Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 12/07
POSTANOWIENIE
Dnia 13 kwietnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku M. M.
przy uczestnictwie T. K., J. M., M. N.
i K. J.
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 kwietnia 2007 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 30 października 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, znosi postępowanie wszczęte
wniesieniem zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego
w W. z dnia 18 września 2006 r., odrzucające apelację i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 30 października r. odrzucił
zażalenie wnioskodawczyni na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2
k.p.c., ponieważ zostało ono sporządzone i wniesione przez profesjonalnego
pełnomocnika bez równoczesnego opłacenia tego zażalenia opłatą stałą
w wysokości 400 zł, wynikającą z przepisów art. 40 i art. 18 ust. 2 w zw. z art. 19
ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).
Wnioskodawczyni zaskarżyła w całości to postanowienie zażaleniem,
zarzucając nieważność postępowania spowodowaną wadliwym składem Sądu
orzekającego. W ocenie żalącej, w składzie Sądu zasiadała sędzia J. D. W. -
sędzia Sądu Rejonowego, której nie została skutecznie udzielona delegacja do
orzekania w Sądzie Okręgowym, co skutkuje nieważnością postępowania z mocy
art. 379 pkt 4 k.p.c. Dokument o udzieleniu delegacji dla wymienionego sędziego
nie został bowiem podpisany przez uprawnionego do tego z mocy ustawy Ministra
Sprawiedliwości, lecz przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości
K. J. Skarżąca wskazuje na stanowisko prezentowane w orzecznictwie, z którego
wynika, że brak właściwie udzielonej delegacji dla sędziego prowadzi do
nieważności postępowania, a o wystąpieniu takiego braku świadczy okoliczność,
że z mocy art. 37 ust. 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tekst
jedn.: Dz. U. 2003 r., Nr 24, poz. 199 ze zm.) Ministra zastępuje sekretarz stanu i to
w zakresie ustalonym przez Ministra, natomiast zastępowanie Ministra przez
podsekretarza stanu ustawodawca dopuścił tylko wówczas, jeżeli sekretarz stanu
nie został powołany. Żaląca twierdzi, że w dacie udzielenia sędziemu nieskutecznej
delegacji sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości był powołany.
Żaląca sprzeciwia się także stosowaniu przepisów nowej ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych, twierdząc, że ponieważ apelacja, odrzucona
postanowieniem z dnia 18 września 2006 r., została wniesiona w dniu 10 stycznia
2006 r., a więc niemal dwa miesiące przed wejściem w życie obowiązującej
obecnie ustawy, to brak podstaw do stosowania jej przepisów do wnoszonych
następnie środków odwoławczych, ponieważ przepisy dotychczasowej ustawy
o kosztach sądowych z 1967 r. należy stosować aż do czasu zakończenia
postępowania w danej instancji. Wniesienie dnia 10 stycznia 2006 r. apelacji
3
rozpoczęło postępowanie przed sądem drugiej instancji, co - zdaniem skarżącej -
ma ten skutek, że przepisy dotychczasowej ustawy o kosztach sądowych stosuje
się także do zażalenia na postanowienie o odrzuceniu tej apelacji. W konkluzji
żaląca wniosła o uchylenie postanowienia z dnia 30 października 2006 r.
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania
ewentualnie tylko o uchylenie tego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zażalenie wnioskodawczyni jest częściowo uzasadnione, ponieważ trafne
okazały się zarzuty dotyczące nieważności postępowania toczącego się przed
Sądem odwoławczym. Niezależnie jednak od podniesienia ich przez skarżącą
nieważność tę należało wziąć pod rozwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.).
Możliwość delegowania sędziego, za jego zgodą, przez Ministra
Sprawiedliwości do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie wynika wprost
z art. 77 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.). Kwestia ta nie budzi więc wątpliwości.
W rozpoznawanej obecnie sprawie powstaje natomiast pytanie, czy w zastępstwie
Ministra Sprawiedliwości delegacja taka może zostać udzielona przez
podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, a jeżeli tak, to w jakiej
sytuacji.
Ponieważ wskazane wyżej uprawnienie Ministra Sprawiedliwości ma
charakter uprawnienia osobistego i jest ściśle związane z tym organem, pozostając
w zakresie jego kompetencji, nie może zatem być przenoszone na inne organy
bądź osoby bez wyraźnej woli ustawodawcy. Okoliczność ta, ani też właściwe
przepisy, nie stoją jednak na przeszkodzie temu, by wspomniana delegacja została
w imieniu Ministra udzielona przez jego urzędującego zastępcę na podstawie
wcześniej otrzymanego upoważnienia. W takim bowiem przypadku delegacja ta
zostaje skutecznie udzielona w ramach przyznanych ustawowo kompetencji przez
uprawniony do tego podmiot, a więc przez Ministra.
Z przepisu art. 37 ust. 1, 2 i 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie
Ministrów (tekst jedn.: Dz. U. 2003, Nr 24, poz. 199 ze zm.) m. in. wynika, że każdy
minister swoje zadania wykonuje przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu.
