Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 października 2008 r.
II UK 54/08
Dla żołnierza zawodowego, do którego miał zastosowanie art. 178 ust. 1
ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych
(Dz.U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 141,
poz. 892), uposażeniem należnym było uposażenie za czerwiec 2004 r., zwalory-
zowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń w państwowej sfe-
rze budżetowej, ustalonym w ustawie budżetowej na dany rok, a jeśli uposaże-
nie to przypadało na ostatni miesiąc pełnienia służby, to stanowiło ono jedno-
cześnie podstawę wymiaru emerytury żołnierza w rozumieniu art. 5 ust. 1
ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodo-
wych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie: SN Roman Kuczyński, SA
Halina Kiryło (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 paź-
dziernika 2008 r. sprawy z wniosku Kazimierza G. przeciwko Wojskowemu Biuru
Emerytalnemu w P. o wysokość świadczenia, na skutek skargi kasacyjnej wniosko-
dawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 6 września 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wojskowe Biuro Emerytalne w Poznaniu decyzją z daty 13 października 2004
r. przyznało ubezpieczonemu Kazimierzowi G. prawo do emerytury wojskowej po-
cząwszy od dnia 1 sierpnia 2004 r. Ustalając wysokość świadczenia, organ rentowy
wziął pod uwagę decyzję Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w Ś. z 17 września
2004 r., w której określono uposażenie wnioskodawcy według stopnia wojskowego
oraz uposażenie według stanowiska służbowego.
2
W odwołaniu od powyższej decyzji Wojskowego Biura Emerytalnego, Kazi-
mierz G. wniósł o jej uchylenie w części dotyczącej ustalonej wysokości przyznanego
świadczenia. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że zgodnie z ustawą z dnia 11
września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. Nr 179, poz.1750
ze zm.) powinien zostać z dniem 1 lipca 2004 r. wyznaczony na nowe stanowisko, a
co za tym idzie jego uposażenie za lipiec 2004 r. byłoby wyższe. W związku z tym,
że owe wyznaczenie nie nastąpiło, organ rentowy nie wziął pod uwagę uposażenia
należnego w dniu zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, ale uposażenie za mie-
siąc czerwiec 2004 r. zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
dnia 11 stycznia 2006 r. oddalił odwołanie. Sąd pierwszej instancji ustalił, że zaskar-
żoną decyzją z dnia 13 października 2004 r. organ rentowy przyznał Kazimierzowi G.
prawo do emerytury wojskowej, przyjmując do obliczenia podstawy wymiaru świad-
czenia stawki uposażenia wnioskodawcy według stopnia wojskowego - major po 28
latach wysługi wojskowej oraz stawki uposażenia według stopnia służbowego - grupy
U -16. Oparto się przy tym na decyzji Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w Ś. z 17
września 2004 r., od której ubezpieczony nie złożył odwołania.
Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy podkreślił, że żołnierze
zawodowi pełnią służbę, która jest administracyjnym stosunkiem zatrudnienia. Skoro
zatem odwołujący się domaga się uznania, iż w dniu przejścia na emeryturę przysłu-
giwało mu wyższe uposażenie, to może się o nie ubiegać wyłącznie na drodze służ-
bowej z ewentualnym odwołaniem do sądu administracyjnego. Dopiero uzyskanie
przez skarżącego innego uposażenia uzasadnia jego odwołanie od decyzji organu
rentowego, a w konsekwencji ewentualną zmianę wysokości przyznanej emerytury
wojskowej. Do rozstrzygnięcia sporu w kwestii wysokości należnego mu uposażenia
nie jest uprawniony ani wojskowy organ emerytalny, ani sąd powszechny. Odwołują-
cy się miał prawo skorzystać z drogi służbowej wskazanej w pouczeniu zawartym w
decyzji z dnia 17 września 2004 r., lecz tego nie uczynił. W związku z powyższym,
zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy prawidłowo ustalił, zgodnie z art. 5
ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.), wysokość emerytury wojsko-
wej, biorąc za podstawę prawomocną decyzję z dnia 17 września 2004 r.
