Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 138/06
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lutego 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z wniosku I. K., R. T. i Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta W.
przy uczestnictwie Przedsiębiorstwa Budownictwa Elektroenergetycznego "E. "
Spółki z o.o. i Skarbu Państwa- Ministra Skarbu Państwa
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 lutego 2007 r.,
zażalenia Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa
na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 10 sierpnia 2006 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
I. K. i R. T. wnieśli o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości położonej
w W. przy Al. K., stanowiącej działkę gruntu o pow. 1498 m2
, dla której prowadzona
była księga hipoteczna „Willa W.” działka nr 5. Wskazali siebie jako spadkobierców
po poprzednich właścicielach P. i A. T. Postanowieniem z dnia 22.08.2001 r. Sąd
Rejonowy odmówił wpisu prawa własności co do części nieruchomości o
powierzchni 100 m2
, natomiast założył księgę wieczystą nr […] dla działki nr 5/1 z
obrębu 2-04-13 o pow. 1398 m2
, położonej w W. przy Al. K. […], wpisując w dziale
II jako współwłaścicieli I. K. i R. T.
Pismem z dnia 20.01.1994 r. Skarb Państwa – Urząd Rejonowy w W. wniósł
o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości położonej w W. przy Al. K. […] o
pow. 4.914 m2
, obejmującej m.in. działkę będącą przedmiotem wniosku I. K. i R. T.,
domagając się ujawnienia Skarbu Państwa jako właściciela oraz prawa
użytkowania wieczystego na rzecz przedsiębiorstwa „E”. Postanowieniem z dnia
1.02.1995 r. Sąd Rejonowy oddalił ten wniosek. W tej sytuacji Skarb Państwa
wniósł ponowny wniosek z dnia 4.09.2001 r., natomiast przedsiębiorstwo „E.”
wniosło apelację od postanowienia z dnia 22.08.2001 r. o założeniu księgi
wieczystej nr 310542 dla działki 5/1, w której jako właścicieli wpisano I. K. i R. T.
Sąd Okręgowy uwzględnił tę apelację, uchylił postanowienie Sądu Rejonowego z
dnia 22.08.2001 r. i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu nakazując łączne
rozpoznanie wniosków I. K. i R. T. oraz Skarbu Państwa.
Sąd Rejonowy po ponownym rozpoznaniu sprawy postanowieniem z dnia
5.01.2005 r. oddalił wniosek Skarbu Państwa w części dotyczącej założenia księgi
wieczystej dla działki nr 5/1 z obrębu 2-04-03 o powierzchni 1.398 m2
i wpisu prawa
własności na rzecz Skarbu Państwa. Jednocześnie Sąd Rejonowy wydał
postanowienie o założeniu księgi wieczystej dla nieruchomości położonej w W. przy
Al. K. […], oznaczonej jako działka 5/2 o powierzchni 1.383 m2
i działka nr 5/3 o
powierzchni 2.133 m2
, wpisując jako właściciela nieruchomości Skarb Państwa –
Prezydent W. oraz o założeniu księgi wieczystej dla nieruchomości oznaczonej jako
działka 5/1 o powierzchni 1.398 m2
, wpisując jako współwłaścicieli I. K. i A. T. po ½
części. Odpisy tego postanowienia doręczono: miastu W., Urzędowi Dzielnicy […],
przedsiębiorstwu „E.” oraz pełnomocnikowi I. K. i R. T. Apelację od tego
postanowienia wniosło Przedsiębiorstwu „E.” spółka z o.o. w części, w której
3
oddalono wniosek Skarbu Państwa o wpis prawa własności co do działki 5/1. Sąd
Okręgowy postanowieniem z dnia 28.12.2005 r. odmówił „E.” spółce z o.o. udziału
w sprawie jako uczestnika postępowania i odrzucił tę apelację. Sąd ten wskazał, że
„E.” spółka z o.o. nie jest – w świetle art. 6261
§ 2 k.p.c. uczestnikiem postępowania
wieczystoksięgowego. Spółka ta nigdy nie złożyła we własnym imieniu wniosku
o wpis prawa użytkowania wieczystego. Takie żądanie było zawarte jedynie
w pierwotnym wniosku Skarbu Państwa, który został prawomocnie oddalony, zaś
żądania takiego nie zawierał już kolejny wniosek Skarbu Państwa z dnia 4.09.2001
r. który został rozpoznany zaskarżonym postanowieniem.
Postanowienie to zaskarżyła zażaleniem „E.” spółka z o.o., zaś Sąd
Okręgowy postanowieniem z dnia 9.05.2006 r. zażalenie to odrzucił. To
postanowienie o odrzuceniu zażalenia zaskarżył „E.” spółka z o.o. powołując się na
to, że na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Ministra Skarbu Państwa
działa w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Postanowieniem z dnia 7.06.2006 r.
