocie 2.150 zł, co - w ocenie
Sądu Rejonowego - spowodowało zawyżenie podstawy wymiaru zasiłku należnego
ubezpieczonej. Premię i nagrodę, przewidzianą w wewnętrznych przepisach płaco-
wych, pracodawca przyznawał wyłącznie według własnego uznania, a ich wysokość
była nieadekwatna do wynagrodzeń zasadniczych przysługujących poszczególnym
pracownikom. Ponadto, u pracodawcy nie obowiązywały jakiekolwiek zasady przy-
znawania i różnicowania nagród oraz premii. W ocenie Sądu Rejonowego, uzna-
niowy charakter premii oraz uznanie, że nie była ona stałym składnikiem wynagro-
3
dzenia w świetle przepisów płacowych, dowodzą, iż nie było podstaw do wliczenia
premii do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Wyrokiem z dnia 20 stycznia 2006 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Przemyślu oddalił apelacje ubezpieczonej i płatnika składek,
podnosząc, że wyrok Sądu pierwszej instancji odpowiada prawu, a zgromadzony w
sprawie materiał dowodowy został oceniony w sposób właściwy, bez przekroczenia
granic swobodnej oceny dowodów. Sąd Okręgowy podzielił w całości ustalenia fak-
tyczne poczynione w sprawie przez Sąd Rejonowy oraz ich ocenę prawną. Powołu-
jąc się na art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Sąd Okręgowy
wskazał, że do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i macierzyńskiego przyjmuje
się tylko takie premie, których warunki uzyskania określają wewnątrzzakładowe regu-
lacje płacowe, z zastrzeżeniem, że przepisy te przewidują pomniejszenie premii za
czas zwolnienia lekarskiego. Według obowiązującego u pracodawcy od 15 kwietnia
1999 r. regulaminu wynagradzania (§ 5), pracodawca ma prawo do przyznawania
indywidualnych miesięcznych nagród dla poszczególnych pracowników według
swego uznania (pkt 1); a wypłaty tych nagród ulegają zmniejszeniu lub całkowitemu
zawieszeniu za okres pobierania przez pracowników wynagrodzenia za czas cho-
roby, zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego,
zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego oraz innych okresów, w których pra-
cownik nie świadczył pracy; o wysokości zmniejszenia lub całkowitym zawieszeniu
wypłaty nagród decyduje samodzielnie pracodawca (pkt 2). Sąd Okręgowy uznał, że
w sytuacji, gdy zmniejszenie lub zawieszenie premii (nagrody) za czas zwolnienia
lekarskiego jest uzależnione od uznania pracodawcy, to takiej premii (nagrody) nie
można wliczać do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł płatnik składek, który zarzucił naru-
szenie: 1) art. 41 ust. 1 i art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. związku z § 5
pkt 2 regulaminu wynagradzania wraz z zasadami przyznawania nagród obowiązują-
cymi u płatnika składek od 15 kwietnia 1999 r., „przez przyjęcie, że przepisy o wyna-
gradzaniu nie przewidują zmniejszania premii i nagrody za okres pobierania świad-
czenia”; 2) art. 3 pkt 3 w związku z art. 36 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., „przez
jego niezastosowanie, polegające na błędnym zdefiniowaniu wynagrodzenia i błęd-
nym ustaleniu przychodu pracownika co miało istotne znaczenie przy ustalaniu pod-
stawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia społecznego i było sprzeczne z umową o
4
pracę”; 3) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r.
