Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 321/06
POSTANOWIENIE
Dnia 17 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z wniosku M. J.
przy uczestnictwie K. J.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 stycznia 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 lutego 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
M. J. wniosła o dokonanie podziału majątku dorobkowego powstałego w
czasie trwania małżeństwa z K. J. zawartego w dniu 22 kwietnia 1995 r. i
rozwiązanego przez rozwód wyrokiem z dnia 5 lutego 2003 r., obejmującego
między innymi wierzytelność z tytułu wyposażenia z majątku dorobkowego spółki
cywilnej „H.” o wartości 200 000 zł.
Postanowieniem z dnia 22 września 2005 r. Sad Rejonowy dokonał podziału
majątku dorobkowego w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni na wyłączną
własność meble i przedmioty gospodarstwa domowego oraz zasądził od M. J. na
rzecz K. J. tytułem spłaty kwotę 9 662 zł i tytułem zwrotu połowy nakładów z
majątku wspólnego zainteresowanych na majątek odrębny wnioskodawczyni kwotę
69 400 zł w trzech ratach, pierwszą w kwocie 20 000 zł płatną do dnia 28 lutego
2006 r., drugą w kwocie 25 000 zł płatną do dnia 28 lutego 2007 r. a trzecią w
kwocie 24 400 zł płatną do dnia 28 lutego 2008 r. Oddalił wniosek w pozostałym
zakresie i wyliczył wartość przedmiotu działu na kwotę 158 124 zł.
Sąd ustalił, że w czasie małżeństwa zainteresowani nabyli szereg
ruchomości opisanych w pkt 1 sentencji. Przed zawarciem małżeństwa w 1994 r.
wnioskodawczyni kupiła za kwotę 40 000 zł nieruchomość zabudowaną budynkiem
mieszkalnym, który został wyremontowany w latach 1995 – 1999 z dochodów
uczestnika, ze środków pochodzących z jego firmy, a także pożyczek od brata
i innych osób. K. J. od brata pożyczył 40 000 zł i w ramach zwrotu tej pożyczki
przeniósł na niego własność mieszkania. Materiał na remont kupowali także rodzice
uczestnika. Samochód Citroen Picasso oraz motocykl Yamaha Drag Star wzięte
były w leasing przez spółkę cywilną uczestnika i jego matki a po zakończeniu tych
umów własność samochodu przeszła na matkę uczestnika, a własność motocykla
na spółkę. Wartość ruchomości objętych podziałem wynosiła 19 324 zł, a nakładów
na nieruchomość wnioskodawczyni kwotę 138 800 zł.
Według oceny Sądu pierwszej instancji wyposażenia i towarów spółki „H.”,
której wspólnikiem jest uczestnik, oraz nakładów na tę spółkę dokonanych w czasie
trwania małżeństwa zainteresowanych, także samochodu Citroen i motocykla
3
Yamaha nie można było objąć działem, gdyż podział majątku spółki cywilnej i
zysków uzyskanych przez uczestnika – wspólnika nastąpić może dopiero po
rozwiązaniu umowy spółki.
W apelacji wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia
i uwzględnienie w całości wniosku a zwłaszcza rozliczenia wyposażenia i nakładów
na firmę „H.”, samochodu Citroen i motocykla Yamaha, bądź jego uchylenia
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Uczestnik natomiast w swej apelacji kwestionującej rozkład spłaty na raty
połowy nakładów na remont domu wnioskodawczyni wniósł o zasądzenie
jednorazowe należności z tego tytułu, bądź o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Postanowieniem z dnia 3 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy obie apelacje oddalił.
W szczególności za nietrafny uznał zarzut wnioskodawczyni dotyczący opinii
biegłego. W całości podzielił ocenę dowodów przeprowadzoną przez sąd pierwszej
instancji i stwierdził, że dokonał on ustaleń dotyczących nie tylko sytuacji
majątkowej wnioskodawczyni i jej rodziców ale także dochodów uczestnika z
prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i dochodów spółki „H.” oraz
wartości towarów w tej spółce.
Odnosząc się do apelacji uczestnika, wyraził pogląd, że niewysokie dochody
wnioskodawczyni uzasadniały rozłożenie świadczenia na raty.
