Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 listopada 2006 r.
II PK 367/05
1. Przeniesienie mianowanego pracownika samorządowego ze względu
na likwidację dotychczasowego stanowiska służbowego nie wymaga zapewnie-
nia mu pracy na stanowisku zastrzeżonym w statucie gminy bądź związku mię-
dzygminnego dla pracowników mianowanych.
2. Pracodawca może przenieść mianowanego pracownika na stanowi-
sko, z którym wiążą się zadania przewyższające jego kwalifikacje, z zastrzeże-
niem ponoszenia przez pracodawcę ryzyka niezawinionego, wadliwego wyko-
nania zadań przekraczających kwalifikacje pracownika i przestrzegania ograni-
czeń powierzenia takiej pracy wynikających z przepisów prawa, a zwłaszcza z
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Herbert
Szurgacz, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 listopa-
da 2006 r. sprawy z powództwa Pawła M. przeciwko Urzędowi Miasta I. o uznanie
przeniesienia za bezskuteczne - przywrócenie na poprzednie stanowisko, na skutek
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Bydgoszczy z dnia 30 czerwca 2005 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy, po-
zostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Bydgoszczy oddalił apelację powo-
da od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Inowrocławiu z 1 grudnia 2004 r. od-
dalającego powództwo.
2
W pozwie skierowanym przeciwko Urzędowi Miasta w I. powód domagał się
uznania za bezskuteczne przeniesienia go ze stanowiska zastępcy naczelnika Wy-
działu Gospodarki Przestrzennej, Nieruchomości i Budownictwa na stanowisko in-
spektora w Wydziale Dróg i Transportu oraz przywrócenia na poprzednio zajmowane
stanowisko. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa zarzucając, że przeniesienie
powoda na inne stanowisko było uzasadnione faktem likwidacji stanowisk zastępcy
naczelnika w całej strukturze Urzędu.
Sąd ustalił, że powód został zatrudniony przez pozwanego od 1 lipca 1992 r. i
z tym dniem mianowany na stanowisko zastępcy kierownika Wydziału Geodezji i Bu-
downictwa, a następnie Wydziału Gospodarki Przestrzennej, Nadzoru Budowlanego i
Architektury, a po kolejnej zmianie regulaminu organizacyjnego Urzędu - od 20
marca 2002 r. - Wydziału Gospodarki Przestrzennej, Nieruchomości i Budownictwa.
Bezsporne jest, że struktura organizacyjna Urzędu Miasta I. do 15 grudnia
2002 r. przewidywała stanowisko zastępcy Naczelnika Wydziału Gospodarki Prze-
strzennej, Nieruchomości i Budownictwa. Zarządzeniem Prezydenta Miasta I. z 16
grudnia 2002 r. wprowadzono Regulamin Organizacyjny Urzędu Miasta I., w którym
postanowiono, że wydziałami kierują naczelnicy. Powód przebywał na zwolnieniu
lekarskim od 5 listopada 2002 r. do 14 marca 2003 r. Od 25 marca 2003 r. do 24
czerwca 2003 r. był zawieszony w pełnieniu obowiązków w związku z toczącym się
postępowaniem dyscyplinarnym, a następnie chorował przez 1 rok od 9 czerwca
2003 r. do 8 czerwca 2004 r. Pozwany oświadczeniem woli z 11 sierpnia 2004 r. na
podstawie art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) w związku z
art. 7 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.), powołując się na reorganizację
Urzędu połączoną z likwidacją stanowiska powoda z dniem 16 sierpnia 2004 r.,
przeniósł go na stanowisko inspektora w Wydziale Dróg i Transportu, pozostawiając
przez 6 miesięcy po przeniesieniu na nowe stanowisko wynagrodzenie w dotychcza-
sowej wysokości. Naczelnik Wydziału Gospodarki Przestrzennej, Nieruchomości i
Budownictwa (świadek) Romuald K. potwierdził, że od grudnia 2002 r. w Urzędzie
zlikwidowano stanowisko zastępców Naczelników Wydziałów, a w tym samym sta-
nowisko powoda. Nieobsadzone stanowisko kierownika referatu ze względu na dłu-
gotrwałą nieobecność powoda z powodu choroby powierzono w lipcu 2004 r. innej
osobie.
