Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 czerwca 2007 r.
III SK 7/07
Przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504 ze zm.), w wersji obowiązującej do 3
maja 2005 r., nie przewidywały zasady obowiązywania taryfy dla energii elek-
trycznej do momentu zakończenia postępowania z odwołania od decyzji Pre-
zesa Urzędu Regulacji Energetyki; dlatego postępowanie sądowe z odwołania
od takiej decyzji jest zbędne po jej wygaśnięciu wskutek upływu okresu, na jaki
taryfa została ustalona.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jolanta
Strusińska-Żukowska, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 czerwca
2007 r. sprawie z odwołania „E.” SA w K. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji
Energetyki o zmianę taryfy, na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 sierpnia 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Okręgo-
wego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 21 lipca 2005
r. [...] i umorzył postępowanie.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Energetyczny T. SA w T. (obecnie E. SA), zwany dalej powodem,
wniósł 17 lipca 2001 o zatwierdzenie zmiany taryfy dla energii elektrycznej ze
względu na wzrost - w stosunku do założeń przyjętych dla taryfy zatwierdzonej 20
czerwca 2001 r. - kosztów zakupu energii wskutek zatwierdzenia przez Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki, zwanego dalej pozwanym, nowej taryfy dla Polskich
Sieci Energetycznych SA w Warszawie, zwanych dalej PSE (dostawcy w zakresie
energii elektrycznej i usług przesyłowych dla powoda) w dniu 6 lipca 2001 r. Pozwa-
ny decyzją z 31 sierpnia 2001 r. odmówił zatwierdzenia zmiany taryfy dla energii
2
elektrycznej zatwierdzonej decyzją z dnia 20 czerwca 2001 r. Powód wniósł odwoła-
nie od decyzji pozwanego z dnia 31 sierpnia 2001 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie wyro-
kiem z 2 października 2002 r. oddalił odwołanie, uznając, że nie zostały spełnione
przesłanki art. 155 k.p.a.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 4 marca 2004 r., III SK 7/04, uchylił zaskar-
żony kasacją powoda wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 21 lipca 2005 r.
zmienił decyzję pozwanego w całości w ten sposób, że zatwierdził zmianę taryfy dla
energii elektrycznej obejmującą określone w sentencji ceny za energię elektryczną i
stawki opłat za usługi przesyłowe. Sąd uznał między innymi, że zostały spełnione
przesłanki zastosowania art. 155 k.p.a. Stwierdził, iż w świetle art. 45 Prawa energe-
tycznego niedopuszczalne jest ustalenie taryfy dla energii elektrycznej na poziomie
poniżej uzasadnionych kosztów, zaś zmiana taryfy dla operatora systemu i stawek za
przesył energii mieści się w zakresie pojęcia kosztów uzasadnionych, które powinny
znaleźć pokrycie w zatwierdzonej taryfie. Sąd stwierdził, że skutkiem działań pozwa-
nego było przerzucenie konsekwencji wzrostu cen hurtowych (cen i opłat PSE) wy-
łącznie na spółkę dystrybucyjną, czyli powoda, co przyczyniło się istotnie do powięk-
szenia straty w działalności operacyjnej dystrybutora energii. Sąd zwrócił również
uwagę, iż przez fakt zatwierdzenia taryfy PSE, pozwany uznał koszt tej podwyżki za
uzasadniony. Koszt taki powinien zostać przeniesiony w całości do kosztów działal-
ności dystrybutora energii działającego na niższym poziomie obrotu. Powód jest cał-
kowicie uzależniony od PSE w zakresie usług przesyłowych i zakupu energii elek-
trycznej.
Pozwany zaskarżył powyższy wyrok apelacją i wniósł o jego uchylenie w cało-
ści i umorzenie postępowania. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 316
§ 1 w związku z art. 233 § 1 k.p.c., poprzez wydanie wyroku niewykonalnego, naru-
szenie art. 47 ust. 4 w związku z art. 3 pkt. 17 Prawa energetycznego, poprzez ich
wadliwe zastosowanie polegające na reaktywowaniu taryfy, która wygasła z dniem 1
lipca 2002 r., naruszenie § 6 ust. 1 rozporządzenia taryfowego
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2006 r. zmienił za-
skarżony wyrok w ten sposób, że uchylił decyzję pozwanego. W uzasadnieniu wska-
zano, iż apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie, ponieważ wprowadzenie i
zatwierdzenie zmian do taryfy zatwierdzonej decyzją z 20 czerwca 2001 r. po upływie
3
terminu obowiązywania taryfy, jest bezprzedmiotowe. Dlatego zdaniem tego Sądu
nie można było rozstrzygać sprawy co do istoty i należało stwierdzić bezprzedmioto-
wość postępowania administracyjnego.
W skardze kasacyjnej powoda podniesiono zarzut naruszenia przepisów
prawa procesowego, tj. art. 479 53
§ 2 k.p.c., przez przyjęcie, że nie może być zmie-
niona decyzja pozwanego po zakończeniu roku taryfowego, którego dotyczyła; art.
