Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 53/08
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Zbigniew Strus
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku I. B.
przy uczestnictwie R. T. i Z. T.
o dział spadku i zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 24 lipca 2008 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 21 kwietnia
2008 r., sygn. akt I Ca (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2008 r. Sąd Okręgowy w Ł. odrzucił skargę
kasacyjną wnioskodawczyni I. B., wniesioną od postanowienia z dnia 24 stycznia 2008 r.,
zmieniającego postanowienie Sądu I instancji wydane w sprawie o dział spadku i zniesienie
współwłasności. Przedmiotem postępowania była nieruchomość o powierzchni 1,0001 ha,
którą Sąd I instancji podzielił pomiędzy stronami postępowania za dopłatami, natomiast Sąd
II instancji przyznał ją na wyłączną własność uczestnikom ze spłatą na rzecz
wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni zaskarżyła to rozstrzygniecie w całości skargą
kasacyjną, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w Ł. Zakwestionowała zasadność odstąpienia przez Sąd II instancji
od podziału nieruchomości. Jako wartość przedmiotu zaskarżenia podała kwotę 300.000 zł,
2
odpowiadającą wskazywanej przez nią od początku postępowania wartości przedmiotu
sprawy, a także wartości przedmiotu zaskarżenia, jaką uczestnicy oznaczyli w apelacji.
Przyczyną odrzucenia skargi wnioskodawczyni było stwierdzenie przez Sąd
Okręgowy, że przyjęta przez skarżącą wartość przedmiotu zaskarżenia jest zawyżona w
stosunku do określonej przez sąd, na podstawie art. 684 k.p.c., wartości majątku będącego
przedmiotem postępowania i nie sięga w rzeczywistości granicy 150.000 zł, od której
zgodnie z art. 519 § 4 pkt 4 k.p.c. dopuszczalna jest skarga kasacyjna w sprawach o
zniesienie współwłasności i dział spadku. Sporna nieruchomość jako całość oszacowana
została bowiem na 127.035 zł.
Sąd II instancji zaznaczył, że zawarty w art. 684 k.p.c. obowiązek ustalenia przez
sąd składu i wartości spadku powoduje, iż oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w
sprawach działowych powiązane jest z wynikami postępowania i podlega kontroli sądu.
Wartość tę określa zakres kwestionowanego rozstrzygnięcia. Skarżąca dąży do
przyznania jej zabudowanej nieruchomości o wartości 127.035 zł, ewentualnie
dokonania jej fizycznego podziału.
Wnioskodawczyni zażaliła się na powyższe postanowienie i wniosła o jego
uchylenie, zarzucając nieprawidłowe przyjęcie niższej wartości przedmiotu zaskarżenia
przez Sąd II instancji w sytuacji, w której strony ani Sąd nie zakwestionowały w trybie art. 25
§ 1 i 2 k.p.c. wartości przedmiotu postępowania, ani wartości przedmiotu zaskarżenia
podanego w apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie skarżącej opiera się na założeniu, że w postępowaniu o dział spadku i
zniesienie współwłasności obowiązują ogólne reguły przewidziane w postępowaniu
procesowym (art. 19 – 25, art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), to znaczy że wartość przedmiotu
postępowania wskazana przez stronę jest wiążąca, jeżeli nie została zakwestionowana na
wstępnym etapie procesu przez przeciwnika (art. 25 § 2 k.p.c.) lub poddana kontroli przez
sąd na podstawie art. 25 § 1 k.p.c., co możliwe jest także na etapie wskazywania wartości
przedmiotu zaskarżenia (art. 368 § 2 k.p.c.).
Tymczasem w tzw. sprawach działowych, do których należą sprawy o dział
spadku, o podział majątku wspólnego oraz o zniesienie współwłasności, obowiązują
inne zasady. Niezmieniony pozostaje obowiązek podania przez stronę wnoszącą
sprawę wartości przedmiotu sporu, a przez wnoszącego środek odwoławczy – wartości
przedmiotu zaskarżenia, jednak zgodnie z postanowieniami art. 684, 567 § 3 i art. 619 §
1 k.p.c. ustalenie wartości dzielonego majątku jest w powyższych sprawach
3
obowiązkiem sądu, działającego w tym zakresie z urzędu. Sąd nie jest związany
stanowiskiem stron, a poczynione przezeń ustalenia stanowią podstawę kontroli
prawidłowości wskazanej przez stronę wartości przedmiotu postępowania (zaskarżenia)
równorzędną wynikom postępowania przewidzianego w art. 25 § 1 k.p.c. W rezultacie
podnoszone przez wnioskodawczynię zarzuty, oparte na założeniu, że jedyną
możliwością zakwestionowania wartości przedmiotu zaskarżenia oznaczonego w
skardze kasacyjnej byłoby poddanie jej kontroli w drodze przewidzianej w art. 25 k.p.c.,
są błędne.
Wartość przedmiotu postępowania w sprawach działowych najczęściej
wyznaczona jest przez wartość udziału poszczególnych uczestników. Wyjątkowo może
być wyższa, np. wówczas gdy przedmiotem postępowania są także rozliczenia z tytułu
nakładów i pożytków z rzeczy wspólnej lub gdy uczestnik podważa zasadę podziału
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ 153/02, OSNC
2004, nr 4, poz. 60 oraz z 18 maja 2006 r., IV CZ 34/06, nie publ.). Wartość przedmiotu
zaskarżenia wyznaczana jest, jak słusznie przyjął Sąd Okręgowy, przez zakres, w jakim
skarżący kwestionuje orzeczenie działowe. W rozpatrywanej sprawie wnioskodawczyni
podważa trafność rozstrzygnięcia polegającego na nieprzyznaniu jej fizycznej części
nieruchomości, a jedynie spłaty pieniężnej i dąży do zniesienia współwłasności poprzez
podział nieruchomości. Jej interes majątkowy w zaskarżeniu, pomimo skierowania
skargi kasacyjnej przeciwko całości rozstrzygnięcia, ogranicza się do wartości działki,
o którą się ubiega, a której wartość oszacowana została na 23.048 zł. Trafne jest zatem
stanowisko Sądu Okręgowego, że wartość przedmiotu zaskarżenia nie sięga
wymaganych 150.000 zł, co uzasadniało odrzucenie skargi kasacyjnej.
Z tej przyczyny zażalenie wnioskodawczyni podlegało oddaleniu na podstawie
art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.