Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 8 stycznia 2008 r.
II UZ 41/07
W sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych apelacja organu rento-
wego podlega odrzuceniu na podstawie art. 370 k.p.c., jeżeli w odpowiedzi na
wezwanie sądu odmówi on oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 stycznia
2008 r. sprawy z wniosku Krystyny P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w O. o podstawę wymiaru świadczenia, na skutek zażalenia organu
rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 sierpnia
2007 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2007 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu odrzucił apelację Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału w Opolu od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Opolu z dnia 26 kwietnia 2007 r. Wyrokiem tym Sąd Okręgowy
zmienił decyzję organu rentowego odmawiającą przeliczenia emerytury wnioskodaw-
czyni Krystyny P. i zobowiązał organ rentowy do ustalenia wysokości emerytury przy
uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru od wynagrodzenia wynoszą-
cego za okres od 17 listopada 1986 r. do 31 grudnia 1986 r. 30.096,00 zł, za 1987 r.
- 248.145,00 zł, za 1988 r. - 349.900,00 zł, za 1999 r. - 624.788,00 zł oraz za okres
od 1 stycznia 1991 r. do 6 marca 1991 r. - 1.427.800 zł i oddalił odwołanie w pozo-
stałym zakresie. Organ rentowy zaskarżył ten wyrok apelacją w części uwzględniają-
cej odwołanie (pkt I wyroku). Sąd Okręgowy zarządzeniem z dnia 29 czerwca 2007 r.
wezwał organ rentowy do usunięcia braków formalnych apelacji przez wskazanie
2
wartości przedmiotu zaskarżenia. W odpowiedzi na wezwanie pełnomocnik organu
rentowego złożył oświadczenie, że wezwanie jest bezzasadne, gdyż wyrok nie okre-
śla kwotowo wysokości świadczenia wnioskodawczyni, ani nawet wysokości podsta-
wy wymiaru. „W tych okolicznościach należy przyjąć, iż dopuszczalne jest specyficz-
ne oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia”. Organ rentowy powołał się na
uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., II UZP 7/05 (OSNP 2005 nr 24,
poz. 396). Po otrzymaniu tego pisma Sąd Okręgowy przedstawił akta sprawy Sądowi
Apelacyjnemu we Wrocławiu z apelacją. Sąd Apelacyjny uznał za nieprawidłowe sta-
nowisko organu rentowego, że nie ma on obowiązku oznaczenia wartości przedmiotu
zaskarżenia. Obowiązek taki w sprawach o roszczenia majątkowe wynika z treści
przepisu 368 § 2 k.p.c. Apelacja niespełniająca warunku oznaczenia wartości przed-
miotu zaskarżenia jest dotknięta brakiem, zatem słusznie Sąd Okręgowy wezwał
skarżącego do usunięcia tego braku. Skoro organ rentowy nie uzupełnił braków
apelacji w wyznaczonym terminie, Sąd Okręgowy powinien na podstawie art. 370
k.p.c. odrzucić apelację. Z sentencji powołanej przez organ rentowy uchwały Sądu
Najwyższego wynika, że nieuzupełnienie przez stronę w wyznaczonym terminie
braku apelacji polegającego na nieoznaczeniu wartości przedmiotu zaskarżenia
może stanowić podstawę do jej odrzucenia także w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych. Apelacja organu rentowego podlega więc odrzuceniu na podstawie art.
373 k.p.c.