w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpie-
czenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.), „przez jego niezasto-
sowanie, polegające na błędnym przyjęciu, że wypłacona premia miesięczna nie sta-
nowi składnika podstawy wymiaru składek”; 4) art. 316 § 1 k.p.c., „poprzez niewzięcie
za podstawę rozstrzygnięcia istniejącego stanu prawnego w zakresie wynikającym z
art. 3 pkt 3 w związku z art. 36 ustawy zasiłkowej” oraz 5) art. 233 § 1 k.p.c., „po-
przez ustalenie niezgodnie ze stanem faktycznym i wbrew zasadom logicznego rozu-
mowania, że wszystkim pracownikom spółki przysługuje wyłącznie wynagrodzenie w
wysokości najniższego obowiązującego w danym okresie”. W obszernym uzasadnie-
niu skargi, odwołującym się zwłaszcza do poglądów przedstawionych w uzasadnie-
niu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r., III UK 76/05, wywiedziono w
szczególności, że na gruncie art. 36 ust. 1 oraz art. 41 ustawy z dnia 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) nie po-
winno budzić wątpliwości, że choć premia uznaniowa nie ma charakteru roszczenio-
wego, to stanowi podstawę wymiaru zasiłku chorobowego w sytuacji, gdy została
wypłacona pracownikowi. Zdaniem skarżącego, wnioskowanie Sądu Okręgowego
jakoby obowiązujące u płatnika przepisy płacowe nie określały zasad zmniejszania
premii za czas choroby lub zasiłku, „jest gołosłowne i sprzeczne z zebranym materia-
łem dowodowym”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest bezzasadny przede wszystkim dla-
tego, że w postępowaniu kasacyjnym Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami fak-
tycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39813
§ 2 k.p.c.), a
podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów i oceny
dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Zresztą wskazane w skardze fakty, które miały być
błędnie ustalone, nie mają w sprawie istotnego znaczenia (art. 227 k.p.c.). Bezza-
sadny jest też zarzut naruszenia art. 316 k.p.c., gdyż Sąd Okręgowy wziął pod
uwagę art. 3 pkt 3 w związku z art. 36 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., a zarzut
5
naruszenia tych przepisów jest wskazany w skardze i podlega rozważeniu w ramach
zarzutu naruszenia prawa materialnego.
Zgodnie z art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pie-
niężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, użyte w niej
określenie „wynagrodzenie” oznacza przychód pracownika stanowiący podstawę wy-
miaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez praco-
dawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie choro-
bowe. Do ubezpieczonej miał zastosowanie art. 36 ust. 2 tej ustawy, zgodnie z któ-
rym, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w
ust. 1 (12 miesięcy kalendarzowych), podstawę wymiaru zasiłku chorobowego sta-
nowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubez-
pieczenia. Niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała po upływie miesiąca za-
trudnienia (września 1999 r.) i w tym okresie otrzymała ona wynagrodzenie zasadni-
cze (650 zł brutto) oraz nagrodę (2.150 zł). Problem sprowadza się do oceny, czy w
ogóle nagroda otrzymana przez pracownika podlega wliczeniu do podstawy wymiaru
zasiłku chorobowego, a jeżeli tak, to na jakich zasadach. Na pierwsze z tych pytań
należy odpowiedzieć twierdząco i wystarczające w tym zakresie jest odwołanie się do
treści art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. Zgodnie z tym przepisem, pre-
mie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne
wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracow-
nikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustale-
nia podstawy wymiaru zasiłku. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wlicza się
więc co do zasady nie tylko premie, ale także wypłacone pracownikowi nagrody (por.
też analizę dalszych przepisów, z których to wynika, przedstawioną w uzasadnieniu
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r., III UK 76/05). Jednakże, zgodnie z
art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., przy ustalaniu podstawy wymiaru
zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli postano-
wienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują
zmniejszania ich za okres pobierania zasiłku. Wykładnia i zastosowanie tego prze-
pisu stanowi istotę rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy. Problem polega nie tyle
na ocenie, czy nagroda wypłacona ubezpieczonej w ogólności podlega wliczeniu do
podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, lecz na analizie, czy w przepisach o wyna-
gradzaniu obowiązujących u pracodawcy (regulaminie wynagradzania) zostało prze-
widziane zmniejszanie tych nagród za okres pobierania zasiłku. Przepis art. 41 ust. 1
6
ustawy może budzić wątpliwości, zwłaszcza co do oceny, w jaki sposób przepisy o
wynagradzaniu mają przewidywać zmniejszanie świadczeń. Dotyczy to w szczegól-
ności nagrody, gdyż jest to świadczenie przyznawane pracownikowi na podstawie
swobodnego uznania pracodawcy. Tym nagroda (nazywana nieraz premią uzna-
niową) różni się od premii (w ścisłym tego słowa znaczeniu, nazywanej regulami-
nową), która jest świadczeniem o przewidzianych z góry, skonkretyzowanych i zo-
biektywizowanych (podlegających weryfikacji) przesłankach nabycia prawa do niej.