W apelacji od powyższego wyroku ubezpieczony zarzucił Sądowi pierwszej
instancji naruszenie prawa procesowego w postaci art. 233 k.p.c., poprzez zaniecha-
3
nie rozważenia zebranego w sprawie materiału oraz art. 468 § 1 k.p.c. i art. 468 § 2
ust. 4 k.p.c., przez zaniechanie podjęcia czynności wyjaśniających w celu zbadania
okoliczności mających znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sporu. Nadto od-
wołujący się zarzucił naruszenie art. 5 ust. 3 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, przez przyjęcie, że podstawy wymiaru eme-
rytury skarżącego nie stanowi uposażenie należne mu na stanowisku zajmowanym
ostatnio w wojsku, a wyznaczonym decyzją Ministra Obrony Narodowej z dnia 15
lutego 2002 r. oraz naruszenie art. 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu
żołnierzy (Dz.U. Nr 47, poz. 282 ze zm.), poprzez zastosowanie tego przepisu w sto-
sunku do odwołującego się, gdy przepis ten nie dotyczy w ogóle żołnierzy zawodo-
wych. Odwołujący się wskazał również na błąd w ustaleniach faktycznych poprzez
uznanie, iż skarżącemu doręczono decyzję z dnia 17 września 2004 r.
Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
rozstrzygnięcie zgodnie z żądaniami odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej
instancji. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 6 września 2007 r. oddalił apelację. Podzielając dokonane przez Sąd Okrę-
gowy ustalenia faktyczne i przyjmując je za własne, Sąd drugiej instancji zauważył,
że prawo do świadczeń emerytalnych przysługuje żołnierzom zawodowym na zasa-
dach określonych w ustawie z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Zgodnie z art. 37 tego aktu, tryb postępowa-
nia i właściwości organów w sprawach zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy oraz
uprawnionych członków ich rodzin, określa w drodze rozporządzenia Minister Obrony
Narodowej. Obecnie kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej
z dnia 23 lutego 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organów w
sprawach zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych
członków ich rodzin (Dz.U. Nr 67, poz. 618 ze zm.). W myśl § 9 art. 1 pkt 5 tego aktu
dowodem, który musi zostać przedłożony do wniosku o emeryturę lub rentę wojsko-
wą jest zaświadczenie o wysokości uposażenia i innych należności dla celów zaopa-
trzenia emerytalnego wraz z decyzjami uzasadniającymi prawo do poszczególnych
składników uposażenia i ich wysokości oraz wysługi lat w stopniu wojskowym, a
także nagrody rocznej lub dodatkowego uposażenia rocznego.
4
W niniejszym przypadku Jednostka Wojskowa [...] w Ś., jako jednostka macie-
rzysta Kazimierza G., decyzją z dnia 17 września 2004 r. ustaliła dla niego uposaże-
nie według stopnia wojskowego oraz uposażenie według stopnia służbowego za
miesiąc czerwiec 2004 r., a następnie je zwaloryzowała. Ponieważ ubezpieczony od
wskazanej powyżej decyzji nie odwołał się w przewidzianym trybie, a co za tym idzie
stała się ona prawomocna, organ rentowy na jej podstawie wydał zaskarżoną decy-
zję stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Wojskowe Biuro Emerytalne nie było
przy tym zobowiązane do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego celem
ustalenia, czy decyzja Dowódcy Jednostki Wojskowej zapadła bez naruszenia obo-
wiązujących przepisów, skoro nie była ona kwestionowana przez odwołującego się i
w świetle wyżej wskazanych unormowań stanowiła podstawę obliczenia przez organ
rentowy świadczeń emerytalnych przysługujących żołnierzowi zawodowemu.
Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu skarżącego dotyczącego błędu w ustale-
niach faktycznych poprzez uznanie, iż Kazimierzowi G. doręczono prawidłowo decy-
zję z dnia 17 września 2004 r. Kwestia ta w ogóle nie powinna być badana przez Sąd
pierwszej instancji i słusznie w związku z tym Sąd ten jej nie rozstrzygał. Decyzja z
dnia 17 września 2004 r. była decyzją administracyjną wydaną na podstawie Kodek-
su postępowania administracyjnego, a co za tym idzie jej nieprawidłowe doręczenie
winno być rozstrzygane na podstawie przepisów tego Kodeksu przez właściwe orga-
ny administracyjne. Sąd powszechny nie może ingerować w postępowanie admini-
stracyjne, a w szczególności badać zasadności prawomocnej decyzji administracyj-
nej. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnie-
nia apelacji i działając na podstawie art. 385 k.p.c. wniesioną apelację jako bezza-
sadną oddalił.