Postanowienie to zaskarżył zażaleniem organ rentowy wnosząc o jego uchy-
lenie. Zarzucił on naruszenie art. 368 § 2 k.p.c., art. 370 k.p.c. i art. 373 k.p.c., stwier-
dzając, że nieprawdą jest, iż pełnomocnik organu rentowego nie wskazał wartości
przedmiotu zaskarżenia. Wprost przeciwnie - uczynił to, lecz wobec nieustalenia
przez Sąd pierwszej instancji kwotowo określonej wartości przedmiotu sporu, określił
ją w sposób specyficzny, odwołując się do rozważań powołanych w uzasadnieniu
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., II UZP 7/05. Należy bowiem po-
dzielić wyrażony w niej pogląd, że rozpoznając zażalenie na odrzucenie apelacji sąd
drugiej instancji powinien zbadać nie tylko, czy strona wykonała wezwanie do uzu-
pełnienia braków apelacji, lecz także czy wezwanie to było uzasadnione. Nie można
wymagać, aby w odwołaniu ubezpieczony określił dokładnie żądanie, a w sprawach
o prawa majątkowe oznaczył wartość przedmiotu sporu. Jeżeli ubezpieczony nie
określił swego żądania, to obowiązkiem sądu jest dokonanie wyjaśnienia tej kwestii.
W niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji nie podjął działań, o których mowa w
3
przytoczonych rozważaniach Sądu Najwyższego. Wartości przedmiotu sporu nie
określiła także sama wnioskodawczyni. W tych okolicznościach za zasadne i upraw-
nione należy uznać specyficzne oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Tak
też uczynił pełnomocnik organu rentowego w niniejszej sprawie, określając w sposób
specyficzny wartość przedmiotu zaskarżenia. Nie należy stawiać stronie większych
wymagań niż te, które spełniane są przez sądy. Skoro zatem Sąd pierwszej instancji
nie ustalił, jaka jest kwotowo wartość przedmiotu sporu, sąd drugiej instancji nie po-
winien domagać się tego od apelującego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wymagania formalne apelacji, poza tymi, które są przewidziane dla pisma
procesowego przepisem art. 126 k.p.c., określa przepis art. 368 § 1 k.p.c. Poza ele-
mentami wymienionymi w tym przepisie, apelacja w sprawie o roszczenia majątkowe
powinna na podstawie art. 368 § 2 k.p.c. zawierać oznaczenie wartości przedmiotu
zaskarżenia. Regulacja zawarta w tym przepisie dotyczy wszystkich spraw o rosz-
czenia majątkowe, także w postępowaniu odrębnym, chyba że przepisy regulujące to
postępowanie stanowią inaczej. Przepisy dotyczące postępowania w sprawach z
zakresu ubezpieczeń społecznych nie zawierają odmiennej regulacji w tym zakresie,
zatem apelacja w takich sprawach musi zawierać oznaczenie wartości przedmiotu
zaskarżenia, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna. Nie-
oznaczenie w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia jest brakiem formalnym tego
pisma, który może zostać uzupełniony. Zgodnie z art. 130 § 1 k.p.c. sąd wzywa
stronę do usunięcia braków zakreślając jej odpowiedni termin. Na podstawie art. 370
k.p.c. sąd pierwszej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelację, której bra-
ków strona nie uzupełniła w terminie.
Istnienie obowiązku oznaczenia przez stronę w apelacji wniesionej w sprawie
z zakresu ubezpieczeń społecznych wartości przedmiotu zaskarżenia nie powinno
budzić wątpliwości, gdyż żaden z przepisów nie zwalnia strony z tego obowiązku.
Wątpliwości mogły natomiast powstać co do skutków jego niewykonania i były one
przedmiotem zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu do roz-
strzygnięcia. W uchwale z dnia 7 lipca 2005 r., II UZP 7/05, Sąd Najwyższy stwier-
dził, że nieuzupełnienie przez stronę w wyznaczonym terminie braku apelacji pole-
gającego na nieoznaczeniu wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o prawo
4
majątkowe (art. 386 § 2 k.p.c.) może stanowić podstawę do jej odrzucenia (art. 370
k.p.c.), także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zagadnienie prawne
rozstrzygnięte tą uchwałą zostało przedstawione w sprawie, w której apelacja została
wniesiona przez stronę wnoszącą odwołanie od decyzji organu rentowego, przy
czym strona nie była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Odno-
sząc się do stanu faktycznego sprawy Sąd Najwyższy poczynił w uzasadnieniu
uchwały liczne zastrzeżenia. Dotyczą one tego, że nie zawsze należy wzywać stronę
do oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia. Nie ma takiej potrzeby wówczas,
gdy zakresem zaskarżenia objęte jest żądanie przyznania oznaczonej kwoty pienięż-
nej, a także wówczas, gdy z zawartych w apelacji twierdzeń strony wartość przed-
miotu zaskarżenia wynika w sposób niewątpliwy. Ponadto wezwanie do oznaczenia
wartości przedmiotu sporu powinno być precyzyjne i zrozumiałe dla strony. Jeżeli w
odpowiedzi na wezwanie strona oświadczy, że nie potrafi określić wartości przed-
miotu zaskarżenia, sąd powinien udzielić jej odpowiednich wskazówek i zakreślić
nowy termin. Wszystkie te zastrzeżenia nie dotyczą sytuacji, gdy apelację wnosi
organ rentowy reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.
