II BP 44/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Postanowienie z dnia 15 października 2007 r.
II BP 44/07
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzecze-
nia (art. 4241
§ 1 k.p.c.) nie przysługuje od postanowienia sądu przełożonego
oddalającego zażalenie na postanowienie o ukaraniu karą porządkową na pod-
stawie art. 49 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszech-
nych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
Sędzia SN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 paź-
dziernika 2007 r. sprawy z powództwa Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Za-
wodowego w Warszawie i Edyty P. przeciwko Zespołowi Szkól Zawodowych [...] w Ś.
o ustalenie stosunku pracy, na skutek skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Świdnicy z dnia 23 maja 2006 r. [...]
o d r z u c i ł skargę
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 23 maja 2006 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy oddalił za-
żalenie Jacka B., prezesa Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w
Warszawie, na postanowienie Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 16 listopada
2005 r., którym - na podstawie art. 49 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych - nałożono na niego grzywnę w kwocie 1.000 zł „za obrazę sądu i naru-
szenie powagi”.
Jacek B. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia
Sądu Okręgowego z dnia 23 maja 2006 r., zaskarżając je w całości. Skarga została
oparta na zarzucie naruszenia prawa materialnego, to jest art. 51 u.s.p. w związku z
art. 62 k.p.c. oraz art. 35 i 38 k.c., które zostały również wskazane jako przepisy
prawa, z którymi zaskarżone orzeczenie jest niezgodne. Powstanie wyrządzonej za-
2
skarżonym postanowieniem szkody w kwocie 197,72 zł skarżący uprawdopodobnił
pismem komornika sądowego z dnia 1 lutego 2007 r. [...]. Nadto wskazał, że wzru-
szenie zaskarżonego orzeczenia w drodze skargi kasacyjnej czy też skargi o wzno-
wienie postępowania nie było dopuszczalne i nie jest możliwe.
Oceniając dopuszczalność skargi Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu
drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stro-
nie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Wymaga więc
oceny, czy zaskarżone niniejszą skargą postanowienie posiada przymiot orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie.
W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że skoro skarga o stwierdze-
nie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia uregulowana została w prze-
pisach Kodeksu postępowania cywilnego, to dotyczy prawomocnych orzeczeń wyda-
nych w sprawach cywilnych przez sądy powszechne. Oznacza to, że przepis art.
4241
§ 1 k.p.c. odnosi się do takich rozstrzygnięć sądu w postępowaniu cywilnym, na
mocy których dochodzi do osądzenia sprawy w postępowaniu rozpoznawczym. Uży-
cie przez ustawodawcę dopełnienia „w sprawie” świadczy wyraźnie o zamiarze za-
wężenia „orzeczenia kończącego postępowanie” tylko do orzeczeń kończących po-
stępowanie jako całość poddaną pod osąd, z wyłączeniem orzeczeń incydentalnych,
ubocznych. Z tych przyczyn za orzeczenia kończące postępowanie w sprawie nie są
w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawane orzeczenia, które zamykają tylko jakiś
fragment sprawy lub jej boczny nurt, rozstrzygają kwestię wpadkową albo finalizują
postępowanie pomocnicze bądź czynności przygotowawcze. W konsekwencji w
orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że orzeczeniami kończącymi postę-
powanie w sprawie są orzeczenia merytoryczne rozstrzygające sprawę co do istoty
(kończące postępowanie jako oddaną pod osąd całość) oraz postanowienia nieme-
rytoryczne (tzw. formalne), o ile są one postanowieniami kończącymi postępowanie
w sprawie. Do kategorii tych ostatnich należą postanowienia, których uprawomocnie-
nie się zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instan-
cji (por. między innymi uchwały siedmiu sędziów z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP
3
44/98, OSNC 1999 nr 5, poz. 87; z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNAPiUS
2000 nr 24, poz. 887; z dnia 6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC 2001 nr 2,
poz. 22 oraz postanowienie z dnia 7 czerwca 2002 r., IV CZ 92/02, niepublikowane).
Tak rozumianym orzeczeniom kończącym postępowanie w sprawie przeciwstawia
się orzeczenia rozstrzygające w kwestiach incydentalnych, wpadkowych, to jest ta-
kie, które pozostają w związku z postępowaniem zmierzającym do rozpoznania żą-
dania, ale ich byt jest samodzielny w tym znaczeniu, że zamykają określony uboczny
wątek sprawy (por. postanowienia z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, OSNC
2006 nr 1, poz. 16 i z dnia 17 listopada 2005 r., II CNP 15/05, OSNC 2006 nr 9, poz.
153).
Zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 23 maja 2006 r. nie speł-
nia kryteriów orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie w przedstawionym
wyżej znaczeniu. Orzeczenie to zostało wydane w trybie przepisów ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.). Przepisy art. 49 i 50 tej ustawy, regulujące postępowanie w zakresie wydawa-
nia przez sąd postanowień o ukaraniu karą porządkową, znajdują się w rozdziale
„Ogólne przepisy o czynnościach sądów” i są uregulowaniami o charakterze uniwer-
salnym, obowiązującymi we wszystkich postępowaniach sądowych, przy wykonywa-
niu wszelkich czynności procesowych. Mają one publicznoprawny, ściśle porządkowy
charakter, w związku z czym wydawane na ich podstawie postanowienia podejmo-
wane są niezależnie od przebiegu i zaawansowania postępowania rozpoznawczego,
w oderwaniu od toczącej się sprawy, a nawet poza jej ramami. Mogą odnosić się do
stron, osób trzecich, świadków, biegłych i osób postronnych (por. także postanowie-
nie z dnia 23 lutego 1999 r., I CZ 202/98, OSNC 1999 nr 7-8, poz. 145 i orzeczenia
tam powołane). W konsekwencji postanowienia porządkowe są postanowieniami wy-
dawanymi w toku rozpoznawania sprawy, ale nie kończą postępowania w tej sprawie
(por. postanowienie z dnia 8 maja 1997 r., I PZ 15/97, OSNAPiUS 1998 nr 7, poz.
216), a nadto objęta nimi materia nie jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 i 2
k.p.c.
Powyższe rozważania uprawniają do postawienia tezy, że na postanowienie
sądu przełożonego oddalające zażalenie na postanowienie o ukaraniu karą porząd-
kową, wydane w trybie przepisów ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych,
nie przysługuje skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orze-
czenia. Ponieważ skarżący swoje żądanie stwierdzenia niezgodności z prawem za-
4
skarżonego skargą postanowienia wywodzi również z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP,
należy wskazać, że dochodzenie ewentualnych szkód związanych z czynnościami
sądu niebędącymi orzekaniem o zasadności roszczeń dochodzonych przez strony
ani o dopuszczalności wyrokowania w sprawie, nie jest wyłączone i może następo-
wać na zasadach ogólnych (art. 417 § 1 k.c.).
Z powyższych względów skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem pra-
womocnego orzeczenia podlegała odrzuceniu, o czym Sąd Najwyższy orzekł na
podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c.
========================================
II BP 44/07
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzecze-
nia (art. 4241
§ 1 k.p.c.) nie przysługuje od postanowienia sądu przełożonego
oddalającego zażalenie na postanowienie o ukaraniu karą porządkową na pod-
stawie art. 49 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszech-
nych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
Sędzia SN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 paź-
dziernika 2007 r. sprawy z powództwa Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Za-
wodowego w Warszawie i Edyty P. przeciwko Zespołowi Szkól Zawodowych [...] w Ś.
o ustalenie stosunku pracy, na skutek skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Świdnicy z dnia 23 maja 2006 r. [...]
o d r z u c i ł skargę
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 23 maja 2006 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy oddalił za-
żalenie Jacka B., prezesa Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w
Warszawie, na postanowienie Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 16 listopada
2005 r., którym - na podstawie art. 49 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych - nałożono na niego grzywnę w kwocie 1.000 zł „za obrazę sądu i naru-
szenie powagi”.
Jacek B. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia
Sądu Okręgowego z dnia 23 maja 2006 r., zaskarżając je w całości. Skarga została
oparta na zarzucie naruszenia prawa materialnego, to jest art. 51 u.s.p. w związku z
art. 62 k.p.c. oraz art. 35 i 38 k.c., które zostały również wskazane jako przepisy
prawa, z którymi zaskarżone orzeczenie jest niezgodne. Powstanie wyrządzonej za-
2
skarżonym postanowieniem szkody w kwocie 197,72 zł skarżący uprawdopodobnił
pismem komornika sądowego z dnia 1 lutego 2007 r. [...]. Nadto wskazał, że wzru-
szenie zaskarżonego orzeczenia w drodze skargi kasacyjnej czy też skargi o wzno-
wienie postępowania nie było dopuszczalne i nie jest możliwe.
Oceniając dopuszczalność skargi Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu
drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stro-
nie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Wymaga więc
oceny, czy zaskarżone niniejszą skargą postanowienie posiada przymiot orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie.
W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że skoro skarga o stwierdze-
nie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia uregulowana została w prze-
pisach Kodeksu postępowania cywilnego, to dotyczy prawomocnych orzeczeń wyda-
nych w sprawach cywilnych przez sądy powszechne. Oznacza to, że przepis art.