3
W ocenie Sądu Rejonowego roszczenie powoda o uznanie przeniesienia go
na stanowisko inspektora w Wydziale Dróg i Transportu za bezskuteczne i przywró-
cenie na stanowisko zastępcy Naczelnika Wydziału Gospodarki Przestrzennej, Nie-
ruchomości i Budownictwa nie jest zasadne. Od 16 grudnia 2002 r. w strukturze or-
ganizacyjnej pozwanego Urzędu nie ma już stanowisk zastępcy naczelnika wydziału.
Nie można przyjąć, jak to wywodzi powód, że Prezydent Miasta I. winien wydać de-
cyzję dotyczącą likwidacji stanowiska powoda. Wprowadzenie nowej organizacji
pracy przez tworzenie, łączenie czy likwidację stanowisk pracy i wprowadzenie no-
wego regulaminu organizacyjnego nie wymaga podania nazwisk pracowników, któ-
rych stanowisk nie ma już w nowej strukturze. Polemika powoda co do zasadności i
celowości reorganizacji Urzędu nie ma znaczenia w sprawie, skoro w pozwanym
Urzędzie nie ma już stanowiska, jakie powód zajmował, to jest zastępcy naczelnika.
Przeniesienie powoda do Wydziału Dróg i Transportu ma umocowanie w art. 10 ust.
1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Zgodnie z art. 10 ust. 1a - w razie
reorganizacji urzędu urzędnika państwowego mianowanego można przenieść na
inne stanowisko służbowe, odpowiadające kwalifikacjom pracownika, jeżeli ze
względu na likwidację stanowiska zajmowanego przez urzędnika nie jest możliwe
dalsze jego zatrudnianie na tym stanowisku. Po przeniesieniu przysługuje wynagro-
dzenie stosowne do wykonywanej pracy, lecz przez okres 6 miesięcy nie niższe od
dotychczasowego. Powód ma kwalifikacje do pracy w Wydziale Dróg i Transportu,
gdyż jest inżynierem budownictwa o specjalności drogi, ulice i lotniska (według akt
osobowych), a więc powierzenie obowiązków inspektora w tym wydziale jest zgodne
z jego kwalifikacjami. Z tych względów Sąd uznał, że przeniesienie powoda na inne
stanowisko służbowe jest zasadne i zgodne z przepisami, a tym samym brak jest
podstaw faktycznych i prawnych do uznania zasadności żądania powoda przywróce-
nia do pracy na stanowisko, którego nie ma w strukturze organizacyjnej pracodawcy
powoda.
W apelacji od tego wyroku powód podniósł, że nie nastąpiła faktyczna likwida-
cja jego stanowiska pracy, a jedynie zmiana jego nazwy. Zarzucił również, że nie ma
wymaganych uprawnień do wykonywania czynności inspektora Wydziału Dróg i
Transportu, decyzja o przeniesieniu go na to stanowisko opiera się na nieważnym
regulaminie organizacyjnym, a ponadto jako pracownik mianowany nie powinien zo-
stać przeniesiony na stanowisko, na którym mianowanie nie jest wymagane. Pozwa-
ny wniósł o oddalenie apelacji.
4
Sąd Okręgowy uznał apelację za niepodlegającą uwzględnieniu. Sąd podkre-
ślił, że w myśl art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych, w razie
reorganizacji urzędu można przenieść pracownika mianowanego na inne stanowisko
służbowe odpowiadające kwalifikacjom pracownika, jeżeli ze względu na likwidację
stanowiska zajmowanego przez urzędnika nie jest możliwe dalsze jego zatrudnienie
na tym stanowisku. Likwidacja wszystkich stanowisk zastępców naczelników wy-
działów w Urzędzie Miasta w I. jest niewątpliwie zmianą organizacyjną pociągającą
za sobą konieczność dokonania zmian kadrowych. Ta zmiana organizacyjna była
wynikiem wprowadzenia regulaminu organizacyjnego z 16 grudnia 2002 r. Nie ma tu
znaczenia okoliczność, że przed przeniesieniem powoda na inne stanowisko pozwa-
ny dokonał kolejnej reorganizacji Urzędu, skoro w jej wyniku nie przywrócono stano-
wisk zastępców naczelników wydziałów. Likwidacja stanowiska zajmowanego przez
powoda nie była pozorna, gdyż nie sprowadzała się (jak zarzucał powód) do zmiany
nazwy stanowiska bądź do zmiany jego usytuowania w strukturze Urzędu. W szcze-
gólności podział zadań wydziału na dwa odrębne referaty i powierzenie kierowania
nimi kierownikom sprawiło, że stanowisko zastępcy naczelnika wydziału stało się
zbędne. Powód był brany pod uwagę jako kandydat na stanowisko kierownika Refe-
