V CSK 17/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-03-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 17/08
POSTANOWIENIE
Dnia 11 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z wniosku G.(...) Sp. z o.o. w K.
przy uczestnictwie Huty "Ł.(...)" S.A. w Ł., nadzorcy sądowego W. S.
o wpis własności i użytkowanie wieczyste,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 22
maja 2007 r., sygn. akt III Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 14 lutego 2007 r. Sąd Rejonowy w M. oddalił wniosek
G.(...) sp. z o.o. w K. o wpis prawa własności i użytkowania wieczystego w księdze
wieczystej.
Apelację wnioskodawcy od tego postanowienia oddalił Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 22 maja 2007 r.
Orzekające w sprawie Sądy uznały, że wpis w księdze wieczystej nie może być
dokonany, bowiem ani z wniosku o wpis, ani z dokumentów dołączonych do wniosku, w
tym z aktu notarialnego, nie wynikało, czy umowa spółki G.(...) zezwalała na nabycie
własności nieruchomości oraz prawa wieczystego użytkowania bez powzięcia uchwały
2
zgromadzenia wspólników w tym przedmiocie (art. 228 pkt 4 k.s.h.). W ocenie Sądu
Okręgowego, zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego nie obejmuje badania tej
kwestii. Nie było podstaw do żądania dołączenia stosownego dokumentu. bowiem nie
chodzi o brak formalny, podlegający uzupełnieniu. Istnieje zatem przeszkoda do wpisu w
rozumieniu art. 6269
k.p.c. Sąd Okręgowy uznał także, że dokumenty dołączone w tym
przedmiocie do apelacji nie mogą w ogóle podlegać badaniu, bowiem sąd drugiej
instancji rozstrzyga jedynie o tym, czy wpis lub jego odmowa pozostaje w zgodzie z
prawem w świetle treści księgi wieczystej, wniosku, treści i formy dokumentów
stanowiących podstawę wpisu.
Powyższe postanowienie zaskarżył wnioskodawca skargą kasacyjną, opartą na
obu podstawach kasacyjnych określonych w art. 3923
k.p.c. W ramach pierwszej
podstawy zarzucał naruszenie art. 228 pkt 4 k.s.h. w zw. z art. 17 § 1 i 2 k.s.h. przez
przyjęcie, że do wpisania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako właściciela
(użytkownika wieczystego) nieruchomości do księgi wieczystej w każdym przypadku
wymagane jest przedstawienie uchwały zgromadzenia wspólników spółki wyrażającej
zgodę na nabycie nieruchomości. W ramach drugiej podstawy zarzucał naruszenie: art.
6269
k.p.c., przez niewłaściwe zastosowanie, poprzez przyjęcie, że niezamieszczenie w
akcie notarialnym dokumentującym nabycie nieruchomości przez spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością wzmianki o zwolnieniu z wymogu wyrażania zgody w drodze
uchwały zgromadzenia wspólników lub brak takiej uchwały w przypadku, gdy jest
wymagana, stanowi przeszkodę do dokonania wpisu w rozumieniu art. 6269
k.p.c.; art.
6268
k.p.c. poprzez przyjęcie, że przedmiotem kognicji sądu wieczystoksięgowego nie
mogą być dokumenty inne niż złożone razem z wnioskiem o dokonanie wpisu, w tym
również dokumenty załączone do apelacji od postanowienia o oddaleniu wniosku
o wpis; art. 382 k.p.c., przez niezastosowanie, poprzez pominiecie przez Sąd dowodów i
faktów przedstawionych przez stronę w apelacji.
W konkluzji wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 6268
k.p.c. wyznacza zakres kognicji sądów merytorycznych obu instancji
- zarówno sądu rozpoznającego wniosek o wpis (sądu pierwszej instancji) jak i sądu
drugiej instancji, rozpoznającego apelację od wpisu. Kognicja sądu apelacyjnego przy
rozpoznaniu apelacji od wpisu jest co do zasady ograniczona do badania treści wniosku,
treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Nie
3
oznacza to jednak, że rola sądu wieczystoksięgowego jest tożsama z rolą organu
rejestrowego. Wielokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy, że czynność materialna
stanowiąca podstawę wpisu powinna być badana przez sąd nie tylko pod względem
formalnoprawnym, lecz także pod względem jej skuteczności materialnej. W ramach tej
kognicji mieści się bowiem uprawnienie do zbadania i stwierdzenia bezwzględnej
nieważności decyzji administracyjnej, a także badanie i kontrola legitymacji
wnioskodawcy do złożenia wniosku w tym postępowaniu (por. m.in. orzeczenie z dnia
25 lutego 1963 r., III CR 177/62. OSNCP 1964, nr 2, poz. 36. z dnia 2 lipca 2004 r., II
CK 264/04, z dnia 27 października 2004 r. IV CK 121/2004, OSNC z 2005 r., nr 11, poz.