Wnioskodawczyni w skardze kasacyjnej opartej na podstawie naruszenia
prawa materialnego, tj. art. 45 k.r.o. i art. 1038 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.r.o. oraz
na naruszeniu przepisów postępowania w stopniu mającym wpływ na wynik
sprawy, a to art. 378 k.p.c. i art. 386 § 4 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnieniem wstępnym wymagającym odniesienia była kwestia
dopuszczalności skargi kasacyjnej. W sprawie o podział majątku dorobkowego ten
nadzwyczajny środek odwoławczy przysługuje gdy wartość przedmiotu zaskarżenia
wynosi co najmniej 150 000 zł (art. 5191
§ 2 k.p.c.). Wartością przedmiotu
4
zaskarżenia jest w tym wypadku w zasadzie wartość udziału należącego do
zainteresowanego i tylko wyjątkowo gdy podważa on samą zasadę działu albo
zaskarża rozstrzygnięcie dotyczące roszczeń uzupełniających wartość przedmiotu
zaskarżenia może by wyższa niż wartość jego udziału (por postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ 153/02, OSNC 2004, nr 4, poz. 60).
W sprawie jednak ten wyjątkowy wypadek wystąpił, gdyż wnioskodawczyni oprócz
ustalenia wartości jej udziału w majątku dorobkowym, zakwestionowała sposób
rozliczenia nakładów z majątku wspólnego małżonków na jej majątek odrębny,
a przede wszystkim nierozliczenie nakładów z majątku wspólnego na spółkę „H.” a
wartość tego roszczenia już we wniosku określona została na kwotę 200 000 zł. W
wypadku nie objęcia działem roszczenia uzupełniającego do wartości przedmiotu
zaskarżenia należy doliczyć całą jego wartość (por. postanowienie Sadu
Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 r., III CZ 98/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 11)
W systemie apelacyjnym postępowanie prowadzone przez sąd drugiej
instancji, pozostając postępowaniem odwoławczym i kontrolnym jest jednocześnie
postępowaniem rozpoznawczym, co oznacza, że sąd ten ma z jednej strony pełną,
ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia swobodę jurysdykcyjną, z drugiej
natomiast ciąży na nim obowiązek rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji
zarzutów i wniosków. Wynikający z art. 378 § 1 k.p.c. obowiązek rozpoznania
sprawy w granicach apelacji oznacza zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji
poza te granice, jak i nakaz wzięcia pod uwagę i rozważenia wszystkich
podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków (por np. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 23 lutego 2006 r., II CSK 132/05 niepublikowany).
Nie można więc odeprzeć zarzutu naruszenia art. 378 k.p.c., skoro nie
został rozpoznany zarzut apelacji dotyczący braku ustaleń dotyczących sytuacji
mieszkaniowej zainteresowanych, a także w istocie zarzut nierozliczenia
przysługującej skarżącej wierzytelności z tytułu pokrycia przez uczestnika wkładu
w spółce cywilnej „H.” ze środków należących do majątku wspólnego. Wprawdzie
Sad drugiej instancji, wskazał, że Sąd Rejonowy poczynił ustalenia konieczne do
rozpoznania tego roszczenia uzupełniającego niemniej nie są one kompletne, a o
5
jego nieuwzględnieniu zadecydował nietrafny pogląd, że taka wierzytelność nie
może zostać rozliczona w postępowaniu o podział majątku dorobkowego.
Pominiecie przez Sądy meriti rozpoznania roszczenia uzupełniającego
w postaci wierzytelności z tytułu pokrycia przez uczestnika wkładu w spółce „H.” ze
środków należących do majątku wspólnego jest także nierozpoznaniem istoty
sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. (por wyrok Sadu Najwyższego z dnia 21
października 2005 r., niepublikowany i z dnia 24 marca 2004 r., I CK 505/03.
M. Spół. 2004, nr 5, s.45)
Sąd Najwyższy wyjaśnił, ze wierzytelność z tytułu pokrycia wkładu jednego
z małżonków w spółce cywilnej ze środków należących do majątku wspólnego
podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o. stosowanego w drodze analogii
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2004 r., III CZP 46/04, OSNC
2005, nr 9, poz. 152). De lege lata w skład majątku odrębnego wchodzą spółkowe
prawa korporacyjne oraz tzw. ogólne prawa obligacyjne. W skład majątku
wspólnego wchodzi natomiast wierzytelność o wypłatę konkretnej kwoty
z osiągniętego przez spółkę zysku, oraz jako dorobek, także konkretna suma
pieniężna otrzymana tytułem zysku. Dopóki trwa stosunek prawny spółki wspólność
łączna majątku wspólnego jest nienaruszalna (art. 863 k.c.) W skład majątku
wspólnego nie wejdzie żadna wierzytelność związana z majątkiem, jaki otrzyma
wspólnik po rozwiązaniu i likwidacji spółki.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu (art. 39815
k.p.c.)
db