W opartej na obydwu podstawach z art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. skardze kasa-
cyjnej ubezpieczony zarzucił Sądowi Apelacyjnemu I. naruszenie prawa materialne-
go: 1) przez niewłaściwe zastosowanie art. 178 § 1 ustawy z dnia 11 września 2003
r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, polegające na przyjęciu, że przepis ten
znajduje zastosowania w odniesieniu do Kazimierza G., ale w taki sposób, iż tym-
czasowe wynagrodzenie ustalone na podstawie tego przepisu bierze się jako pod-
stawę do wyliczenia emerytury, która powinna zostać określona na podstawie uposa-
żenia należnego żołnierzowi na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 5 ust. 1
ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodo-
5
wych); 2) przez nieprawidłową wykładnię art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 10 grudnia
1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, polegającą na przyjęciu,
że podstawę wymiaru emerytury Kazimierza G. stanowi niezgodnie z tym przepisem
wynagrodzenie otrzymane za miesiąc lipiec 2004 r., czyli wynagrodzenie przyznane
Kazimierzowi G. na podstawie decyzji Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] z dnia 17
września 2004 r., zamiast przyjęcia zgodnie z tym przepisem, że podstawę wymiaru
emerytury Kazimierza G. stanowi „uposażenie należne żołnierzowi na ostatnio zaj-
mowanym stanowisku służbowym”, czyli uposażenie należne mu na stanowisku
zajmowanym ostatnio w wojsku ustalone decyzją Ministra Obrony Narodowej nr 125
z dnia 15 lutego 2002 r.; 3) przez nieprawidłową wykładnię art. 78 ust.1 ustawy z
dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, polegającą na
nieuznaniu, że wysokość uposażenia żołnierza zawodowego jest uzależniona od
grupy uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane przez niego stano-
wisko służbowe, ale przyjęciu, że wysokość uposażenia Kazimierza G. stanowi do-
raźne świadczenie ustalone dla powoda przez dowódcę jednostki, które jednak nie
było uposażeniem żołnierza zawodowego na zajmowanym przez niego stanowisku
służbowym (ustalonym zgodnie z dyspozycją art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 11 września
2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych); 4) przez nieprawidłową wykład-
nię art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy
zawodowych, polegającą na uznaniu, iż podstawą wyliczenia podstawy emerytury
powoda może być decyzja z dnia 17 września 2004 r., określająca wynagrodzenie
Kazimierza G. jako składające się z dwóch składników - uposażenia według stopnia
wojskowego oraz uposażenia według stanowiska służbowego, mimo iż od 1 lipca
2004 r. obowiązywała ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnie-
rzy zawodowych, która znosiła podział uposażenia żołnierzy na dwa składniki (we-
dług stopnia wojskowego oraz uposażenia wg stanowiska służbowego) i wprowa-
dzała w art. 78 ust. 1 podstawowy składnik uposażenia żołnierza zawodowego, tj.
grupę uposażenia, która jednak nie została uwzględniona w decyzji z dnia 17 wrze-
śnia 2004 r., określającej wynagrodzenie Kazimierza G.; 5) przez niewłaściwe zasto-
sowanie § 9 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 lutego
2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organów w sprawach zaopatrze-
nia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich rodzin
(Dz.U. Nr 67, poz. 618 ze zm.), polegające na uznaniu, iż do dokumentacji powoda
ubiegającego się o emeryturę można było załączyć dokumenty potwierdzające oko-
6
liczności uzasadniające prawo do tych świadczeń, a w szczególności zaświadczenie
o wysokości uposażenia i innych należności dla celów zaopatrzenia emerytalnego
wraz z decyzjami uzasadniającymi prawo do poszczególnych składników uposażenia
i ich wysokości w sytuacji, gdy akt wydany przez Jednostkę Wojskową [...] w Ś. w
dniu 17 września 2004 r., ustalający uposażenie powoda według stopnia wojskowego
oraz uposażenie według stanowiska służbowego za miesiąc lipiec 2004 r., nie może
być uznany za prawomocną decyzję, albowiem w ogóle nie została ona doręczona
Kazimierzowi G.,
II. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na rozstrzygnię-
cie sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c. oraz w związku z art. 382
k.p.c.: - w postaci pominięcia w rozstrzygnięciu niniejszej sprawy istotnych okoliczno-
ści, tj. pominięcia przy rozstrzyganiu sprawy przedstawionych przez Kazimierza G.