191, postanowienie z dnia 18 lutego 2005 r. V CK 409/04). Sąd Najwyższy uznał także,
że sąd wieczystoksięgowy może odmówić wpisu w księdze wieczystej, gdy istnieje
znana mu urzędowo przeszkoda do jego dokonania (postanowienie z dnia 15 grudnia
2005 r. V CK 54/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 138). Oznacza to, że sąd
wieczystoksięgowy może przedmiotem swojego badania objąć nie tylko te okoliczności,
które wynikają z treści księgi wieczystej, wniosku czy dołączonych dokumentów.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego rozstrzygana była także kwestia możliwości
uwzględnienia przez sąd w postępowaniu odwoławczym dokumentów i oświadczeń
wnioskodawcy dołączonych do apelacji. Możliwość taką wyklucza postanowienie z dnia
6 października 2006 r., V CSK 214/06 (niepubl.). W rozpoznawanej sprawie sytuacja jest
jednak inna.
Przedmiotem żądania wpisu jest nabycie prawa własności budyniów i
użytkowania wieczystego nieruchomości przez spółkę z ograniczona
odpowiedzialnością. Z treści aktu notarialnego nie wynika, czy umowa spółki zezwalała
na nabycie nieruchomości bez uchwały zgromadzenia wspólnilcw, ani czy taka uchwała
została podjęta. Wymogu zamieszczenia takich informacji w akcie notarialnym nie ma.
Zgodnie zaś z art. 228 pkt 4 k.s.h., uchwały wspólników wymaga nabycie i zbycie
nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa
spółki nie stanowi inaczej. Brak wzmianki w tym zakresie w akcie notarialnym, jak też
brak stosownej uchwały dołączonej do wniosku o wpis, nie w każdym wypadku może
stanowić przeszkodę do wpisu. Należy zwćcić uwagę, że sporządzający akt notarialny
notariusz jest obowiązany przesłać z urzędu sądowi właściwemu do prowadzenia ksiąg
wieczystych wypis aktu notarialnego zawierający wniosek o wpis do księgi wieczystej
wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu, w terminie trzech dni od
sporządzenia aktu (art. 92 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst
4
jedn. Dz. U. z 2002 r., nr 42, poz. 369 ze zm.), jeżeli akt notarialny obejmuje czynność
przenoszącą własność nieruchomości. W tym terminie zaś zgoda wspólnilcw, o jakiej
mowa w art. 228 pkt 4 k.s.h., nie musi być wyrażona. Wynika to z art. 17 § 2 k.s.h.,
zgodnie z kćrym zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę
albo ex post, po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia
złożenia oświadczenia przez spółkę. Niewątpliwie zatem złożenie wniosku o wpis nie
zawierającego wymaganej w art. 228 pkt 4 k.s.h. uchwały nie może stanowić
przeszkody do wpisu, skoro uchwała ta z mocy ustawy może być podjęta także po
złożeniu takiego wniosku. W takiej sytuacji, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, sąd
wieczystoksięgowy może żądać od wnioskodawcy złożenia stosownej uchwały bądź
umowy spółki, jeśli z umowy wynika brak obowiązku podejmowania takiej uchwały. Na
możliwość żądania dokumentu, a nie tylko uzupełnienia w postępowaniu
wieczystoksięgowym braku formalnego, wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
27 października 2004 r., IV CK 121/2004, (OSNC 11/05. poz. 191). Jeżeli zaś taka
uchwała podjęta została w toku postępowania apelacyjnego, dołączenie jej do apelacji
uzasadnia objęcie cwnież tego dokumentu badaniem sądu i nie stanowi to naruszenia
art. 6268
k.p.c.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 11 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z wniosku G.(...) Sp. z o.o. w K.
przy uczestnictwie Huty "Ł.(...)" S.A. w Ł., nadzorcy sądowego W. S.
o wpis własności i użytkowanie wieczyste,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 22
maja 2007 r., sygn. akt III Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 14 lutego 2007 r. Sąd Rejonowy w M. oddalił wniosek
G.(...) sp. z o.o. w K. o wpis prawa własności i użytkowania wieczystego w księdze
wieczystej.
