Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 17 września 2008 r.
I UZ 14/08
Na podstawie art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c. skarga kasacyjna przysłu-
guje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia tylko wtedy, gdy przed-
miot decyzji organu rentowego obejmuje sprawę o przyznanie emerytury lub
renty, o ich wstrzymanie albo o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecz-
nego i gdy taka sprawa jest objęta odwołaniem do sądu ubezpieczeń społecz-
nych oraz stanowi przedmiot rozstrzygnięcia w pierwszej i drugiej instancji.
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 wrześ-
nia 2008 r. sprawy z odwołania Grzegorza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w B. o wysokość świadczenia, odsetki za zwłokę, na skutek
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z
dnia 17 kwietnia 2008 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną
ubezpieczonego Grzegorza K. ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia niż-
szą niż 10.000 zł (art. 3982
§ 2 k.p.c.). Sprawa wynikła z jego odwołań od czterech
decyzji pozwanego. Pierwszą z 2 maja 2007 r. pozwany wykonał prawomocny wyrok
przyznający ubezpieczonemu rentę z tytułu niezdolności do pracy od 15 grudnia
2004 r. Tą samą decyzją wstrzymał z dniem 5 listopada 2006 r. wypłatę renty wobec
nabycia przez ubezpieczonego prawa do emerytury i podjęcia jej wypłaty. Drugą de-
cyzją z 17 maja 2007 r., pozwany przeliczył emeryturę przez zmniejszenie okresów
nieskładkowych z 64 do 41 miesięcy (wobec pominięcia w podstawie świadczenia
okresu zasiłku przedemerytalnego, w miejsce którego przyznano rentę). Trzecią de-
2
cyzją z 18 maja 2007 r., pochodną od drugiej, pozwany zobowiązał ubezpieczonego
do zwrotu nienależnie pobranej emerytury w okresie od 5 listopada 2006 r. do 31
maja 2007 r. w kwocie 223,14 zł w związku z zawyżeniem okresów nieskładkowych.
Czwartą decyzją z 2 lipca 2007 r., pozwany zmniejszył emeryturę ubezpieczonego o
kwotę 223,14 zł, wynikającą z decyzji z 18 maja 2007 r.
Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 7 listopada 2007 r. odrzucił odwoła-
nia od pierwszych trzech decyzji wobec niedochowania terminu z art. 4779
§ 3 k.p.c. i
oddalił odwołanie od czwartej decyzji. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z 6
lutego 2008 r. oddalił apelację ubezpieczonego.
W odwołaniu od decyzji i potem w apelacji od wyroku Sądu pierwszej instancji
oraz w skardze kasacyjnej, ubezpieczony podawał taką samą wartość przedmiotu
odwołania (sporu) i zaskarżenia w kwocie 8.374,95 zł.
Uzasadniając odrzucenie skargi kasacyjnej Sąd Apelacyjny wskazał na mająt-
kowy charakter sprawy, wynikający ze sporu o wysokość emerytury i o odsetki za
zwłokę w wypłacie świadczenia. Ze względu na podawaną wartość przedmiotu za-
skarżenia (8.374,95 zł) skarga była niedopuszczalna i dlatego podlegała odrzuceniu
(art. 3982
§ 1 i 3986
§ 2 k.p.c.).
W zażaleniu ubezpieczony zarzucił naruszenie art. 3982
§ 1 zdanie 2 k.p.c.,
przez odrzucenie skargi kasacyjnej w sprawie, w której przysługuje ona niezależnie
od wartości przedmiotu zaskarżenia, w konsekwencji błędne zastosowanie art. 3986
§ 2 k.p.c. Zarzucił pominięcie zdania drugiego § 1 art. 3982
k.p.c., które wyłącza limit
kwotowy w sprawach o przyznanie i wstrzymanie emerytury i renty oraz o objęcie
obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Wskazana wartość przedmiotu zaskarże-
nia 8.374,95 zł, wynikająca z niedopłaty świadczenia za okres objęty odwołaniem ma
jedynie drugorzędne znaczenie w sprawie. Istotą sporu jest prawidłowe ustalenie
podstaw wysokości emerytury po rozstrzygnięciu czy „wniosek” z 30 maja 2007 r.