328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c., poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej
wyroku; art. 386 § 1 k.p.c., przez jego zastosowanie, mimo iż apelacja pozwanego
była nieuzasadniona; art. 385 k.p.c., przez jego niezastosowanie, mimo iż apelacja
była bezzasadna oraz przepisów prawa materialnego, tj. art. 47 ust. 4 Prawa ener-
getycznego, przez przyjęcie, że zmieniona wyrokiem Sądu taryfa dla energii elek-
trycznej musi wejść w życie, a tym samym niedopuszczalne jest zatwierdzenie taryfy
na rok taryfowy, który zakończył się; art. 45 ust. 1 Prawa energetycznego, przez jego
niezastosowanie. Wskazując na powyższe podstawy wniósł o uchylenie zaskarżone-
go wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i jego zmianę poprzez oddalenie apelacji
pozwanego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że decyzją pozwanego z dnia 20
czerwca 2001 r. zatwierdzono taryfę dla powodowego przedsiębiorstwa energetycz-
nego na okres do 30 czerwca 2002 r. Zgodnie z obowiązującym wówczas § 6 ust. 1
rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegóło-
wych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią
elektryczną (Dz.U. z 2001 r. Nr 1 poz. 7) „taryfę ustala się na okres 12 miesięcy ka-
lendarzowych, z zastrzeżeniem ust. 2, zwany dalej „rokiem obowiązywania taryfy”,
który rozpoczyna się od dnia 1 lipca każdego roku.” Stosownie zaś z ust. 2 tego
przepisu „w przypadku nieprzewidzianej, istotnej zmiany warunków prowadzenia
przez przedsiębiorstwo energetyczne działalności gospodarczej lub podjęcia przez
przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej, taryfa może być ustalo-
na na inny okres niż określony w ust. 1, nie dłuższy niż 24 miesiące.” Z przepisu tego
wynika, że po pierwsze - decyzja o zatwierdzeniu taryfy dla przedsiębiorstwa ener-
getycznego jest decyzją administracyjną „okresową”, która wygasa z ostatnim dniem
4
okresu, na jaki została zatwierdzona taryfa, po drugie - taryfa może być ustalona na
inny okres niż 12 miesięcy, nie dłuższy wszakże niż 24 miesiące, gdy wystąpią oko-
liczności określone w § 6 ust. 2 rozporządzenia. Jednakże w obu wypadkach decyzja
o zatwierdzeniu taryfy wskazuje okres obowiązywania taryfy, który zarazem jest
okresem obowiązywania decyzji administracyjnej zatwierdzającej taryfę.
Przepisy Prawa energetycznego i wydane na jego podstawie przepisy wyko-
nawcze nie przewidywały możliwości zmiany taryfy zatwierdzonej decyzją Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki. Jednakże biorąc pod rozwagę przepis art. 30 ust. 1
Prawa energetycznego, zgodnie z którym do postępowania Przed Prezesem URE
stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2-4, przepisy Kodeksu postępowania administracyj-
nego, należy przyjąć, że zmiana decyzji zatwierdzającej taryfę może nastąpić na
podstawie art. 155 k.p.a. Sąd Najwyższy w niepublikowanym wyroku z dnia 26 lutego
2004 r., III SK 5/04, stanął na stanowisku, że wniosek przedsiębiorstwa energetycz-
nego o zmianę (w trybie art. 155 k.p.a.) decyzji Prezesa URE w sprawie zatwierdza-
nia na dany rok taryfy dla energii elektrycznej nie mógł być załatwiony pozytywnie,
gdyż zmiana taka stanowiłaby naruszenie obowiązującej na gruncie prawa energe-
tycznego zasady rocznego obowiązywania taryfy, bowiem nie zostały spełnione
przesłanki prawne uzasadniające odstąpienie od tej zasady. W innych orzeczeniach
Sądu Najwyższego eksponuje się zasadę „okresowości” (uzasadnienie uchwały
składu siedmiu sędziów z 15 czerwca 2004 r., III SZP 2/04, OSNP 2005 nr 9, poz.
132; wyrok z dnia 4 marca 2004 r., III SK 7/04), co łącznie wskazuje na prawidłowość
wyżej przedstawionej wykładni, zgodnie z którą decyzje o zatwierdzeniu taryfy mają
charakter decyzji terminowych (okresowych) nie tylko dlatego, że zatwierdzone taryfy
obowiązują w okresie wskazanym w decyzji, ale także dlatego, że same decyzje
obowiązują do upływu tego okresu.