Apelację wnioskodawcy od tego postanowienia oddalił Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 22 maja 2007 r.
Orzekające w sprawie Sądy uznały, że wpis w księdze wieczystej nie może być
dokonany, bowiem ani z wniosku o wpis, ani z dokumentów dołączonych do wniosku, w
tym z aktu notarialnego, nie wynikało, czy umowa spółki G.(...) zezwalała na nabycie
własności nieruchomości oraz prawa wieczystego użytkowania bez powzięcia uchwały
2
zgromadzenia wspólników w tym przedmiocie (art. 228 pkt 4 k.s.h.). W ocenie Sądu
Okręgowego, zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego nie obejmuje badania tej
kwestii. Nie było podstaw do żądania dołączenia stosownego dokumentu. bowiem nie
chodzi o brak formalny, podlegający uzupełnieniu. Istnieje zatem przeszkoda do wpisu w
rozumieniu art. 6269
k.p.c. Sąd Okręgowy uznał także, że dokumenty dołączone w tym
przedmiocie do apelacji nie mogą w ogóle podlegać badaniu, bowiem sąd drugiej
instancji rozstrzyga jedynie o tym, czy wpis lub jego odmowa pozostaje w zgodzie z
prawem w świetle treści księgi wieczystej, wniosku, treści i formy dokumentów
stanowiących podstawę wpisu.
Powyższe postanowienie zaskarżył wnioskodawca skargą kasacyjną, opartą na
obu podstawach kasacyjnych określonych w art. 3923
k.p.c. W ramach pierwszej
podstawy zarzucał naruszenie art. 228 pkt 4 k.s.h. w zw. z art. 17 § 1 i 2 k.s.h. przez
przyjęcie, że do wpisania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako właściciela
(użytkownika wieczystego) nieruchomości do księgi wieczystej w każdym przypadku
wymagane jest przedstawienie uchwały zgromadzenia wspólników spółki wyrażającej
zgodę na nabycie nieruchomości. W ramach drugiej podstawy zarzucał naruszenie: art.
6269
k.p.c., przez niewłaściwe zastosowanie, poprzez przyjęcie, że niezamieszczenie w
akcie notarialnym dokumentującym nabycie nieruchomości przez spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością wzmianki o zwolnieniu z wymogu wyrażania zgody w drodze
uchwały zgromadzenia wspólników lub brak takiej uchwały w przypadku, gdy jest
wymagana, stanowi przeszkodę do dokonania wpisu w rozumieniu art. 6269
k.p.c.; art.
6268
k.p.c. poprzez przyjęcie, że przedmiotem kognicji sądu wieczystoksięgowego nie
mogą być dokumenty inne niż złożone razem z wnioskiem o dokonanie wpisu, w tym
również dokumenty załączone do apelacji od postanowienia o oddaleniu wniosku
o wpis; art. 382 k.p.c., przez niezastosowanie, poprzez pominiecie przez Sąd dowodów i
faktów przedstawionych przez stronę w apelacji.
W konkluzji wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 6268
k.p.c. wyznacza zakres kognicji sądów merytorycznych obu instancji
- zarówno sądu rozpoznającego wniosek o wpis (sądu pierwszej instancji) jak i sądu
drugiej instancji, rozpoznającego apelację od wpisu. Kognicja sądu apelacyjnego przy
rozpoznaniu apelacji od wpisu jest co do zasady ograniczona do badania treści wniosku,
treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Nie
3
oznacza to jednak, że rola sądu wieczystoksięgowego jest tożsama z rolą organu
rejestrowego. Wielokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy, że czynność materialna
stanowiąca podstawę wpisu powinna być badana przez sąd nie tylko pod względem
formalnoprawnym, lecz także pod względem jej skuteczności materialnej. W ramach tej
kognicji mieści się bowiem uprawnienie do zbadania i stwierdzenia bezwzględnej
nieważności decyzji administracyjnej, a także badanie i kontrola legitymacji
wnioskodawcy do złożenia wniosku w tym postępowaniu (por. m.in. orzeczenie z dnia
25 lutego 1963 r., III CR 177/62. OSNCP 1964, nr 2, poz. 36. z dnia 2 lipca 2004 r., II
CK 264/04, z dnia 27 października 2004 r. IV CK 121/2004, OSNC z 2005 r., nr 11, poz.