Podniesiony w zażaleniu fakt, że wnioskodawczyni nie oznaczyła w odwołaniu
przedmiotu sporu nie ma w sprawie żadnego znaczenia, gdyż zaskarżenie dotyczy
tylko tej części, w której odwołanie zostało uwzględnione przez Sąd. Niepoważne jest
stwierdzenie, że zakres, w którym odwołanie zostało uwzględnione, jest dla organu
rentowego niezrozumiały i dlatego uważa on, że wskazanie, w jakiej części skarży
wyrok, jest „specyficznym” określeniem wartości przedmiotu zaskarżenia. Dla ozna-
czenia wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o podwyższenie emerytury należy
ustalić wysokość świadczenia przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy
wymiaru wyliczonego na zasadach określonych w zaskarżonym wyroku i obliczyć
różnicę między tak ustalonym świadczeniem a świadczeniem dotychczasowym.
Roczna wartość ustalonej w stosunku miesięcznym różnicy stanowi wartość przed-
miotu zaskarżenia (art. 22 k.p.c.). Obliczanie wysokości świadczeń należy do usta-
wowych zadań organów rentowych, zatem skarżący nie może żądać pomocy sądu w
tym zakresie. Nawet jeżeli wyrok Sądu pierwszej instancji jest dotknięty wadami, na-
daje się on do wykonania. Gdyby organ rentowy musiał wykonać ten wyrok, ustaliłby
bez żadnych trudności wysokość świadczenia przyznanego wnioskodawczyni przez
Sąd. Wartość przedmiotu zaskarżenia skarżący musiałby także oznaczyć w ewen-
tualnej skardze kasacyjnej, gdyby dotkniętą brakami apelację Sąd Apelacyjny rozpo-
5
znał lecz jej nie uwzględnił. W przeciwieństwie do apelacji, dopuszczalność skargi
kasacyjnej uzależniona jest od wartości przedmiotu zaskarżenia, zatem strona skar-
żąca, która musi być reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego, nie może
uchylić się od obowiązku oznaczenia tej wartości. Jeżeli strona nie potrafi we właści-
wy sposób obliczyć wartości przedmiotu zaskarżenia, musi to uczynić w sposób, jaki
uzna za stosowny, wskazując określoną kwotę. Uważa się wówczas, że braki apela-
cji lub skargi kasacyjnej zostały uzupełnione. Sąd może dokonać sprawdzenia warto-
ści przedmiotu zaskarżenia na zasadach określonych w art. 25 § 1 k.p.c. w związku z
art. 368 § 2 k.p.c., nie może natomiast odrzucić apelacji lub skargi kasacyjnej. Nato-
miast w przypadku, gdy wnoszący apelację organ rentowy w odpowiedzi na wezwa-
nie sądu odmówi oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia, apelacja podlega
odrzuceniu na podstawie art. 370 k.p.c. przez sąd pierwszej instancji lub na podsta-
wie art. 373 k.p.c. przez sąd drugiej instancji. Sąd Apelacyjny prawidłowo zastosował
ten ostatni przepis a zarzuty podniesione w zażaleniu okazały się nieuzasadnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie.
========================================