ratu Planowania Przestrzennego i Budownictwa. Pozwany stanowisko to powierzył
jednak innej osobie ze względu na długotrwałą nieobecność powoda w pracy,
wszczęcie przeciwko niemu postępowania dyscyplinarnego oraz postępowania kar-
nego pod zarzutem korupcji (które doprowadziło do wydania - nieprawomocnego -
wyroku skazującego połączonego z zakazem pełnienia funkcji kierowniczych). Zda-
niem Sądu Okręgowego postępowanie pozwanego nie narusza art. 10 ust. 1a
ustawy o pracownikach urzędów państwowych, ponieważ przepis ten nie nakazuje
przeniesienia pracownika na stanowisko niezwiązane z dotychczasową funkcją,
wymagając jedynie, by odpowiadało ono kwalifikacjom pracownika. Powód jako inży-
nier budownictwa (studia o specjalności drogi, ulice, lotniska) ma niewątpliwie kwali-
fikacje do pełnienia funkcji inspektora w Wydziale Dróg i Transportu (nawet gdyby
wykonywanie części tych zadań wymagało uzyskania przez powoda potwierdzenia
uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie). Nieza-
sadny jest też zarzut powoda, że pracownik mianowany może być przeniesiony tylko
na stanowisko, na którym stosunek pracy nawiązuje się w drodze mianowania. W
pozwanym Urzędzie stanowiskami z mianowania pozostają tylko stanowiska naczel-
ników wydziałów (i kierownika Urzędu Stanu Cywilnego). Gdyby uznać zarzut po-
5
woda za zasadny, możliwe byłoby tylko przeniesienie go na wyższe stanowisko, co
nie może być intencją art. 10 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
W skardze kasacyjnej powód wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi. Skarżący
zarzucił naruszenie: (a) prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 7 ustawy o pracownikach samorządowych i art. 10 ust. 1a ustawy
o pracownikach urzędów państwowych, przez przyjęcie, że wystąpiły wszystkie wy-
magane przesłanki pozwalające przenieść powoda - jako pracownika mianowanego -
ze stanowiska zastępcy naczelnika Wydziału Gospodarki Przestrzennej, Nierucho-
mości i Budownictwa na stanowisko inspektora w Wydziale Dróg i Transportu w po-
zwanym Urzędzie Miasta I., gdy w rzeczywistości powód nie ma kwalifikacji odpo-
wiednich do przeniesienia na to stanowisko oraz art. 2 pkt 2 ustawy o pracownikach
samorządowych przez to, że pozwany przeniósł powoda na stanowisko nieokreślone
w Statucie Miasta I., do objęcia którego wymagane jest zatrudnienie na podstawie
mianowania; (b) przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik
sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c., przez dowolne i fragmentaryczne rozważenie materiału
dowodowego, to znaczy błędne przyjęcie na podstawie złożonych przez powoda do-
wodów - decyzji Wojewody B. o stwierdzeniu przygotowania zawodowego do peł-
nienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie z 30 stycznia 1992 r. [...]
oraz pisma K.P. Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa z 30 maja 2005 r. [...], że
powód, jako inżynier budownictwa (studia o specjalności: drogi, ulice i lotniska), ma
kwalifikacje do pełnienia funkcji inspektora w Wydziale Dróg i Transportu. Zdaniem
powoda nie można uzyskać potwierdzenia uprawnień do pełnienia samodzielnych
funkcji technicznych w budownictwie (art.12 i następne ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. -
Prawo budowlane, jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.), jeżeli
się ich nie posiada.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy od wyjaśnienia dwóch kwestii praw-
nych dotyczących przeniesienia mianowanego pracownika samorządowego na inne
stanowisko służbowe. Pierwsza z nich sprowadza się do pytania, czy dopuszczalne
jest przeniesienie takiego pracownika na stanowisko, które nie zostało określone w
6
statucie gminy lub związku międzygminnego jako stanowisko, na którym zatrudnia
się pracowników w drodze mianowania. Druga, wymaga rozstrzygnięcia, czy do-
puszczalne jest powierzenie takiemu pracownikowi stanowiska, z którym wiążą się
zadania wykraczające częściowo poza jego kwalifikacje.