dokumentów potwierdzających wysokość świadczeń na ostatnio zajmowanym przez
Kazimierza G. stanowisku służbowym, na które został wyznaczony decyzją Ministra
Obrony Narodowej nr 125 z dnia 15 lutego 2002 r. - poprzez zaniechanie podjęcia
czynności wyjaśniających mających na celu zbadanie okoliczności mających zna-
czenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności poprzez zanie-
chanie ustalenia, czy uposażenie (wynagrodzenie) Kazimierza G. za rok 2004 (w tym
w szczególności za miesiąc lipiec 2004 r.) zostało ustalone w sposób prawidłowy -
poprzez zaniechanie ustalenia, czy wynagrodzenie, które otrzymał Kazimierz G. od 1
lipca 2004 r. i którego kwota została podana do WBE było ustalone w zależności od
grupy uposażenia, do której zostało zaszeregowane ostatnio zajmowane przez Ka-
zimierza G. stanowisko służbowe i od którego zależała wysokość emerytury, czy też
wynagrodzenie powoda było wyłącznie doraźnym świadczeniem ustalonym przez
dowódcę jednostki, które nie może być jednak podstawą do obliczenia emerytury.
Na tej podstawie skarżący domagał się uchylenia wyroku i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu oraz zasą-
dzenia na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania według norm przepisanych,
w tym kosztów zastępstwa procesowego.
Uzasadniając wniosek o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania ubezpie-
czony wskazał, iż prawidłowe zastosowanie art. 178 § 1 ustawy z dnia 11 września
2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia
10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych wymaga
ustalenia, czy w sytuacji, gdy żołnierz zawodowy, który w związku z wejściem w życie
7
ustawy z dnia 11 września 2003 r. nie został wyznaczony z dniem 1 lipca 2004 r. na
nowe stanowisko służbowe i następnie do momentu ustania jego stosunku pracy (np.
poprzez przejście na emeryturę) nie zostało wyznaczone mu nowe stanowisko przez
Ministra Obrony Narodowej i pozostawał on na stanowisku wyznaczonym mu decy-
zją Ministra Obrony Narodowej (także po wejściu w życie ustawy z dnia 11 września
2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, na podstawie art. 170 ustawy z
dnia 11 września 2003 r.), może mieć ustalone uposażenie nie na podstawie grupy
uposażenia określonej w decyzji Ministra Obrony Narodowej, ale na podstawie tym-
czasowej decyzji dowódcy jednostki wojskowej (w której określono jedynie tymcza-
sowe uposażenie za miesiąc lipiec 2004 r.) oraz czy taka decyzja dowódcy jednostki
wojskowej może stanowić podstawę do ustalenia wysokości wynagrodzenia będące-
go podstawą do obliczenia wysokości emerytury, podczas gdy art. 5 ust. 1-3 ustawy
z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych stano-
wi jednoznacznie, że podstawę wymiaru emerytury żołnierza zawodowego stanowi
uposażenie należne żołnierzowi na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym.
Z kolei prawidłowa wykładnia art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r.
o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych wymaga jednoznacznego ustalenia, czy
pod pojęciem wysokości uposażenia żołnierza zawodowego należy rozumieć wyna-
grodzenie ustalone na podstawie grupy uposażenia, do której zostało zaszeregowa-
ne zajmowane przez niego stanowisko, czy też wbrew językowej wykładni art. 78 ust.
1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. pod pojęciem „wysokości uposażenia żołnierza
zawodowego” można rozumieć doraźne świadczenie ustalone dla żołnierza zawodo-
wego przez dowódcę jednostki, które jednak nie przyjęło charakteru uposażenia żoł-
nierza zawodowego na zajmowanym przez niego stanowisku służbowym (ustalonym
zgodnie z dyspozycją art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie woj-
skowej żołnierzy zawodowych), albowiem zaszeregowanie żołnierza na podstawie
decyzji Ministra Obrony Narodowej nie zostało w żadnym zakresie zmienione bądź
uchylone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasa-
cyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, a z urzędu bierze pod
rozwagę tylko nieważność postępowania. W świetle art. 3983
§ 1 k.p.c. skarga kasa-
8
cyjna może być oparta na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną
jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie (pkt 1) oraz na zarzutach naruszenia
przepisów postępowania, jeżeli uchybienia te mogły mieć wpływ na wynik sprawy
(pkt 2). Zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem, pod pojęciem podstawy
skargi kasacyjnej rozumie się zaś konkretne przepisy prawa, które zostały w niej
wskazane z jednoczesnym stwierdzeniem, że wydanie wyroku nastąpiło z ich obra-
zą. W razie oparcia skargi kasacyjnej na podstawie z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. ko-
nieczne jest przy tym, aby - poza naruszeniem przepisów proceduralnych - skarżący
wykazał, że konsekwencje wadliwości postępowania były tego rodzaju, iż kształto-
wały lub współkształtowały treść zaskarżonego orzeczenia.