można uznać za odwołanie od decyzji z 2, 17 i 18 maja 2007 r. Błędne ustalenia ZUS
co do wysokości świadczenia, wskutek pominięcia 24 miesięcy okresów nieskładko-
wych oznacza na przyszłość dla wnioskodawcy obniżenie emerytury, przewyższa-
jące 10.000 zł. Na tej podstawie ubezpieczony wniósł o uchylenie postanowienia o
odrzuceniu skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zarzuty zażalenia nie uzasadniają jego wniosku. Gdyby rzeczywiście przed-
miot rozstrzygania obejmował sprawę ujętą w zdaniu drugim przepisu art. 3982
§ 1
k.p.c. - zgodnie z którym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga
kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o
przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpie-
czenia społecznego - to pierwsza zauważalna niekonsekwencja wynika nie tylko z
tego, że ubezpieczony nigdy nie oznaczył tak przedmiotu sprawy, ale również nie
określił dla takiego przedmiotu sprawy wartości przedmiotu sporu (w odwołaniu) czy
zaskarżenia (w apelacji), a przecież i te sprawy należą do majątkowych. Skarga ka-
sacyjna przysługuje w nich niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, co nie
zwalniało z obowiązku jego oznaczenia (art. 19 w związku 3982
§ 1 k.p.c.). Należy
zauważyć, że przedmiot sprawy i przedmiot rozstrzygania nie obejmował sprawy
wymienionej w art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c. Pierwsza decyzja nie dotyczyła
przyznania renty lecz stanowiła tylko wykonanie przez pozwanego prawomocnego
wyroku przyznającego ubezpieczonemu rentę. Miała więc w tej mierze znaczenie
jedynie technicznie (wykonujące uprzedni wyrok). Ta sama decyzja wstrzymuje
wprawdzie rentę w związku z nabyciem przez ubezpieczonego emerytury, jednakże
nie było to kwestionowane i zaskarżone odwołaniem. Ubezpieczony w ogóle nie
podważał decyzji o wstrzymaniu renty i zastąpieniu jej przez emeryturę.
Uzasadnione jest więc stwierdzenie, że skarga kasacyjna przysługuje na pod-
stawie art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c., czyli niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia, jednak tylko wtedy, gdy przedmiot decyzji organu rentowego obejmuje
sprawę w nim wymienioną i gdy jest ona objęta odwołaniem do sądu ubezpieczeń
społecznych, a następnie stanowi przedmiot rozstrzygania w pierwszej i w drugiej
instancji. Zatem to, że decyzja dotyczyła również wstrzymania renty wobec nabycia
emerytury, nie uzasadnia przyjęcia skargi, skoro w tym zakresie nie było sporu (od-
wołania i rozstrzygania). W odwołaniu od decyzji i w toku sprawy, skarżący kwestio-
nował jedynie brak odsetek od wypłaconego świadczenia oraz dopuszczalność jego
zmniejszenia o nadpłatę wynikającą z pomniejszenia okresów nieskładkowych z 65
do 41 miesięcy (z racji zastąpienia zasiłku przedemerytalnego rentą z tytułu niezdol-
ności do pracy). Tu jednak wartość przedmiotu sporu i wartość przedmiotu zaskarże-
nia była cały czas taka sama. W odwołaniu, w apelacji i w skardze kasacyjnej poda-
wano ją w kwocie 8.374,95 zł.
4
Powyższej oceny nie zmienia zarzut o zmniejszeniu wysokości świadczenia
„na przyszłość” wobec „utraty” 24 miesięcy okresów nieskładkowych. Skarżący kwe-
stię tę eksponuje dopiero w obecnym zażaleniu i całkowicie zaniechał tu wykazania
wartości przedmiotu zaskarżenia. Jeżeli zatem twierdzi, że z tej przyczyny obniżenie
emerytury przewyższy 10.000 zł, to winien dostrzec, że nie może dowolnie określać
wartości przedmiotu zaskarżenia, tak aby uzyskać prawo do wniesienia skargi kasa-
cyjnej. Każdorazowo wartość ta podlega weryfikacji przez sądy powszechne i rów-
nież przez Sąd Najwyższy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 27 lutego 2002
r., I PKN 305/01, OSNP 2004 nr 4, poz. 65 i z 22 kwietnia 2002 r., II UZ 11/02, Pro-
kuratura i Prawo 2002 nr 11, poz. 45).
Odnosi się to w szczególności do sprawy o prawo majątkowe, dla którego
wartość przedmiotu sporu i wartość przedmiotu zaskarżenia ściśle określone w
ustawie. Chodzi o algorytm ustalania wysokości emerytury określony w art. 53
ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. W szczególności zaś o
wpływ na wysokość emerytury zmniejszenia okresów nieskładkowych (art. 53 ust. 1
pkt 3);Wwym przypadku o 24 miesiące nieskładkowe, co przy przyjęciu do obliczenia
nawet aktualnej (najwyższej) kwoty bazowej (2.983,98 zł - MP z 2008 r. Nr 39, poz.
348), służącej do ustalenia podstawy wymiaru, jednak z ograniczeniem do 250% (art.
15 ust. 5 i art. 19 ustawy o emeryturach i rentach), nie pozwala przyjąć w skali roku
(gdyż tu ma zastosowanie art. 22 k.p.c.) różnicy (2.983,98zł x 250% x 0,7% x 2),
która łącznie z kwotą dochodzonych odsetek 8.374,95 zł i kwotą zmniejszenia 223,14
zł, przewyższałaby 10.000 zł.
Powyższe uprawnia stwierdzenie, że nie było przedmiotu odwołania i rozstrzy-
gania obejmującego sprawę z art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c. Natomiast wartość
przedmiotu zaskarżenia nie przekraczała granicy uzasadniającej dopuszczalność
skargi kasacyjnej, dlatego prawidłowo została ona odrzucona na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 3982
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c.
Z tych motywów oddalono zażalenie z mocy art. 39814
i 3941
§ 3 k.p.c.
========================================