Artykuł 7 ustawy o pracownikach samorządowych stanowi, że do mianowa-
nych pracowników samorządowych stosuje się odpowiednio art. 10 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych. Zgodnie z ustępem 1a tego artykułu: „w razie re-
organizacji urzędu urzędnika państwowego mianowanego można przenieść na inne
stanowisko służbowe, odpowiadające kwalifikacjom pracownika, jeżeli ze względu na
likwidację stanowiska zajmowanego przez urzędnika nie jest możliwe dalsze jego
zatrudnienie na tym stanowisku. Po przeniesieniu przysługuje wynagrodzenie sto-
sowne do wykonywanej pracy, lecz przez okres sześciu miesięcy nie niższe od do-
tychczasowego.” Z kolei art. 2 ustawy o pracownikach samorządowych, określający
podstawy nawiązania stosunku pracy w samorządzie terytorialnym, stanowi w pkt. 2,
że na podstawie mianowania są zatrudniani pracownicy zatrudniani na stanowiskach
pracy określonych w statucie gminy bądź związku międzygminnego.
Odnośnie do pierwszej z powyższych kwestii należy stwierdzić, że z przyto-
czonych przepisów nie wynika, aby, jak twierdzi skarżący, przeniesienie pracownika
samorządowego na inne stanowisko służbowe ze względu na likwidację dotychcza-
sowego stanowiska wymagało zapewnienia mu pracy na stanowisku zastrzeżonym w
statucie gminy bądź związku międzygminnego dla pracowników mianowanych. Taki
warunek nie wynika z brzmienia bezpośrednio regulującego takie przeniesienie art.
10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 7 ustawy o
pracownikach samorządowych, który wymaga jedynie aby było to stanowisko odpo-
wiadające kwalifikacjom pracownika. Uznanie jego obowiązywania zakładałoby więc
rozszerzenie, zawartej w art. 2 ustawy o pracownikach samorządowych zasady (za-
trudniania na takim stanowisku w momencie nawiązania stosunku) na przeniesienie
pracownika. W ocenie Sądu Najwyższego podstaw do takiego odczytania rozważa-
nych przepisów nie daje nie tylko wykładnia literalna i systemowa, lecz także celowo-
ściowa. W szczególności wskutek reorganizacji urzędu liczba stanowisk obsadza-
nych zgodnie ze statutem pracownikami mianowanymi może ulec zmniejszeniu, co
uniemożliwi zatrudnienie wszystkich pracowników mianowanych na takich stanowi-
skach. W takim przypadku osoby te, przy założeniu trafności wykładni proponowanej
w skardze, byłyby zbędne i jedynym rozsądnym działaniem byłoby rozwiązanie z
7
nimi stosunków pracy. Temu sprzeciwia się jednak zarówno nieracjonalność pozby-
wania się i pozbawiania pracy wykwalifikowanych pracowników, jak i treść art. 10 ust.
1 ustawy o pracownikach samorządowych, określającego przypadki, w których do-
puszczalne jest rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem mianowanym. Przepis
ten nie wymienia rozpatrywanej sytuacji w enumeratywnie wskazanych przyczynach
rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem samorządowym. Należy również dodać,
że dopuszczalność zatrudnienia w szczególnych przypadkach pracownika mianowa-
nego na stanowisku nieokreślonym w statucie gminy lub związku międzygminnego
została już uznana w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. wyroki z: 11 marca
1997 r., I PKN 34/97, OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 433; OSP 1998 nr 11, poz. 202 i z
7 lipca 2005, II PK 351/04, OSNP 2006, nr 11-12, poz. 171).
