Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lipca 2008 r.
II UK 326/07
Renta z tytułu niezdolności do pracy, o której mowa w art. 29 ust. 2 pkt 2
in fine ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze
zm.) powinna wynikać z pracowniczego ubezpieczenia społecznego.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 lipca
2008 r. sprawy z wniosku Ryszarda R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w S. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 kwietnia 2007 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. przyznał radcy prawnej Elżbiecie G. [...] od Skarbu Państwa kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia) powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosz-
tów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2007 r. [...] Sąd Apelacyjny w Szczecinie
zmienił, na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działu w S., wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Szczecinie z dnia 17 listopada 2006 r. i oddalił odwołanie wnioskodawcy Ry-
szarda R. od decyzji ZUS z dnia 30 sierpnia 2005 r. w sprawie z jego wniosku o
emeryturę. Sąd Apelacyjny, podzielając ustalenia faktyczne poczynione przez
Sąd pierwszej instancji, nie zaaprobował jednak ich oceny prawnej i uznał, że
wnioskodawca nie spełnił przesłanek określonych w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), a tym samym nie nabył prawa
2
do dochodzonego świadczenia, gdyż jego ostatnim ubezpieczeniem nie było
ubezpieczenie pracownicze.
Według ustaleń faktycznych, wnioskodawca (urodzony 7 kwietnia 1945 r.)
ukończył 60 lat, wykazał łącznie 33 lata i 6 miesięcy okresów składkowych i nieskład-
kowych z czego 13 lat, 7 miesięcy i 24 dni z tytułu ubezpieczenia pracowniczego.
Decyzją z dnia 27 lutego 1996 r. ZUS Oddział w S. przyznał ubezpieczonemu od
dnia 5 lutego 1996 r. (dzień zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego) - rentę
inwalidzką drugiej grupy (a później rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy).
Bezpośrednio przed przyznaniem renty wnioskodawca był ubezpieczony z tytułu
prowadzonej działalności gospodarczej. Następnie w okresie od dnia 1 lutego 2004 r.
do dnia 30 czerwca 2006 r. pobierał rentę z tytułu okresowej całkowitej niezdolności
do pracy. W dniu 29 czerwca 2005 r. złożył wniosek o przyznanie mu emerytury, a
decyzją z dnia 30 sierpnia 2005 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do
tego świadczenia.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik wnioskodawcy i za-
rzucając naruszenie prawa materialnego - art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez
przyjęcie że „renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy o jakiej mowa w art. 29
ust. 2 pkt 2 tej ustawy, musi być pochodną pracowniczego stosunku ubezpieczenia”,
oraz przepisów postępowania - art. 233 § 1 k.p.c., poprzez pominiecie dowodu „z
zaświadczenia z urzędu pracy wskazującego, iż powód w okresie przed uzyskaniem
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy zarejestrowany był jako osoba bezro-
botna”, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji w całości, ewentu-
alnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi dru-
giej instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępo-
wania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest uzasadniona. Na wstępie trzeba zauważyć, że art.
29 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych już w tek-
ście pierwotnym dotyczył tylko ubezpieczonych będących pracownikami (podlegają-
cych pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu). Na gruncie tego przepisu Sąd
Najwyższy wyraził pogląd, że prawa do emerytury na jego podstawie nie może nabyć
3
osoba objęta ubezpieczeniem niepracowniczym (por. wyrok z dnia 7 grudnia 2001 r.,
II UKN 846/00, OSNP 2003 nr 18, poz. 445). Z kolei w wyroku z dnia 12 lutego 2004
r., II UK 239/03 (OSNP 2004 nr 20, poz. 356), Sąd Najwyższy stwierdził, że prawo do
wcześniejszej emerytury mogą nabyć osoby będące pracownikami „w dacie, z jaką
mogą przejść na emeryturę”, a w wyroku z dnia 24 września 2004 r., II UK 471/03
(OSNP 2005 nr 6, poz. 88) - także osoby, które w dniu rozwiązania stosunku pracy
posiadały wymagany staż emerytalny oraz ustalone prawo do renty i w czasie pobie-
rania tej renty osiągnęły wiek emerytalny uprawniający do wcześniejszej emerytury.
Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Fun-
duszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz.
1264) został zmieniony art. 29 ustawy (art. 1 pkt 14). Według tego przepisu w wersji
obowiązującej od 1 lipca 2004 r., wcześniejsza emerytura przysługuje ubezpieczo-
nym, którzy ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami
oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co naj-
mniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są upraw-
nieni do renty z tytułu niezdolności do pracy. Warunków tych nie muszą spełniać
osoby, które przez cały wymagany okres podlegały ubezpieczeniu z tytułu pozosta-
wania w stosunku pracy. Stąd prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art.
29 ustawy przysługuje wyłącznie ubezpieczonemu z tytułu zatrudnienia (pozostawa-
nia w stosunku pracy). Nie przysługuje zatem ubezpieczonym z innych tytułów. W
przypadku wnioskodawcy ziściły się warunki zawarte w art. 29 ust. 1, był on bowiem
na dzień wydania decyzji ponad 60-letnim całkowicie niezdolnym do pracy mężczyz-
ną legitymującym się stażem ubezpieczeniowym przekraczającym 25 lat okresów
składkowych i nieskładkowych, jednakże błędnie Sąd pierwszej instancji przyjął, iż
spełnił on również przesłanki wymienione w ust. 2, co przesądziło o podjęciu wadli-
wego rozstrzygnięcia. Fakt, że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę wnioskodaw-
ca był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie oznacza spełnienia
przesłanki warunkującej przyznanie świadczenia, skoro renta taka - równoważąca
pozostawanie w stosunku pracy - winna wynikać z pracowniczego ubezpieczenia
społecznego.
Jest niewątpliwe, że warunki wyrażone w art. 29 ust. 1 i 2 ustawy emerytalno -
rentowej muszą został spełnione łącznie, aby istniały podstawy do przyznania ubez-
pieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury. Jedyny wyjątek wprowadza ust. 3
4
tego artykułu, który wyłącza wymóg spełnienia przesłanek z ust. 2, ale tylko w sto-
sunku do ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w art.
29 ust. 1 pkt 1 i 2 podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emery-
talnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. W przedmiotowej spra-
wie to wyłączenie jednakże nie znajduje zastosowania, ponieważ wnioskodawca w
swym stażu ubezpieczeniowym legitymuje się jedynie okresem 13 lat, 7 miesięcy i 24
dni ubezpieczenia pracowniczego. Przedstawioną wykładnię art. 29 ustawy o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podzielaną przez skład
rozpoznający niniejszą sprawę, przedstawił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8
lutego 2006 r., III UZP 3/05 (OSNP 2007 nr 5-6, poz. 84). Opiera się ona na założe-
niu, iż emerytura przyznawana w oparciu o art. 29 ustawy o emeryturach i rentach
ma charakter uprawnienia pochodnego od pracowniczego ubezpieczenia społecz-
nego. W ten sposób ustawodawca ograniczył krąg osób mogących skorzystać z tej,
stanowiącej wyjątek regulacji, przy czym tak przeprowadzone rozróżnienie upraw-
nień ubezpieczonych nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości
(por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 września 2000 r. - K 1/00, OTK
2000 nr 6, poz. 185). W rozpatrywanej sprawie wnioskodawca żadnego z warunków
dodatkowych wskazanych art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie spełnił -
jak trafnie przyjął Sąd Apelacyjny - co wyklucza przyznanie mu prawa do wcześniej-
szej emerytury.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł jak w
sentencji. O kosztach orzeczono na podstawie § 11 ust. 2 w związku z §12 ust. 4 pkt
2 i § 15 rozrządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych (...), Dz.U. Nr 163, poz.1349 ze zm.
========================================