Sąd Okręgowy odrzucił to zażalenie podnosząc, że pełnomocnik skarżącej nie
wykazał umocowania do działania w imieniu Skarbu Państwa. W następstwie tego
pełnomocnik skarżącej wniósł wniosek o przywrócenie terminu do złożenia
pełnomocnictwa. Sąd wezwał pełnomocnika do uzupełnienia tego wniosku przez
dokonanie czynności, której wniosek dotyczy w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu
wniosku oraz uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających wniosek w
terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia wniosku. Wobec nie wykonania tych
czynności wniosek zwrócono zarządzeniem z dnia 12.07.2006 r.
Spółka „E.” powołując się na upoważnienie do działania w imieniu Skarbu
Państwa wniosła zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 28.12.2005
r. i zarządzenie z dnia 12.07.2006 r. o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu.
Postanowieniem z dnia 10.08.2006 r. Sąd Okręgowy odrzucił to zażalenie
wskazując, że jest ono spóźnione.
Postanowienie to zaskarżono zażaleniem, w którym jako wnioskodawców
wskazano: Skarb Państwa – Prezydent W., I. K. i R. T., zaś jako uczestnika
postępowania – Skarb Państwa – Ministra Skarbu Państwa. Zażalenie wniósł
4
uczestnik postępowania domagając się uchylenia postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 10.08.2006 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest uzasadnione z następujących względów:
Po pierwsze, jest poza sporem, że Skarb Państwa jest jedną osobą prawną,
reprezentowaną w postępowaniu cywilnym przez państwową jednostkę
organizacyjną bez osobowości prawnej, z której działalnością wiąże się
dochodzenie roszczenia (art. 67 § 2 k.p.c.). Ta zasada obowiązuje także
w postępowaniu nieprocesowym z tym, że konieczne jest uwzględnienie przepisów
szczególnych. Takimi przepisami są art. 4 pkt 9, 11 ust. 1 i 23 ust. 1 pkt 8 ustawy
z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W świetle tych przepisów
właściwym wyłącznie organem do reprezentowania Skarbu Państwa w zakresie
gospodarki nieruchomościami skarbowymi jest starosta wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej. Dotyczy to w szczególności podejmowania
czynności w postępowaniu sądowym m.in. o wpis w księdze wieczystej, co wynika
jednoznacznie z art. 23 ust. 1 pkt 8 tej ustawy.
Zgodnie z tym pierwszy wniosek wieczystoksięgowy z 1994 r. wniósł
ówczesny kierownik Urzędu Rejonowego, zaś następny wniosek z dnia 4.09.2001 r.
ówczesny starosta warszawski – jako wyłącznie legitymowany. Jego kompetencje
przejął następnie Prezydent W. i tylko ten organ był wyłącznie legitymowany do
reprezentowania Skarbu Państwa w postępowaniu wieczystoksięgowym, także gdy
chodzi o nieruchomości oddane w użytkowanie wieczyste, a więc nie wchodzące
do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa. Wynika to z art. 11a ustawy o
gospodarce nieruchomościami. Tak też prawidłowo postąpił Sąd Rejonowy wydając
postanowienie z dnia 5.01.2005 r., doręczając zawiadomienie o wpisie
wnioskodawcy jako działającemu w imieniu właściciela. Doręczenie zawiadomienia
Ministrowi Skarbu Państwa było nie tylko zbędne, ale co ważniejsze, sprzeczne ze
wskazanymi przepisami.
Po drugie, krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego jest
taksatywnie wyliczony w art. 6262
§ 5 k.p.c. Jest to przepis szczególny do art. 510
k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16.06.2004 r. I CZ 48/04,
5
OSNC 2005, nr 6, poz. 108). Wśród nich wymienia się użytkownika wieczystego,
wszakże jego legitymacja dotyczy tylko wpisów dotyczących użytkowania
wieczystego, a nie własności. Nieprawidłowo więc sąd wieczystoksięgowy doręczył
zawiadomienie o wpisie dokonanym w dniu 5.01.2005 r. spółce „E.”, jednak przez
to spółka ta nie stała się uczestnikiem postępowania wieczystoksięgowego.
Zasadnie więc Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 28.12.2005 r. odrzucił
apelację wniesioną przez tę Spółkę.
Po trzecie, podejmowane przez spółkę „E.” dalszych czynności procesowych
w postaci wnoszonych zażaleń nie mogły być skuteczne z tej przyczyny, że z jednej
strony spółka ta nie była uczestnikiem postępowania wieczystoksięgowego, zaś z
drugiej strony powoływanie się na umocowanie udzielone przez Ministra Skarbu
Państwa jest o tyle niezasadne, że legitymację do reprezentowania Skarbu
Państwa miał w tej sprawie Prezydent W.
Po czwarte, Skarb Państwa może być reprezentowany przez więcej
stationes fisci z tym, że sąd obowiązany jest ustalić jedną, właściwą statio fisci,
a w każdym razie niedopuszczalne jest, aby Skarb Państwa występował w tej
samej sprawie jako wnioskodawca i uczestnik postępowania, a tak oznaczono
strony w zażaleniu.
Z tych względów, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c.,
orzeczono jak w sentencji.
jc