4241
§ 1 k.p.c. odnosi się do takich rozstrzygnięć sądu w postępowaniu cywilnym, na
mocy których dochodzi do osądzenia sprawy w postępowaniu rozpoznawczym. Uży-
cie przez ustawodawcę dopełnienia „w sprawie” świadczy wyraźnie o zamiarze za-
wężenia „orzeczenia kończącego postępowanie” tylko do orzeczeń kończących po-
stępowanie jako całość poddaną pod osąd, z wyłączeniem orzeczeń incydentalnych,
ubocznych. Z tych przyczyn za orzeczenia kończące postępowanie w sprawie nie są
w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawane orzeczenia, które zamykają tylko jakiś
fragment sprawy lub jej boczny nurt, rozstrzygają kwestię wpadkową albo finalizują
postępowanie pomocnicze bądź czynności przygotowawcze. W konsekwencji w
orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że orzeczeniami kończącymi postę-
powanie w sprawie są orzeczenia merytoryczne rozstrzygające sprawę co do istoty
(kończące postępowanie jako oddaną pod osąd całość) oraz postanowienia nieme-
rytoryczne (tzw. formalne), o ile są one postanowieniami kończącymi postępowanie
w sprawie. Do kategorii tych ostatnich należą postanowienia, których uprawomocnie-
nie się zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instan-
cji (por. między innymi uchwały siedmiu sędziów z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP
3
44/98, OSNC 1999 nr 5, poz. 87; z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNAPiUS
2000 nr 24, poz. 887; z dnia 6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC 2001 nr 2,
poz. 22 oraz postanowienie z dnia 7 czerwca 2002 r., IV CZ 92/02, niepublikowane).
Tak rozumianym orzeczeniom kończącym postępowanie w sprawie przeciwstawia
się orzeczenia rozstrzygające w kwestiach incydentalnych, wpadkowych, to jest ta-
kie, które pozostają w związku z postępowaniem zmierzającym do rozpoznania żą-
dania, ale ich byt jest samodzielny w tym znaczeniu, że zamykają określony uboczny
wątek sprawy (por. postanowienia z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, OSNC
2006 nr 1, poz. 16 i z dnia 17 listopada 2005 r., II CNP 15/05, OSNC 2006 nr 9, poz.
153).
Zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 23 maja 2006 r. nie speł-
nia kryteriów orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie w przedstawionym
wyżej znaczeniu. Orzeczenie to zostało wydane w trybie przepisów ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.). Przepisy art. 49 i 50 tej ustawy, regulujące postępowanie w zakresie wydawa-
nia przez sąd postanowień o ukaraniu karą porządkową, znajdują się w rozdziale
„Ogólne przepisy o czynnościach sądów” i są uregulowaniami o charakterze uniwer-
salnym, obowiązującymi we wszystkich postępowaniach sądowych, przy wykonywa-
niu wszelkich czynności procesowych. Mają one publicznoprawny, ściśle porządkowy
charakter, w związku z czym wydawane na ich podstawie postanowienia podejmo-
wane są niezależnie od przebiegu i zaawansowania postępowania rozpoznawczego,
w oderwaniu od toczącej się sprawy, a nawet poza jej ramami. Mogą odnosić się do
stron, osób trzecich, świadków, biegłych i osób postronnych (por. także postanowie-
nie z dnia 23 lutego 1999 r., I CZ 202/98, OSNC 1999 nr 7-8, poz. 145 i orzeczenia
tam powołane). W konsekwencji postanowienia porządkowe są postanowieniami wy-
dawanymi w toku rozpoznawania sprawy, ale nie kończą postępowania w tej sprawie
(por. postanowienie z dnia 8 maja 1997 r., I PZ 15/97, OSNAPiUS 1998 nr 7, poz.
216), a nadto objęta nimi materia nie jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 i 2
k.p.c.
Powyższe rozważania uprawniają do postawienia tezy, że na postanowienie
sądu przełożonego oddalające zażalenie na postanowienie o ukaraniu karą porząd-
kową, wydane w trybie przepisów ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych,
nie przysługuje skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orze-
czenia. Ponieważ skarżący swoje żądanie stwierdzenia niezgodności z prawem za-
4
skarżonego skargą postanowienia wywodzi również z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP,
należy wskazać, że dochodzenie ewentualnych szkód związanych z czynnościami
sądu niebędącymi orzekaniem o zasadności roszczeń dochodzonych przez strony
ani o dopuszczalności wyrokowania w sprawie, nie jest wyłączone i może następo-
wać na zasadach ogólnych (art. 417 § 1 k.c.).
Z powyższych względów skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem pra-
womocnego orzeczenia podlegała odrzuceniu, o czym Sąd Najwyższy orzekł na
podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c.
========================================