Pracownik nabywa więc prawo do premii (roszczenie o jej wypłatę) po spełnieniu
tych przesłanek (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 30 marca 1977 r.,
I PRN 26/77, OSNCP 1977 nr 11, poz. 225; uchwała z dnia 27 kwietnia 1977 r., I PZP
6/77, OSNCP 1977 nr 11, poz. 207; NP 1979 nr 1, s. 135 z glosą M. du Valla;
uchwała z dnia 24 sierpnia 1978 r., I PZP 21/78, OSNCP 1979 nr 2, poz. 29; wyrok z
dnia 31 marca 1980 r., I PRN 138/79, Służba Pracownicza 1980 nr 10, s. 34;
uchwała z dnia 10 czerwca 1983 r., III PZP 25/83, OSNCP 1983 nr 12, poz. 192;
OSPiKA 1984 nr 11, poz. 235 z glosą M. Seweryńskiego; wyrok z dnia 1 października
1984 r., I PRN 131/84, OSPiKA 1988 nr 1, poz. 21 z glosą J. Pacho; OSP 1991 nr 5,
poz. 125 z glosą T. Gregorczuk; wyrok z dnia 21 września 1990 r., I PR 203/90, OSP
1991 nr 7-8, poz. 166). W przypadku premii określenie zasad jej zmniejszenia (po-
zbawienia, zawieszenia) polega na ustaleniu tak zwanych reduktorów. W odniesieniu
do art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. polegać to powinno na ustaleniu w
przepisach o wynagradzaniu, że za okres pobierania zasiłku chorobowego premia
nie przysługuje. Podstawową zasadą, którą należy uwzględniać przy wykładni tego
przepisu jest bowiem jego cel polegający na przeciwdziałaniu możliwości podwój-
nego wypłacania tego samego składnika wynagrodzenia. Chodzi o to, że jeżeli pra-
cownik w okresie nieświadczenia pracy z powodu niezdolności do jej wykonywania
otrzyma wynagrodzenie, to wynagrodzenie to (lub jego składnik) nie może być
uwzględnione w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, gdyż oznaczałoby to
pobieranie dwóch wzajemnie wykluczających się świadczeń. Pracownik bowiem
otrzymałby wynagrodzenie i odpowiednik wynagrodzenia w czasie niezdolności do
pracy, to jest zasiłek chorobowy, w którego podstawie wymiaru byłoby także owo wy-
nagrodzenie (por. uzasadnienia uchwały z dnia 23 listopada 1979 r., II UZP 22/79,
OSNCP 1980 nr 6, poz. 110 oraz wyroku z dnia 5 marca 1997 r., II UKN 15/97,
OSNAPiUS 1997 nr 22 poz. 446). Problem jest znacznie bardziej skomplikowany w
przypadku nagrody, której przyznanie zależy od swobodnego uznania pracodawcy, a
7
więc nie ma w zasadzie żadnych przesłanek jej nabycia. Jeżeli nie ma przesłanek
nabycia prawa do nagrody, to w jaki sposób można określić przesłanki jej zmniejsza-
nia (pozbawiania). Prawo do nagrody (jej wypłaty) pracownik uzyskuje dopiero po jej
przyznaniu przez pracodawcę według jego swobodnego uznania (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 21 września 1990 r., I PR 236/90, Służba Pracownicza 1991 nr
6, s. 28). Można więc twierdzić, że skoro nie ma żadnych przesłanek nabycia prawa
do nagrody, to w ogóle nie jest możliwe określenie zasad jej zmniejszenia (pozbawie-
nia) w rozumieniu art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., gdyż w okresie
pobierania zasiłku chorobowego przez pracownika, pracodawca najpierw musiałby
przyznać pracownikowi nagrodę, a następnie ją zmniejszyć według zasad przewi-
dzianych w przepisach o wynagradzaniu. Pracodawca może swobodnie nagrodę
przyznać, a więc również swobodnie może jej nie przyznawać. W jaki więc sposób
można odnieść treść art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. do tego świad-