W ramach tej właśnie podstawy skargi kasacyjnej pełnomocnik Kazimierza G.
zarzucił Sądowi Apelacyjnemu naruszenie przepisów art. 233 § 1 w związku z art.
232 oraz w związku z art. 382 k.p.c., przez pominięcie przedłożonych przez skarżą-
cego dokumentów potwierdzających wysokość świadczeń przysługujących mu na
stanowisku służbowym, na które został wyznaczony decyzją Ministra Obrony Naro-
dowej z dnia 15 lutego 2002 r. oraz zaniechanie czynności wyjaśniających i niedoko-
nanie ustaleń w kwestii zgodności wypłaconego ubezpieczonemu uposażenia za li-
piec 2004 r. z tym, tego jakie powinien otrzymać stosownie do grupy zaszeregowania
ostatnio zajmowanego przezeń stanowiska.
Odnosząc się do powyższego zarzutu warto przytoczyć treść art. 3983
§ 3
k.p.c., zgodnie z którym podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub oceny dowodów. Skarżący nie może zatem skutecznie powoły-
wać się na brak wszechstronnego i wnikliwego rozważenia zgromadzonego w spra-
wie materiału dowodowego, ponieważ zakres ten nie jest objęty kognicją Sądu Naj-
wyższego w postępowaniu kasacyjnym. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyż-
szy w postanowieniu z dnia 23 września 2005 r., III CSK 13/05 (OSNC 2006 nr 4,
poz. 76). W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że konstruując skargę kasa-
cyjną i nadając jej charakter nadzwyczajnego środka zaskarżenia, ustawodawca do-
konał istotnych zmian w stosunku do kasacji, będącej wprawdzie specjalnym, ale
jednak zwyczajnym środkiem odwoławczym, przysługującym w toku instancji od
orzeczeń nieprawomocnych. Jedną z takich zmian jest wyraźne ograniczenie pod-
staw, gdyż jakkolwiek - zgodnie z art. 3983
§ 1 k.p.c. - skarga kasacyjna może być
oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie oraz na podstawie naruszenia przepisów postępowania,
9
jeżeli uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jednak podstawy te
zostały w sposób doniosły zreformowane. W odniesieniu do Prokuratora General-
nego i Rzecznika Praw Obywatelskich zaostrzono wymagania co do skutków, jakie
spowodowały naruszenia prawa popełnione przez sąd drugiej instancji (art. 3983
§ 2
k.p.c.), natomiast w stosunku do wszystkich podmiotów wnoszących skargę wyłą-
czono możliwość oparcia tego środka prawnego na zarzutach dotyczących ustalenia
faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). W ten sposób doszło do ścisłego
zharmonizowania podstaw kasacyjnych z charakterem postępowania i zakresem
rozpoznania skargi oznaczonym w art. 39813
§ 2 k.p.c., a także do jednoznacznego
określenia funkcji Sądu Najwyższego jako sądu prawa, sprawującego nadzór nad
działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania (art. 183 ust. 1 Konstytu-
cji). Treść i kompozycja art. 3983
k.p.c. wskazują więc, że chociaż generalnie do-
puszczone jest oparcie skargi kasacyjnej na podstawie naruszenia przepisów postę-
powania, to jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub oceny
dowodów, nawet jeśli naruszenia te mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Ina-
czej mówiąc, niedopuszczalne jest oparcie skargi na podstawie, którą wypełniają ta-
kie właśnie zarzuty. W tej sytuacji skarga kasacyjna ograniczona tylko do zarzutów
dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów, niewskazująca na inne narusze-
nia prawa, byłaby niedopuszczalna jako nieoparta na ustawowej podstawie.
