Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 17/08
POSTANOWIENIE
Dnia 9 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
w sprawie z urzędu
przy uczestnictwie S. K., A. R. i W. K.
o uchylenie ubezwłasnowolnienia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 maja 2008 r.,
zażalenia uczestniczki A. R.
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 15 stycznia 2008 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną
uczestniczki A. R. od postanowienia tego Sądu z dnia 16 października 2007 r. Wyraził
pogląd, że w aktualnym stanie prawnym zwolnienie od kosztów sądowych udzielone
stronie w postępowaniu rozpoznawczym nie obejmuje postępowania wywołanego
wniesieniem skargi kasacyjnej. Skarżąca reprezentowana przez profesjonalnego
pełnomocnika powinna była prawidłowo opłacić skargę kasacyjną, a w sytuacji braku
środków mogła wnieść wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu
kasacyjnym.
W zażaleniu uczestniczka wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia,
zarzucając w pierwszej kolejności naruszenie art. 100 ust. 2 oraz art. 3 ust. 1 pkt 3
2
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr
167, poz. 1398 ze zm., dalej „u.k.s.c.”).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie trzeba zauważyć, że uczestniczka została zwolniona od kosztów
sądowych w całości postanowieniem z dnia 4 lipca 2005 r., tj. wydanym jeszcze na
gruncie przepisów ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.). Oznaczało to, że była ona
wtedy zwolniona z obowiązku ponoszenia wszelkich kosztów sądowych. Postanowienie
Sądu Okręgowego, jako sądu pierwszej instancji, zostało wydane w dniu 7 maja 2007 r.,
a postanowienie Sądu Apelacyjnego jako sądu drugiej instancji zostało wydane w dniu
16 października 2007 r., czyli obydwa już po wejściu w życie nie tylko ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ale i ustawy z dnia 14 grudnia
2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 21,
poz. 123).
Nie ulega wątpliwości, że uzyskane wcześniej zwolnienie od kosztów sądowych
nie wygasa, lecz obowiązuje także na gruncie nowych przepisów. Błędne jest jednak
zapatrywanie skarżącej, że taki stan utrzymuje się aż do czasu zakończenia
postępowania w sprawie. W razie zmiany przepisów regulujących postępowanie
sądowe, do jakich zalicza się przepisy dotyczące kosztów sądowych zasadą jest, że
stosuje się je od chwili ich wejścia w życie także do spraw już będących w toku, chyba
że ustawodawca w przepisach przejściowych postanowił inaczej.
Ustawa nowelizująca (z dnia 14 grudnia 2006 r.) zmieniła brzmienie art. 14
u.k.s.c. Uchylony został wtedy przepis art. 14 ust. 2 u.k.s.c., który stanowił, że opłatę
podstawową pobiera się także od podlegających opłacie pism, wnoszonych przez stronę
zwolnioną przez sąd od kosztów sądowych chyba, że ustawa stanowi inaczej. Regulacja
ta weszła w życie z dniem 9 marca 2007 r.
W tej sytuacji należało odpowiedzieć jak należy rozumieć treść art. 2 ustawy z
dnia 14 grudnia 2006 r. zmieniającej ustawę o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r., który stanowi, że do spraw wszczętych przed dniem
wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Nie ulega wątpliwości, że przedmiotowa sprawa została wszczęta przed dniem
wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. Kluczowe znaczenie ma przepis art. 149
ust. 1 u.k.s.c., zgodnie z którym w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie
ustawy stosuje się, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji,
3
dotychczasowe przepisy o kosztach sądowych. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24
stycznia 2007 r., III CZP 124/06 (OSNC 2007, nr 6, poz. 91), wyjaśnił, że zakończenie
postępowania w danej instancji - w rozumieniu art. 149 ust. 1 u.k.s.c. - następuje z
chwilą wydania orzeczenia kończącego postępowanie w tej instancji. Wynika z tego, że
przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 13 czerwca 1967 r.,
na podstawie której uczestniczka zwolniona była od konieczności ponoszenia
jakiejkolwiek opłaty, obowiązywała do czasu zakończenia postępowania
pierwszoinstancyjnego, tj. do dnia 7 maja 2007 r. Od tej chwili, do konsekwencji
przysługującego uczestniczce zwolnienia od kosztów, należało stosować już przepisy
nowej ustawy, tj. ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca
2005 r. Mając na względzie, że art. 2 ustawy nowelizującej z dnia 14 grudnia 2006 r.,
nakazuje z kolei do spraw wszczętych przed dniem jej wejścia w życie stosować
przepisy dotychczasowe, stwierdzić należy, że w omawianym przypadku zastosowanie
mają przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. w ich pierwotnym brzmieniu. Zgodnie z jej
art. 100 ust. 2 w ówczesnym brzmieniu, strona, której sąd przyznał całkowite zwolnienie
od kosztów sądowych, ma obowiązek uiścić opłatę podstawową, o której mowa w art. 14
ustawy.
W orzecznictwie wyrażone zostało wielokrotnie już zapatrywanie, że przepisy o
opłacie podstawowej mają zastosowanie do zakończenia sprawy wszczętej przed
wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych. Wnosząc zatem skargę kasacyjną strona, która działa
przez profesjonalnego pełnomocnika i która została zwolniona od kosztów sądowych w
sprawach wszczętych przed dniem 9 marca 2007 r. ma obowiązek bez wzywania uiścić
opłatę podstawową, (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 października
2007 r., l CZ 113/07, z dnia 11 grudnia 2007 r., II CZ 96/07, z dnia 6 marca 2008 l CZ
150/07 i z dnia 11 stycznia 2008, V CZ 115/07 wszystkie niepubl.). Uczestniczka miała
więc obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej od wniesionej skargi kasacyjnej, którego
nie wykonała.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje zapatrywanie, że opłata
podstawowa określona w art. 14 jest opłatą w wysokości stałej w rozumieniu przepisu
art. 1302
§ 3 k.p.c. (zob. uchwała SN z dnia 21 listopada 2006 r. III CZP 109/06, LEX nr
197685, postanowienia z dnia 9 maja 2007 r., II CZ 26/07, z dnia 9 października 2006 r.,
l CZ 83/06, z dnia 30 maja 2006 r., l CZ 23/06 niepubl.). Zgodnie natomiast z art. 1302
§
3 k.p.c. jeżeli strona jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, obowiązek
4
uiszczenia opłaty powstaje przy wnoszeniu pisma podlegającego opłacie, bez wezwania
sądu, a środki zaskarżenia, wniesione w takiej sytuacji bez uiszczenia opłat, podlegają
odrzuceniu a limine. Ze względu na fakt, że wniesiona przez adwokata podlegająca
opłacie w wysokości stałej skarga kasacyjna nie została należycie opłacona, zasadne
było jej odrzucenie.
Zaskarżone postanowienie pomimo więc częściowo nietrafnego uzasadnienia
odpowiada prawu, nawet przy podzieleniu przeważającego, w judykaturze poglądu. że
zwolnienie od kosztów sądowych udzielone stronie w postępowaniu rozpoznawczym
obejmuje także postępowanie wszczęte wniesieniem skargi kasacyjnej (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZ 52/07, z dnia 21
września 2007 r. V CZ 81/07, z dnia 30 maja 2007 r., l CZ 54/07, z dnia 29 listopada
2007 r. III CZ 49/07 i z dnia 6 marca 2008 r., l CZ 144/07 - wszystkie niepublikowane).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie (art. 39814
w zw. z art.
39410
§ 3 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13