Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 540/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSA Michał Kłos (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa H. S.
przeciwko Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. Oddziałowi Regionalnemu w G.
o nakazanie złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 marca 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 czerwca 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy w G. nakazał pozwanej
Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. złożenie w terminie 30 dni od uprawomocnienia
się orzeczenia oświadczenia woli następującej treści: „Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
w W. zobowiązuje się do zawarcia z H. S. umowy o wypłacenie ekwiwalentu
2
pieniężnego w kwocie 75.696 zł w zamian za rezygnację z kwatery wojskowej, w
pozostałej części oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu stosownie do wyniku
rozstrzygnięcia. Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia i wnioski.
W dniu 28 listopada 1990 r. mąż powódki został zwolniony z zawodowej służby
wojskowej i od dnia 1 grudnia 1990 r. otrzymał uprawnienie do wojskowej renty
inwalidzkiej. W dniu 27 listopada 1990 r. nabył od Skarbu Państwa stanowiący odrębną
nieruchomość lokal mieszkalny. Ostateczną decyzją z dnia 28 sierpnia 1998 r., wydaną
na podstawie art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu sił
zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398 ze zm.
- dalej „ustawa z 1995 r."), dyrektor Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddział
Terenowy w G. stwierdził, że mąż powódki zachował prawo do osobnej kwatery stałej na
czas nieokreślony. Dnia 8 kwietnia 1999 r. mąż powódki wystąpił do Rejonowego
Oddziału Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w G. z wnioskiem o przyznanie ekwiwalentu
pieniężnego w zamian za rezygnację z kwatery. Wniosek ten załatwiony został
odmownie.
W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że powództwo
jest uzasadnione. Ustawa z 1995 r. nie zawiera przepisów przechodnich, pozwalających
na stosowanie jej do żołnierzy, którzy rozpoczęli i zakończyli stałą służbę wojskową
przed datą jej wejścia w życie. Oznacza to, że do sytuacji męża powódki winny znaleźć
zastosowanie przepisy ustawy z dnia 20 maja 1976 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
(tekst jedn.: Dz. U. z 1992 r. Nr 15, poz. 19 ze zm. - dalej „ustawa z 1976 r.").
Uprawnienie poprzednika prawnego powódki, dochodzone niniejszym pozwem, wyłączał
art. 29 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, zgodnie z którym osobnej kwatery stałej nie przydziela się
żołnierzowi zawodowemu, jeśli jest on właścicielem lokalu mieszkalnego, stanowiącego
odrębną nieruchomość. Mąż powódki tymczasem w dacie zwolnienia go ze służby był
właścicielem lokalu mieszkalnego. W ocenie Sądu Okręgowego, brak jest jednak
możliwości zakwestionowania ostatecznej decyzji administracyjnej w przedmiocie
stwierdzenia uprawnień do kwatery stałej, nawet jeśli zapadła w warunkach nieważności
w świetle art. 156 k.p.a. Sąd związany jest zatem stanowiskiem Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej co do przysługującego mężowi powódki prawa do osobnej kwatery stałej.
Uprawnienie to rodzi także prawo do innych, pochodnych wobec niego świadczeń, w
tym prawa do ekwiwalentu w zamian za rezygnację z kwatery.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej. Sąd ten
podzielił ustalenia faktyczne oraz ocenę jurydyczną Sądu pierwszej instancji, odnoszącą
3
się do braku możliwości zakwestionowania przez sąd cywilny ostatecznej decyzji
administracyjnej. Stwarza ona stan prawny, który musi być uwzględniony w
postępowaniu cywilnym. W ocenie Sądu Apelacyjnego, powódka ma prawo do
ekwiwalentu w takim rozmiarze, jaki przysługiwał jej mężowi. Roszczenie o zawarcie
umowy o wypłatę ekwiwalentu ma charakter majątkowy i powódka nabyła je w spadku
po mężu (art. 922 § 1 k.c.). Wysokość należnego jej ekwiwalentu powinna być wyliczona
według maksymalnej powierzchni mieszkaniowej, przysługującej jej w chwili powstania
roszczenia o zawarcie umowy, co odpowiada chwili złożenia wniosku.
Skarga kasacyjna oparta została na pierwszej podstawie wskazanej w art. 3983
§
1 k.p.c. W ramach tej podstawy skarżąca zarzuciła naruszenie art. 23 ust. 1 i 5, art. 24
ust. 1 pkt 2 i art. 47 ust. 1 i 9 ustawy z 1995 r. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30
czerwca 2004 r. w zw. z art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie
ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 116, poz.
