Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 214/07
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 29 stycznia 2008 r.,
skargi A. Ł. i K. Ł.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w Ł. z dnia 30 sierpnia 2007 r., sygn. akt III Ca (...),
wydanego w sprawie z powództwa A. Ł. i K. Ł.
współwłaścicieli Z.P.H.U. „G.(...)” Spółki Cywilnej w Ł.
przeciwko Miastu Ł. - Prezydentowi Miasta Ł.
o zapłatę,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2007 r. [(sygn. akt III Ca (...)] Sąd Okręgowy
w Ł. odrzucił apelację powodów wniesioną od wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 13
kwietnia 2007 r. [sygn. akt I C (…)]. Sąd drugiej instancji stwierdził, że złożony wraz z
apelacją wniosek powodów o zwolnienie od kosztów sądowych został zwrócony
zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału, a ponowny wniosek powodów w tym
przedmiocie z załączonym już do niego oświadczeniem majątkowym Sąd Rejonowy
oddalił postanowieniem z dnia 26 czerwca 2007 r. W tym samym dniu powodowie uiścili
pozostałą część opłaty sądowej od apelacji w kwocie 1995 zł.
Uzasadniając odrzucenie apelacji na podstawie art. 373 k.p.c. Sąd Okręgowy
stwierdził, że od apelacji wniesionej 28 maja 2007 r. nie została uiszczona stosunkowa
opłata sądowa w należnej wysokości, a na skutek zwrotu, a następnie oddalenia
2
kolejnego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zachodziła podstawa do
odrzucenia apelacji.
Powodowie wnieśli skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia
odrzucającego apelację powołując się na naruszenie przepisów postępowania, a
mianowicie art. 130 § 1 k.p.c., art. 370 k.p.c. i art. 373 k.p.c. przez zastosowanie
nieistniejących rygorów procesowych i bezzasadne odrzucenie apelacji wniesionej w
ustawowym terminie.
Skarżący wskazali na niemożność wzruszenia kwestionowanego skargą
postanowienia w drodze środków prawnych oraz powołali się na poniesienie szkody
wywołanej tym postanowieniem w kwocie 2400 zł, obejmującej zwrócone pozwanemu
przez powoda koszty postępowania. Nadto powodowie uznali za szkodę wcześniejsze
pozbawienie ich możliwości dysponowania własnymi środkami pieniężnymi wskutek
wydania zaskarżonego postanowienia, a nadto nieuzyskanie dochodzonej przez
powodów kwoty 40.487,60 zł oraz krzywdę wynikającą z naruszenia dóbr osobistych
wskutek pozbawienia ich konstytucyjnego prawa rozpoznania sprawy w
dwuinstancyjnym postępowaniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga powodów podlegała odrzuceniu, ponieważ nie spełnia wymogu
określonego w art. 4245
§ 1 pkt. 4 k.p.c.
W rozpoznawanej sprawie istotne jest to, iż kwestionowane postanowienie
zamknęło powodom tylko możliwość kontroli instancyjnej (apelacyjnej) wyroku Sądu I
instancji. W konsekwencji istnieje wyrok Sądu Rejonowego z dnia 13 kwietnia 2007 r.
[(sygn. akt I C (…)], korzystający z waloru prawomocności i powagi rzeczy osądzonej
(art. 365 i 366 k.p.c.). Nie został on zakwestionowany również w tej skardze, zatem nie
może podlegać jakiejkolwiek weryfikacji w postępowaniu wszczętym wniesieniem tej
skargi. Jego istnienie oznacza, że przegrywająca merytorycznie spór strona powodowa
obowiązana jest ponieść na rzecz strony przeciwnej koszty procesu (art. 98 k.p.c.). Ta
konstatacja ma zasadnicze znaczenie, ponieważ przedstawioną w skardze szkodą są
m.in. koszty postępowania sądowego zasądzone i zapłacone na rzecz przeciwnika
procesowego.