W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2004 r., III
SZP 2/04, trafnie wskazano, że weryfikacja stawek taryfowych nie sprzeciwia się
istocie okresowego charakteru tych stawek, co można zilustrować następującymi
przykładami: a) zmienione ceny i opłaty będą obowiązywały w całym ustalonym po-
przednio okresie (nowe stawki - stary okres); b) zmiana taryfy obejmuje tylko wyzna-
czony poprzednio okres i polega na jego skróceniu na zasadach i w granicach okre-
ślonych w § 6 ust. 2 rozporządzenia taryfowego, c) zmianie ulegają ceny i opłaty od
pewnego terminu (np. od dnia złożenia uzasadnionego wniosku o zmianę taryfy) bez
naruszenia ustalonego poprzednio „roku obowiązywania taryfy”, d) zmianie ulega
5
wysokość ceny taryfowej z równoczesną modyfikacją okresu jej obowiązywania w
granicach § 6 ust. 2 rozporządzenia taryfowego. W nawiązaniu do zasady okresowo-
ści (rocznego obowiązywania) taryfy należy wskazać, że z istoty i funkcji taryfy wyni-
ka, że jej zmiana może być skutecznie dokonana tylko w okresie jej obowiązywania,
bowiem po upływie tego okresu decyzja wygasa.
Obecnie odstępstwo od tej zasady przewiduje obowiązujący od 3 maja 2005 r.
przepis art. 47 ust. 2c pkt. 2 Prawa energetycznego, zgodnie z którym dotychczaso-
wa taryfa - a tym samym zatwierdzająca ją decyzja - obowiązuje do momentu za-
twierdzenia nowej taryfy lub zakończenia postępowania sądowego z odwołania od
decyzji Prezesa URE o zatwierdzeniu nowej taryfy („w przypadku upływu okresu, na
jaki została ustalona taryfa, do dnia wejścia w życie nowej taryfy stosuje się taryfę
dotychczasową, jeżeli toczy się postępowanie odwoławcze od decyzji Prezesa
URE”). Przepis ten nie może stanowić bezpośrednio podstawy rozstrzygnięcia niniej-
szej sprawy, ale dostarcza istotnej wskazówki interpretacyjnej w przedmiocie zarzu-
tów naruszenia prawa podniesionych w skardze kasacyjnej. Wynika z niego, iż w
przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa URE, do dnia ostatecznego za-
kończenia postępowania stosuje się taryfę dotychczasową. Nowa taryfa, uwzględ-
niająca stawki za energię elektryczną w wysokości ustalonej wyrokiem sądu, wchodzi
zatem w życie dopiero po upływie terminu określonego w art. 47 ust. 4 Prawa ener-
getycznego, przy czym publikacja taryfy możliwa jest dopiero po uprawomocnieniu
się orzeczenia. Z powyższego wynika, iż w świetle aktualnie obowiązującego stanu
prawnego dopuszczalne jest dokonywanie przez sądy powszechne zmian w treści
decyzji o zatwierdzeniu nowej taryfy (lub decyzji o odmowie zmiany dotychczasowej
taryfy), ponieważ taryfa taka obowiązuje do momentu prawomocnego zakończenia
postępowania sądowego.
W dacie wniesienia przez powoda odwołania od decyzji Prezesa URE nie
obowiązywał jeszcze przepis art. 47 ust. 2c pkt. 2 Prawa energetycznego, a przepis
art. 47 ust. 1 tego Prawa stanowił jedynie o obowiązku zatwierdzenia taryfy przez
Prezesa URE. W obowiązującym ówcześnie stanie prawnym nie było przepisu, który
mógłby stanowić podstawę prawną obowiązywania taryfy do momentu zakończenia
postępowania z odwołania od decyzji Prezesa URE. W konsekwencji, decyzja z 20
czerwca 2001 r. o zatwierdzeniu taryfy wygasła w dniu 30 czerwca 2002 r. Po tej da-
cie odwołanie od decyzji Prezesa URE oddalającej wniosek o zmianę decyzji z 20
6
czerwca 2001 r. nie mogło zostać merytorycznie rozpoznane, ponieważ w obrocie
prawnym nie funkcjonowała już decyzja, której zmiany domagał się powód.
W niniejszej sprawie postępowanie sądowe zostało wszczęte wniesieniem
odwołania od decyzji Prezesa URE z 31 sierpnia 2001 r. odmawiającej zmiany taryfy
zatwierdzonej decyzją z 20 czerwca 2001 r. (oddalającej wniosek o zatwierdzenie
nowej taryfy). Odwołanie to zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego - Sądu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 października 2002 r., a więc po dacie
wygaśnięcia decyzji, o której zmianę wnosił powód. O umorzenie postępowania Pre-
zes URE wniósł jednak dopiero w apelacji od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia z dnia 21 lipca 2005 r., którym zmienio-
no zaskarżoną decyzję z dnia 31 sierpnia 2001 r. w ten sposób, że zatwierdzono
zmianę taryfy dla energii elektrycznej zatwierdzonej prawomocną decyzją z dnia 20
czerwca 2001 r.
Stosownie do art. 39819
k.p.c., jeżeli istniała podstawa do umorzenia postępo-
wania, Sąd Najwyższy uchyla wydane w sprawie wyroki oraz umarza postępowanie.
Przepis art. 355 k.p.c. przewiduje umorzenie postępowania, jeżeli wydanie wyroku
„stało się zbędne lub niedopuszczalne”. W niniejszej sprawie wydanie wyroku stało
się „zbędne”, ponieważ wygasła decyzja Prezesa URE, która miałaby zostać zmie-
niona orzeczeniem sądowym.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================