1203 - dalej „ustawa z 2004 r.") oraz art. 922 § 1 k.c. W oparciu o powyższe pozwana
wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania oraz zasądzenia kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przede wszystkim należy stwierdzić, że miarodajne dla oceny jurydycznej
niniejszego stanu faktycznego są przepisy ustawy z 1995 r. w brzmieniu obowiązującym
w dacie złożenia przez męża powódki wniosku o wypłatę ekwiwalentu tj. w brzmieniu
pierwotnym, obowiązującym ze zmianami, które nie są w sprawie istotne, do daty
nowelizacji, dokonanej ustawą z 2004 r. Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z 1995 r. w
wyżej wskazanym brzmieniu, żołnierz zawodowy zwolniony z czynnej służby wojskowej,
pełnionej jako służba stała, zachowuje prawo do kwatery, jeśli nabył uprawnienia do
wojskowej renty inwalidzkiej. Stosownie do art. 23 ust. 4 tejże ustawy, zachowanie lub
nabycie powyższych uprawnień stwierdza szef wojskowego biura emerytalnego w
formie decyzji administracyjnej. Decyzja o jakiej wyżej mowa została wydana przez
uprawniony organ w granicach ustawowych kompetencji. Trafnie sąd drugiej instancji
wywiódł, że wiąże ona sądy w niniejszej sprawie i poglądu tego skarżąca nie
kwestionuje. Jedną z form, w jakich realizuje się prawo do kwatery stałej, jest
wypłacenie ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację z kwatery. Stosownie do
art. 47 ust. 1 ustawy z 1995 r. we wskazanym wyżej brzmieniu, ekwiwalent pieniężny
wypłaca się na podstawie umowy zawartej pomiędzy uprawnionym a dyrektorem
4
oddziału rejonowego Agencji. Nie naruszył zatem Sąd Apelacyjny wskazanych wyżej
przepisów ustawy z 1995 r. Bez znaczenia pozostaje, podnoszona w skardze
kasacyjnej, praktyka władz wojskowych w tym względzie.
Wypada natomiast zgodzić się z argumentacją kwestionującą rozmiar uprawnień
przysługujących powódce. Uszła bowiem uwagi Sądu Apelacyjnego treść art. 19 ust. 3
ustawy z 2004 r. Przepis ten stanowi, że w sprawach wypłaty ekwiwalentu za rezygnację
z kwatery dyrektor oddziału regionalnego Wojskowej Agencji Mieszkaniowej rozpatrując
wniosek osoby uprawnionej o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację
z kwatery, złożony do dnia 30 czerwca 2004 r., a niezakończony zawarciem umowy,
stosuje przepisy ustawy obowiązujące do dnia 30 czerwca 2004 r., uwzględniając
uprawnienia do powierzchni użytkowej podstawowej przysługujące wnioskodawcy w
dniu wypłaty ekwiwalentu. Przepis powyższy znajduje w sprawie zastosowanie,
albowiem po złożeniu stosownego wniosku, w toku postępowania sądowego mąż
powódki zmarł i ekwiwalent nie został wypłacony. Przepis ten, zawierający normę
przejściową, ogranicza uprawnienia następcy prawnego żołnierza, nakazując określenie
ich rozmiaru według daty ustalania wysokości ekwiwalentu, nie zaś złożenia wniosku.
Racją powyższego unormowania jest dostosowanie wielkości przyznanych środków do
zmienionej sytuacji osób uprawnionych przy założeniu, że okres dzielący złożenie
wniosku i przyznanie ekwiwalentu może być długi. W dacie ustalenia wysokości
ekwiwalentu natomiast maksymalna powierzchnia mieszkaniowa, obliczona stosownie
do liczby osób uprawnionych, winna uwzględniać fakt, że osobą tą jest wyłącznie
powódka. Prawo w takim rozmiarze, jakie przysługiwało w dacie złożenia wniosku, nie
weszło w skład spadku po mężu powódki. Dodać należy, że art. 19 ustawy z 2004 r. nie
był przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego w przywołanym przez Sąd Apelacyjny
wyroku z dnia 8 marca 2005 r., IV CK 477/04, (niepubl.), ze względu na to, że stan
prawny, stanowiący przedmiot rozważań Sądów w tej sprawie, nie uwzględniał
powyższej nowelizacji.
Z omówionych względów należało uznać zarzut naruszenia art. 19 ustawy z 2004
r. oraz art. 922 § 1 k.c. za uzasadniony.
Mając powyższe na uwadze należało orzec jak w sentencji (art. 39815
k.p.c.). O
kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 w zw. z art.
98 § 1 k.p.c.