Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 7/08
POSTANOWIENIE
Dnia 19 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. B. i M. C.
przeciwko J. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 19 marca 2008 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 30 października
2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 września 2007 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powodów
od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 8 lutego 2007 r. i zasądził od powodów
solidarnie na rzecz pozwanego kwotę 2 700 zł tytułem kosztów postępowania
apelacyjnego.
W zażaleniu na zawarte w powołanym wyroku postanowienie o kosztach procesu
pozwany domagał się jego zmiany przez zasądzenie od powodów solidarnie dalszej
kwoty 900 zł z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego oraz zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Postanowieniem z dnia 30 października 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
zażalenie pozwanego, stwierdzając, że stronie nie przysługuje zażalenie do Sądu
Najwyższego na postanowienie o kosztach procesu zawarte w wyroku sądu drugiej
2
instancji. Dodał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05
(Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 418; OTK-A 2007, nr 3, poz. 32), orzekł, że art. 39318
§ 2
k.p.c. w zakresie, w jakim uniemożliwiał zaskarżenie postanowienia w przedmiocie
kosztów procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, był
niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Podkreślił jednak, że
orzeczenie to nie objęło art. 3941
§ 2 k.p.c., będącego odpowiednikiem art. 39318
§ 2
k.p.c., wobec czego był związany kategorycznym brzmieniem obowiązującego obecnie
art. 3941
§ 2 k.p.c. Nie stała temu na przeszkodzie zasada dwuinstancyjności
przewidziana w art. 78 Konstytucji oraz w art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., która chroni
prawo strony do rozpoznania jej sprawy przez sądy dwóch instancji, gdyż zasada ta
dotyczy istoty sprawy, a nie akcesoryjnego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
wywołanych rozpoznaniem sprawy przez sąd odwoławczy. Przyjęcie odmiennego
założenia prowadziłoby – zauważył Sąd Apelacyjny – do niedopuszczalnego wniosku,
że również w przypadku orzeczenia po raz pierwszy przez Sąd Najwyższy o kosztach
postępowania kasacyjnego lub zażaleniowego należałoby umożliwić stronie złożenie
środka odwoławczego do sądu wyższej instancji. Poza tym nie do zaakceptowania jest
stanowisko, że sąd apelacyjny w odniesieniu do pewnych orzeczeń zawartych w tym
samym wyroku jest sądem drugiej instancji, a w odniesieniu do niektórych sądem
pierwszej instancji, termin „druga instancja” odnosi się bowiem do całego postępowania
przed tym sądem, a nie do wybranych orzeczeń wydanych przez ten sąd.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pozwany zarzucił, że – wbrew
odmiennemu stanowisku Sądu Apelacyjnego – na zawarte w wyroku tego Sądu
postanowienie o kosztach postępowania apelacyjnego przysługuje zażalenie. W
konkluzji żalący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kwestia dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji o
kosztach procesu była już – pod rządem art. 3941
§ 2 k.p.c. – przedmiotem rozważań
Sądu Najwyższego.
W postanowieniu z dnia 12 października 2007 r., IV CZ 28/07, Sąd Najwyższy
stanął na stanowisku, że na postanowienie sądu drugiej instancji o kosztach procesu nie
przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego. Podkreślił, że wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05, którym orzeczono, że art. 39318
§ 2
k.p.c. w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie
3
kosztów procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, jest
niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji, dotyczy tylko normy objętej
sentencją wyroku, czyli art. 39318
§ 2 k.p.c. Nie wywiera zatem skutku w stosunku do
innych przepisów, nawet zbieżnych lub tożsamych z normą objętą sentencją. W
konsekwencji, powołany wyrok nie dotyczy art. 3941
§ 2 k.p.c., regulującego obecnie
kwestię dopuszczalności zażalenia do Sądu Najwyższego. Samo stwierdzenie
Trybunału Konstytucyjnego, że przepis powinien przewidywać możliwość wniesienia
środka odwoławczego – a w zakresie, w jakim tego nie czyni jest niezgodny z
Konstytucją – nie oznacza zresztą wprowadzenia do systemu prawa postulowanego
przepisu pozytywnego. Dlatego nie można na podstawie wspomnianego wyroku
konstruować dopuszczalności zażalenia od nieprzewidzianej w treści przepisu kategorii
postanowień.
Zbieżność brzmienia dawnego art. 39318
§ 2 i art. 3941
§ 2 k.p.c. mogłaby skłaniać
– stwierdził Sąd Najwyższy – do postawienia pytania, czy zachodzi potrzeba zbadania,
we właściwym trybie, konstytucyjności art. 3941
§ 2 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego
brak jednak podstaw do powzięcia wątpliwości co do zgodności tego przepisu z
Konstytucją. Artykuł 3931
k.p.c. został wprowadzony przez ustawę nowelizującą z dnia
22 grudnia 2004 r., którą dokonane zostały istotne zmiany w systemie środków
zaskarżenia. Skarga kasacyjna jest obecnie nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia,
przysługującym od prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji, a rozpoznawanie
skarg kasacyjnych odbywa się poza tokiem instancji. Sąd Najwyższy nigdy – poza
wyjątkiem, wynikającym z art. 390 § 1 k.p.c. – nie jest sądem drugiej instancji.
Postanowienia sądu drugiej instancji o charakterze procesowym – stwierdził dalej
Sąd Najwyższy – podlegają zaskarżeniu do Sądu Najwyższego skargą kasacyjną lub
zażaleniem wyłącznie w sytuacjach wyraźnie w przepisach określonych (art. 3981
§ 1 i
art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c.). Pod rządem art. 3941
§ 2 k.p.c. zażalenie na postanowienie sądu
drugiej instancji ma przy tym charakter wyjątkowy, gdyż zostało dopuszczone wyłącznie
na wydane „w sprawach kasacyjnych” postanowienia kończące postępowanie w sprawie
i nie przysługuje na żadne orzeczenia dotyczące kwestii ubocznych. Oznacza to –
skonstatował Sąd Najwyższy – że na postanowienie sądu drugiej instancji o kosztach
procesu nie przysługuje środek odwoławczy. To, że postanowienie o kosztach
postępowania drugoinstancyjnego zapada po raz pierwszy przed sądem apelacyjnym
nie zmienia faktu, że jest orzeczeniem wydanym przez sąd odwoławczy, sąd
rozpoznający apelację jest bowiem zawsze sądem odwoławczym. Sąd odwoławczy nie
4
może być natomiast sądem rozpoznającym środek odwoławczy co do istoty sprawy i
sądem pierwszej instancji co do określonej kwestii ubocznej, a jego orzeczenie –
orzeczeniem częściowo drugiej i częściowo pierwszej instancji. Orzeczenia wydawane w
postępowaniu apelacyjnym, także dotyczące kwestii niebędących przedmiotem
rozstrzygnięcia przez sąd pierwszej instancji, są zawsze orzeczeniami sądu drugiej
instancji. Dlatego sąd rozpoznający apelację działa zawsze jako sąd drugiej instancji, co
do wszystkich rozstrzyganych kwestii, w tym także kosztów postępowania za drugą
instancję (zob. OSNC 2008, nr 2, poz. 29).
Identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 lutego
2008 r., I CZ 1/08 (niepubl.).
Skład orzekający Sądu Najwyższego podziela powyższe stanowisko oraz
argumentację przytoczoną dla jego uzasadnienia. Żalący nie przytoczył zresztą żadnych
argumentów, które mogłyby przemawiać za odmiennym rozstrzygnięciem rozważanego
zagadnienia.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku art. 3941
§ 3
k.p.c. postanowił, jak w sentencji.