191, postanowienie z dnia 18 lutego 2005 r. V CK 409/04). Sąd Najwyższy uznał także,
że sąd wieczystoksięgowy może odmówić wpisu w księdze wieczystej, gdy istnieje
znana mu urzędowo przeszkoda do jego dokonania (postanowienie z dnia 15 grudnia
2005 r. V CK 54/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 138). Oznacza to, że sąd
wieczystoksięgowy może przedmiotem swojego badania objąć nie tylko te okoliczności,
które wynikają z treści księgi wieczystej, wniosku czy dołączonych dokumentów.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego rozstrzygana była także kwestia możliwości
uwzględnienia przez sąd w postępowaniu odwoławczym dokumentów i oświadczeń
wnioskodawcy dołączonych do apelacji. Możliwość taką wyklucza postanowienie z dnia
6 października 2006 r., V CSK 214/06 (niepubl.). W rozpoznawanej sprawie sytuacja jest
jednak inna.
Przedmiotem żądania wpisu jest nabycie prawa własności budyniów i
użytkowania wieczystego nieruchomości przez spółkę z ograniczona
odpowiedzialnością. Z treści aktu notarialnego nie wynika, czy umowa spółki zezwalała
na nabycie nieruchomości bez uchwały zgromadzenia wspólnilcw, ani czy taka uchwała
została podjęta. Wymogu zamieszczenia takich informacji w akcie notarialnym nie ma.
Zgodnie zaś z art. 228 pkt 4 k.s.h., uchwały wspólników wymaga nabycie i zbycie
nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa
spółki nie stanowi inaczej. Brak wzmianki w tym zakresie w akcie notarialnym, jak też
brak stosownej uchwały dołączonej do wniosku o wpis, nie w każdym wypadku może
stanowić przeszkodę do wpisu. Należy zwćcić uwagę, że sporządzający akt notarialny
notariusz jest obowiązany przesłać z urzędu sądowi właściwemu do prowadzenia ksiąg
wieczystych wypis aktu notarialnego zawierający wniosek o wpis do księgi wieczystej
wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu, w terminie trzech dni od
sporządzenia aktu (art. 92 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst
4
jedn. Dz. U. z 2002 r., nr 42, poz. 369 ze zm.), jeżeli akt notarialny obejmuje czynność
przenoszącą własność nieruchomości. W tym terminie zaś zgoda wspólnilcw, o jakiej
mowa w art. 228 pkt 4 k.s.h., nie musi być wyrażona. Wynika to z art. 17 § 2 k.s.h.,
zgodnie z kćrym zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę
albo ex post, po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia
złożenia oświadczenia przez spółkę. Niewątpliwie zatem złożenie wniosku o wpis nie
zawierającego wymaganej w art. 228 pkt 4 k.s.h. uchwały nie może stanowić
przeszkody do wpisu, skoro uchwała ta z mocy ustawy może być podjęta także po
złożeniu takiego wniosku. W takiej sytuacji, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, sąd
wieczystoksięgowy może żądać od wnioskodawcy złożenia stosownej uchwały bądź
umowy spółki, jeśli z umowy wynika brak obowiązku podejmowania takiej uchwały. Na
możliwość żądania dokumentu, a nie tylko uzupełnienia w postępowaniu
wieczystoksięgowym braku formalnego, wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
27 października 2004 r., IV CK 121/2004, (OSNC 11/05. poz. 191). Jeżeli zaś taka
uchwała podjęta została w toku postępowania apelacyjnego, dołączenie jej do apelacji
uzasadnia objęcie cwnież tego dokumentu badaniem sądu i nie stanowi to naruszenia
art. 6268
k.p.c.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.