Co do drugiej z wymienionych kwestii, to należy zauważyć, że uzależnienie
dopuszczalności przeniesienia pracownika mianowanego na inne stanowisko od
tego, aby stanowisko to odpowiadało kwalifikacjom pracownika występuje również w
art. 10 ust. 1 pkt 1b i 3 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Zastrzeżenie
takie występuje także w powszechnym prawie pracy w niektórych przypadkach prze-
noszenia lub ponownego zatrudniania pracownika na innym stanowisku niż dotych-
czasowe (zob. np. art. 42 § 4, art. 71, art. 72 § 2 i art. 1864
k.p.). Należy stwierdzić,
że co do zasady celem tych przepisów jest ochrona pracownika przed powierzeniem
w sytuacjach w nich normowanych pracy niżej kwalifikowanej w stopniu deprecjonu-
jącym pracownika, jak np. powierzenie na podstawie art. 42 § 4 k.p. technikowi che-
mikowi pracy niewymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z 8 maja 1997 r., I PKN 131/97, OSNAPiUS 1998 nr 6, poz. 178). W
ocenie Sądu Najwyższego w składzie obecnym przepisy te nie sprzeciwiają się co do
zasady powierzeniu pracownikowi pracy na stanowisku wymagającym wyższych niż
posiada kwalifikacji, np. w przypadku braku odpowiednio wykwalifikowanych pracow-
ników. Z natury stosunku pracy, określonej przez charakterystyczne cechy tego sto-
sunku prawnego, wynika jednak, że w takim przypadku pracodawca ponosi ryzyko
(osobowe) niezawinionego wadliwego wykonania zadań przekraczających kwalifika-
cje pracownika. Ponadto swoboda powierzenia takiej pracy jest ograniczona przez
przepisy prawa. W szczególności dopuszczenie do niej nie może spowodować za-
grożenia dla zdrowia lub życia pracownika lub innych osób. W takiej bowiem sytuacji
powierzeniu pracy przekraczającej kwalifikacje pracownika sprzeciwia się art. 2373
§
1 k.p., zgodnie z którym nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykony-
8
wania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także
dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Po-
wierzenie takiej pracy nie będzie również dopuszczalne, jeśli wykonywanie zadań
przekraczających kwalifikacje pracownika stanowi konieczny jej składnik, a jedno-
cześnie przepisy prawa przewidują jego osobistą odpowiedzialność za ich wykona-
nie. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których przepisy prawa uznają wadliwe
wykonanie określonych czynności za czyn zabroniony i przewidują osobistą odpo-
wiedzialność sprawcy (osoby, która się go dopuszcza). W rezultacie należy uznać,
że, co do zasady, pracodawca może przenieść mianowanego pracownika samorzą-
dowego na podstawie art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych
w związku z art. 7 ustawy o pracownikach samorządowych na stanowisko, z którym
wiążą się zadania przewyższające jego kwalifikacje, z zastrzeżeniem ponoszenia
przez pracodawcę ryzyka niezawinionego wadliwego wykonania zadań przekracza-
jących kwalifikacje pracownika i przestrzegania ograniczeń powierzenia takiej pracy
wynikających z przepisów prawa, a zwłaszcza z przepisów oraz zasad bezpieczeń-
stwa i higieny pracy.
Wobec powyższego, niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 2 pkt 2
ustawy o pracownikach samorządowych, przez fakt, że pozwany przeniósł powoda
na stanowisko nieokreślone w statucie miasta I. do objęcia którego wymagane jest
zatrudnienie na podstawie mianowania. Trafnie natomiast skarżący podniósł zarzut
naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych i art. 7 ustawy o pracownikach samorządowych, przez przyjęcie, że
wystąpiły wszystkie wymagane przesłanki pozwalające przenieść powoda - jako pra-
cownika mianowanego - ze stanowiska zastępcy naczelnika Wydziału Gospodarki
Przestrzennej, Nieruchomości i Budownictwa na stanowisko inspektora w Wydziale
Dróg i Transportu w pozwanym Urzędzie Miasta I. Dochodząc bowiem do takiego
wniosku Sąd Okręgowy nie rozważył wskazanych powyżej ograniczeń powierzenia
pracownikowi stanowiska wymagającego wyższych niż posiadane kwalifikacji, ogra-
niczając się do lakonicznego stwierdzenia, że powód, jako inżynier budownictwa
(studia o specjalności drogi, ulice, lotniska), ma kwalifikacje do pełnienia funkcji in-
spektora w Wydziale Dróg i Transportu (nawet gdyby wykonywanie części tych za-
dań wymagało uzyskania przez powoda potwierdzenia uprawnień do pełnienia sa-
modzielnych funkcji technicznych w budownictwie).
9
Odnośnie do zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 k.p.c. należy
wskazać, że w świetle art. 3983
§ 3 k.p.c. zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów nie mogą być podstawą skargi kasacyjnej (zob. np. postanowienie
Sądu Najwyższego z 23 września 2005, III CSK 13/05, OSNC 2006 nr 4, poz. 76).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================