Pozostaje zatem rozważyć zasadność drugiej ze wskazanych przez pełno-
mocnika ubezpieczonego podstaw skargi kasacyjnej, jaką jest naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin i niewłaściwe za-
stosowanie § 9 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 23
lutego 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organów w sprawach za-
opatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich
rodzin oraz błędną wykładnię art. 78 ust. 1 i niewłaściwe zastosowanie art. 178 ust. 1
ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Inicjując rozważanie w tym zakresie warto podkreślić, że niniejszy spór doty-
czy prawidłowości ustalenia podstawy wymiaru świadczenia w decyzji Wojskowego
Biura Emerytalnego w P. z dnia 13 października 2004 r. przyznającej ubezpieczo-
nemu Kazimierzowi G. prawo do emerytury wojskowej. Zgodnie zaś z art. 5 ust. 1
powołanej ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin podstawę tę stanowi uposażenie należne żołnierzowi w
10
ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej. Wprawdzie w myśl art. 3
ust. 1 pkt 8 przez użyte w tym akcie pojęcie uposażenia trzeba rozumieć uposażenie
zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i miesięczną równowartością do-
datkowego uposażenia rocznego, należne żołnierzowi zawodowemu stosownie do
przepisów ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, jednakże jak wynika z
brzmienia art. 3 ust. 1 in principio, zacytowana definicja dotyczy ogólnego pojęcia
uposażenia bez jego bliższego określenia. Nie wyjaśnia zatem znaczenia terminu
„uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawo-
dowej służby wojskowej”, jakim ustawodawca posłużył się w art. 5 ust. 1 omawiane-
go aktu. Wskazówką interpretacyjną jest jednak zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy
zastrzeżenie, iż wymienione w tym punkcie składniki uposażenia są należne żołnie-
rzowi stosownie do przepisów ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Rozwiązania problemu trzeba więc poszukiwać na płaszczyźnie unormowań ustawy
z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy. Dla rozstrzygnięcia kwestii,
które z przepisów tego aktu dotyczących uposażenia żołnierzy zawodowych (art. 78
ust. 1 czy art. 178 ust. 1) mają zastosowanie w niniejszej sprawie, zasadnicze zna-
czenie ma określenie statusu Kazimierza G. w dacie wejścia w życie ustawy (tj. 1
lipca 2004 r.), albowiem to właśnie status ubezpieczonego w spornym okresie prze-
sądza o tym, do jakiej kategorii podmiotów objętych hipotezą norm zawartych w
wymienionych przepisach należy zaliczyć skarżącego, aby móc prawidłowo wskazać
przysługujące mu zgodnie z dyspozycją tychże norm uposażenie w ostatnim miesią-
cu służby wojskowej. Status Kazimierza G. został zaś ukształtowany kolejnymi decy-
zjami Ministra Obrony Narodowej wydanymi na podstawie przepisów ustawy z dnia
30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (jednolity tekst: Dz.U.
z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.). W myśl art. 20 ust. 1 w związku z art. 35 ust. 5 tego
aktu wyznaczono bowiem ubezpieczonego na stanowisko dowódcy grupy, a następ-
nie z mocy art. 78 ust. 2 pkt 2 ustawy wypowiedziano mu stosunek służbowy z uwagi
na zreformowanie jednostki wojskowej i brak możliwości wyznaczenia na inne sta-
nowisko służbowe, po czym stosownie do art. 74 ust. 1 i art. 75 ust. 1 oraz art. 90
ust. 1 zwolniono skarżącego ze służby z upływem okresu wypowiedzenia (tj. 31 lipca
2004 r.) i przeniesiono do rezerwy. W dniu wejścia w życie obecnie obowiązującej
ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych Kazi-
mierz G. był więc żołnierzem zawodowym w ostatnim miesiącu okresu wypowiedze-
nia, po upływie którego nastąpiło zwolnienie ze służby i przeniesienia do rezerwy.