czenia. Nie można twierdzić, że nie jest możliwe określenie zasad zmniejszenia na-
gród w okresie pobierania zasiłku chorobowego, gdyż oznaczałoby to, że nagrody w
ogóle nie wchodzą w skład podstawy wymiaru zasiłku (co, jak wyżej wskazano, by-
łoby niezgodne z przepisami, zwłaszcza z art. 42 ust. 1 ustawy). W orzecznictwie
Sądu Najwyższego wskazuje się, że do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie
mogą być wliczane te składniki wynagrodzenia (nagrody), co do których przepisy
układów zbiorowych lub innych aktów normatywnych dotyczących wynagradzania nie
przesądzają w sposób jednoznaczny, że pracownik traci do nich prawo w okresie
pobierania zasiłku chorobowego. A więc wlicza się tylko te składniki, co do których z
przepisów w sposób jednoznaczny i definitywny zarazem wynika, iż podlegają one
zmniejszeniu lub całkowitemu zawieszeniu w okresie pobierania zasiłku chorobo-
wego (por. wyrok z dnia 11 maja 2005 r., III UK 33/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 382
oraz wyrok z dnia 11 listopada 2005 r., III UK 65/05, niepublikowany). W wyrokach
tych odniesiono się wprost do § 5 regulaminu wynagradzania obowiązującego w
Spółce Józef S. Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe „S.-P.” s.j. w S., uznając, że
według tego przepisu o wysokości zmniejszenia lub całkowitym zawieszeniu wypłaty
nagród decyduje samodzielnie pracodawca, a to oznacza, iż nie zostało przewi-
dziane zmniejszenie świadczeń za okres pobierania zasiłku w rozumieniu art. 41 ust.
1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. Taką też wykładnię tego przepisu przyjął w za-
skarżonym wyroku Sąd Okręgowy. Nieco inne podejście do omawianego problemu
zostało przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca
8
2005 r., III UK 76/05 (dotychczas niepublikowany). Sąd Najwyższy wywiódł w nim, że
takie rozumowanie opiera się na budzącym zastrzeżenia założeniu, jakoby o wyłą-
czeniu spornych składników wynagrodzenia z podstawy wymiaru zasiłku chorobo-
wego, decydował ich charakter prawny (że były przyznawane oraz zmniejszane we-
dług uznania pracodawcy). Jest to trafny pogląd, a oznacza on, że nagrody wchodzą
w ogólności w skład podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, a o spełnieniu co do
nich przesłanek art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., decyduje nie tylko
treść przepisów zakładowych (ich jednoznaczność), ale także inne okoliczności, ta-
kie, jak stosowanie tych przepisów w praktyce pracodawcy oraz w stosunku do kon-
kretnego pracownika. W uzasadnieniu wskazanego wyroku z dnia 6 lipca 2005 r. Sąd
Najwyższy dał temu wyraz, stwierdzając, że należy wyjaśnić, czy obowiązujące w
danym wypadku przepisy regulaminu wynagradzania zapewniały (przewidywały)
premię uznaniową także w okresie pobierania zasiłku chorobowego z uwzględnie-
niem sytuacji faktycznej (konkretnego pracownika), a zastrzeżenie, że o wysokości
zmniejszenia lub całkowitym zawieszeniu wypłaty nagród decyduje samodzielnie
pracodawca powinno być ocenione w kontekście zasad regulaminu, „ale także z
uwzględnieniem zasad przyznawania nagród i premii stanowiących integralną część
regulacji regulaminowej i wreszcie powinno uwzględniać rzeczywisty stan faktyczny -
praktykę stosowania tych zapisów regulaminowych”.
Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze kasacyjnej, między omówionymi
wyrokami Sądu Najwyższego nie występuje sprzeczność, a wyrok z dnia 6 lipca
2005 r., III UK 76/05, przedstawia jedynie dalsze okoliczności, które należy uwzględ-
niać przy ocenie spełnienia przesłanek określonych w art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25
czerwca 1999 r. Powracając do oceny zastosowania tego przepisu w stanie faktycz-
nym rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że w zasadniczych elementach różni
się on od stanu faktycznego, w którym zapadł wyrok z dnia 6 lipca 2005 r., III UK
76/05. W sprawie tej chodziło o zasiłek chorobowy przysługujący pracownikowi za-
trudnionemu przez wiele lat, a konkretnie o zasiłki w okresie od czerwca 1999 r. do
marca 2002 r., w którym pracownik w czasie świadczenia pracy otrzymał wielokrotnie
nagrody w łącznej kwocie 24.880 zł. W kontekście wyżej wskazanych zasad oceny
zastosowania art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. występowała więc ko-
nieczność ustaleń i osądu co do stosowania zakładowych przepisów o wynagradza-
niu (zmniejszeniu świadczeń w okresach pobierania zasiłku chorobowego) w prak-
tyce pracodawcy oraz w stosunku do konkretnego pracownika. Takiej konieczności
9
nie ma w rozpoznawanej sprawie, gdyż jej stan faktyczny jest w tym zakresie prosty i
niesporny. Ubezpieczona została zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas
określony od 1 września 1999 r. do 28 marca 2000 r. (7 miesięcy) jako sprzątaczka w
pełnym wymiarze czasu pracy za minimalnym wynagrodzeniem zasadniczym (650 zł
brutto). Świadczyła pracę przez miesiąc (wrzesień 1999 r.), za który pracodawca
przyznał jej nagrodę w kwocie 2.150 zł (ponad trzykrotność wynagrodzenia zasadni-
czego). W takim stanie faktycznym, zarówno przyznanie nagrody, jak też praktyczne
stosowanie niejednoznacznych przepisów zakładowych o wynagradzaniu, cechuje
się całkowitą dowolnością, a więc nie zostały spełnione przesłanki art. 41 ust. 1
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., co oznacza, że wypłacona ubezpieczonej nagroda
nie wchodzi w skład podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Sąd Najwyższy zważył nadto, że zaskarżony wyrok należy uznać za odpowia-
dający prawu także z innych względów. Z punktu widzenia treści stosunku pracy i
roszczeń z niego wynikających nie ma przeszkód, aby prywatny pracodawca (nieko-
rzystający ze środków publicznych) przyznawał pracownikowi świadczenia w dowol-
nie wysokich kwotach. Dlatego też - co do zasady - złożenie oświadczenia o przyzna-
niu nagrody nie podlega kontroli sądu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lis-
topada 2004 r., I PK 37/04, OSNP 2005 nr 14, poz. 207). Jednakże wysokość wyna-
grodzenia za pracę wpływa na wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych i w
tym zakresie należy uznać obowiązywanie odmiennych zasad. W orzecznictwie
Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że ustalenie rażąco wysokiego wynagro-
dzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako
dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świado-
mym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych
kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p.
(wyrok z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192; por. też
wyrok z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191 oraz wy-
rok z dnia 18 października 2005 r., II UK 43/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 251), a
Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia
stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (a więc także
w zakresie wysokości świadczeń), jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało
wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia
społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (uchwała z dnia 27 kwietnia 2005 r.,
II UZP 2/05, OSNP 2005 nr 21, poz. 338; Gdańskie Studia Prawnicze-Przegląd
10
Orzecznictwa 2006 nr 2, poz. 16 z glosą D.E. Lacha). Sąd Okręgowy zaakceptował
ocenę Sądu pierwszej instancji, że wysokość nagród była nieadekwatna do wynagro-
dzeń zasadniczych przysługujących poszczególnym pracownikom. Konkretnie, to
wysokość nagrody przyznanej ubezpieczonej była nieadekwatna do jej wynagrodze-
nia zasadniczego, a przede wszystkim nieadekwatna do zakresu wykonanej pracy,
świadczonej jedynie przez okres pierwszego miesiąca trwania zatrudnienia. Sąd Naj-
wyższy uważa, że w tym przypadku występuje przypadek uzasadniający zakwestio-
nowanie wliczenia ubezpieczonej tej nagrody do podstawy wymiaru zasiłku chorobo-
wego ze względu na sprzeczność jej przyznania z zasadami współżycia społecz-
nego.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art.
39814
k.p.c.
========================================