Zasądzone przez Sąd Rejonowy koszty postępowania sądowego oznaczają
wydatek obciążający stronę pozwaną, ale wydatek akcesoryjny, uzależniony od wyniku
sporu (art. 98 k.p.c.). Merytoryczny wynik procesu, uwidoczniony w prawomocnym
wyroku Sądu Rejonowego jest jednak dla strony skarżącej w całości niekorzystny. W
3
sferze orzekania o kosztach procesu obowiązują dwie podstawowe zasady: unifikacji
oraz odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 § 1 i 108 § 1 k.p.c.), nakazujące
orzeczenie o nich w sposób całościowy, uzależniony od rezultatu procesu (unormowanie
z art. 101 i 103 k.p.c. ma charakter wyjątkowy, nie dotyczący rozpoznawanej skargi),
Uznaniu wydatkowanych przez stronę skarżącą kosztów procesu za szkodę (art.
4241
§ 1 k.p.c.) sprzeciwiają się też materialnoprawne przepisy odszkodowawcze,
dotyczące związku przyczynowego między zdarzeniem sprawczym a poniesionym
uszczerbkiem majątkowym (art. 361 k.c.). W granicach tego związku należy ocenić stan
rzeczy, który by istniał przy niewydaniu przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowienia
odrzucającego apelację. Nastąpiłaby wówczas merytoryczna ocena wniesionej apelacji,
obejmująca również orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu całego postępowania
sądowego. Tak więc weryfikacja prawidłowości orzeczenia o wszystkich kosztach
procesu mogłaby być dokonana wyłącznie w wyroku Sądu II instancji wydanym po
merytorycznym rozpoznaniu apelacji.
Strona skarżąca – w następstwie procesowego ukształtowania zakresu swojej
skargi – została pozbawiona możliwości dowodzenia, że wynik postępowania
odwoławczego byłby dla niej korzystny. Również Sąd Najwyższy nie ma kognicji do
zastępowania sądu drugiej instancji i rozstrzygania, jakiej treści orzeczenie odwoławcze
powinno zapaść w następstwie rozpoznania nieodrzuconej apelacji (por. orzeczenie
Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2006 r., V CNP 79/05, niepubl.). Tym samym nie
można uznać za uprawdopodobnienie szkody spowodowanej wydaniem zaskarżonego
skargą postanowienia kwoty 40.487,60 zł dochodzonej przez powodów w sprawie
zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego [sygn. akt I C (...)].
Trudno też uznać za uprawdopodobnienie wyrządzonej zaskarżonym
orzeczeniem szkody stwierdzenie powodów o pozbawieniu ich możliwości dłuższego
dysponowania własnymi środkami pieniężnymi, a to wskutek „przyśpieszenia”
poniesienia przez skarżących kosztów postępowania w następstwie wydania
zaskarżonego postanowienia. Twierdzenie takie nie zostało nawet poparte wskazaniem
na jakikolwiek rozmiar tak rozumianej nader hipotetycznie szkody.
Zaskarżając jedynie postanowienie o odrzuceniu apelacji strona skarżąca nie
uprawdopodobniła, gdyż nie mogła uprawdopodobnić, powstania szkody w wyniku
poniesienia wskazanych kosztów procesu (art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.), dlatego należało
skargę odrzucić (art. 4248
§ 1 k.p.c.).
4
Podłożem powyższej skargi było bezzasadne uniemożliwienie kontroli
instancyjnej (apelacyjnej) wyroku sądu pierwszej instancji. Weryfikacja niezgodności z
prawem tego wyroku w trybie skargi z art. 4241
k.p.c. jest jednak możliwa. Należy
bowiem uznać, że niezgodne z prawem zamknięcie drogi do instancji odwoławczej,
będące naruszeniem uprawnień chronionych przepisami konstytucyjnymi (art. 78
Konst.), uprawnia stronę do złożenia skargi od prawomocnego orzeczenia sądu
pierwszej instancji (art. 4241
§ 2 k.p.c.). Przesłanki bezprawności orzeczenia formalnego
uniemożliwiającego kontrolę apelacyjną orzeczenia pierwszoinstancyjnego podlegają
ocenie przy rozpoznaniu skargi na to ostatnio wymienione orzeczenie, na równi z innymi
przesłankami przewidzianymi w tym przepisie (postanowienie SN z dnia 4 lipca 2006 r.,
V CNP 86/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 47).