4
W oznaczonym przez ministra zakresie zastępuje go jednak sekretarz stanu,
natomiast dopiero wówczas gdy do jego powołania nie dojdzie, uprawnienie to
przysługuje podsekretarzowi stanu. Minister, ustalając zakres czynności
podejmowanych przez te osoby, obowiązany jest zawiadomić o tym Prezesa Rady
Ministrów. Z regulacją tą w pewnej dysharmonii pozostaje przepis ustępu
pierwszego § 2 Regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości
stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca
2006 r. w sprawie ustalenia regulaminu organizacyjnego Ministerstwa
Sprawiedliwości (Dz. Urz. MS Nr 6 poz. 118 ze zm.). Przepis ten został wydany na
podstawie art. 39 ust. 6 powołanej wyżej ustawy o Radzie Ministrów, choć
przewidziane ustawą upoważnienie dotyczy nieco innej materii. Ze wskazanego
przepisu tego Regulaminu wynika bowiem jednoznacznie, że Ministra
Sprawiedliwości podczas jego nieobecności zastępuje sekretarz stanu oraz
wyznaczony podsekretarz stanu. Ponieważ jednak w hierarchii źródeł prawa aktem
wyższego rzędu jest ustawa, rozbieżność tę należy rozstrzygnąć przyznając
pierwszeństwo regulacji wymienionej już ustawy.
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego problematyka
dopuszczalności zastępstwa Ministra Sprawiedliwości przy podejmowaniu decyzji
o delegowaniu sędziego do pełnienia czynności sędziowskich w innym sądzie nie
znalazła jak dotąd odzwierciedlenia. Przedmiotem oceny tego Sądu była natomiast
niejednokrotnie dopuszczalność zastępowania Ministra Sprawiedliwości w zakresie
wnoszenia środka odwoławczego, jakim była kasacja. W licznych orzeczeniach
dotyczących tej kwestii Sąd Najwyższy wyrażał pogląd, że ze względu na treść
cytowanego wyżej art. 37 ust. 5 ustawy o Radzie Ministrów (którego brzmienie nie
odbiegało od obecnie obowiązującego), gdy sekretarz stanu został w Ministerstwie
Sprawiedliwość powołany, jedynie on mógł w imieniu Ministra wnieść kasację
(por. postanowienia SN z dnia 7 listopada1996 r., I PKN 4/96, OSNP 1997, nr 11,
poz. 195; z dnia 15 listopada 1996 r., II CKU 34/96, nie publ. oraz z dnia
24 kwietnia 2003 r., WK 4/03, OSNKW 2003, nr 7-8, poz. 65). Ponieważ zasady
zastępowania ministra przez sekretarza i podsekretarzy stanu, określone
w powołanym przepisie ustawy, nie są zróżnicowane ze względu na rodzaj czy
podmiot podejmowanych przez Ministra czynności, a więc mają charakter jednolity,
5
powołane wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego należało także uwzględniać przy
rozpoznawaniu zażalenia w sprawie niniejszej.
Sądowi Najwyższemu znany jest z urzędu fakt (art. 228 § 2 k.p.c. w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.), że sekretarz stanu został w Ministerstwie
Sprawiedliwości powołany. Prowadzi to do wniosku, że w zastępstwie Ministra
Sprawiedliwości tylko sekretarz stanu jest uprawniony do podpisania w jego imieniu
dokumentu zawierającego udzieloną sędziemu delegację.
W tym kontekście, mając na względzie to, że dokument zawierający decyzję
o delegowaniu sędziego J. D. W. do pełnienia obowiązków sędziego w Sądzie
Okręgowym został podpisany przez podsekretarza stanu, należało przyjąć, że
delegacja ta nie została skutecznie udzielona. W konsekwencji, ponieważ w
składzie Sądu orzekającego, który zaskarżonym obecnie postanowieniem z dnia 30
października 2006 r. odrzucił zażalenie wnioskodawczyni, zasiadał sędzia do tego
nie uprawniony, skład ten należało uznać za niezgodny z przepisami prawa (art.
367 § 3 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.). Prowadzi to do uznania, jak słusznie
zauważa skarżąca, że postępowanie zażaleniowe, które toczyło się przed tym
Sądem, dotknięte jest na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c. sankcją nieważności (por.
np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2002 r., V CKN 1867/00,
OSNC 2003, nr 11, poz. 156).
Przechodząc do oceny zasadności przytoczonych w zażaleniu zarzutów
skarżącej o błędnym zastosowaniu przez Sąd odwoławczy przepisów ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.), a także art. 1302
§ 3 k.p.c., należy zauważyć, że, wbrew stanowisku
skarżącej, postanowienie z dnia 18 września 2006 r. o odrzuceniu jej apelacji
niewątpliwie zalicza się do kategorii orzeczeń kończących postępowanie w drugiej
instancji. Zgodnie więc z art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych, która weszła w życie dnia 2 marca 2006 r.,
zażalenie na to postanowienie, jako wniesione po tej dacie, podlegało
opłacie określonej w tej ustawie (por. nie publ. postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 4 października 2006 r., II CZ 67/06 i II CZ 69/07). Jak wynika bowiem z tego
przepisu, w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy przepisy
dotychczasowe o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stosuje się do czasu
6
zakończenia postępowania w danej instancji. W konsekwencji, ponieważ
przewidziana w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych opłata od zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji nie została
uiszczona przez profesjonalnego pełnomocnika zastępującego skarżącą, zażalenie
to powinno zostać odrzucone stosownie do mającego w tej sprawie zastosowanie
art. 1302
§ 3 k.p.c. bez wezwania do uzupełnienia tej opłaty.
W tym stanie rzeczy, skoro jednak postępowanie przed Sądem drugiej
instancji, który odrzucił zażalenie wnioskodawczyni, okazało się nieważne, Sąd
Najwyższy orzekł, jak w sentencji, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia art. 386
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.