11
Nowa ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych uregulowała problematykę
uposażenia żołnierzy w sposób odmienny od dotychczasowego. Do dnia wejścia w
życie tego aktu zasady przyznawania oraz wysokość uposażenia żołnierzy zawodo-
wych były określone w ustawie z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.) oraz w aktach wykonawczych
wydanych na jej podstawie. W świetle art. 11 ust. 1 i art. 15 tejże ustawy żołnierze
zawodowi otrzymywali uposażenie zasadnicze według stopnia wojskowego oraz sta-
nowiska służbowego, a także dodatki do tego uposażenia: kwalifikacyjny, specjalny
oraz uzależnione od szczególnych okoliczności lub warunków służby albo miejscem
pełnienia służby. W myśl art. 71 ust. 1 oraz art. 72 ust. 2 ustawy z dnia 11 września
2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych żołnierzom zawodowym przysłu-
gują uposażenie i inne należności pieniężne określone w tym akcie; uposażenie
składa się zaś z uposażenia zasadniczego i dodatków do niego. Zgodnie z art. 78
ust. 1 oraz art. 80 ustawy zastąpiono dotychczasowe, dwuskładnikowe uposażenie
zasadnicze uposażeniem jednoskładnikowym, a w rezultacie tego zniesiono dodatek
kwalifikacyjny. Nadto wprowadzono dodatek specjalny, który zastąpił dodatek za
szczególne warunki lub właściwości pełnienia służby oraz dodatek służbowy za peł-
nienie zawodowej służby wojskowej na określonych stanowiskach dowódczych i kie-
rowniczych lub samodzielnych albo w określonych jednostkach wojskowych i doda-
tek za długoletnią służbę wojskową.
W kwestii spornego uposażenia zasadniczego art. 178 ust. 1 obecnie obowią-
zującej ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych stanowi, że uposażenie to
jest uzależnione od grupy uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane
przez żołnierza zawodowego stanowisko służbowe. Grupy uposażenia zasadniczego
dla poszczególnych stopni etatowych, do których zaszeregowane są stanowiska
służbowe żołnierzy zawodowych, określa rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej
z dnia 22 marca 2004 r. w sprawie określenia grup uposażenia (Dz.U. Nr 50, poz.
487). Zgodnie z tym aktem prawnym od 1 lipca 2004 r. stanowiskom służbowym żoł-
nierzy zawodowych przypisano 20 podstawowych grup uposażenia. W rozporządze-
niu Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie stanowisk uposa-
żenia zasadniczego żołnierzy zawodowych (Dz.U. Nr 135, poz. 1435 ze zm.) spre-
cyzowano zaś stawki dla poszczególnych grup uposażenia zasadniczego.
Tak uregulowane uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami przysługiwało jed-
nak tylko tym żołnierzom zawodowym, którzy po dniu 1 lipca 2004 r. zostali wyzna-
12
czeni na stanowiska służbowe o określonych stopniach etatowych, podlegające za-
szeregowaniu do konkretnych grup uposażenia wraz z przypisanymi tym grupom
stanowiskami. Nie ma racji skarżący sugerując, że z chwilą wejścia w życie nowej
ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych wszyscy żołnierze pełniący w tej
dacie zawodową służbę wojskową na stanowiskach, na które zostali wyznaczeni
wcześniejszymi decyzjami organów wojskowych, powinni otrzymać uposażenie wyni-
kające z unormowań tego aktu niezależnie od tego, czy nastąpiło wyznaczenie na
stanowisko służbowe w trybie przepisów ustawy. Słuszności powyższej tezy przeczy
treści art. 170 ust. 1 pkt 1 i art. 3 oraz art. 172 ust. 1 ustawy. W myśl pierwszego z
powołanych artykułów żołnierzom zawodowym, którzy pełnili w dniu 30 czerwca 2004
r. stałą służbę wojskową i którzy z mocy prawa stali się żołnierzami zawodowymi
pełniącymi służbę na podstawie kontraktu na pełnienie służby stałej, właściwy w
świetle art. 44 ust. 1 i 2 organ wojskowy powinien doręczyć decyzję o wyznaczeniu z
dniem 1 lipca 2004 r. na stanowisko służbowe. Z kolei drugi z tych artykułów stanowi,
że żołnierza zawodowego, który w dniu 30 czerwca 2004 r. spełniał przewidziane w
dotychczasowych przepisach wymagania do zajmowanego stanowiska służbowego o
określonym stopniu etatowym, uważa się za spełniającego warunki do wyznaczenia
na to samo lub równorzędne stanowisko służbowe. Prawidłowa wykładnia przytoczo-
nych unormowań prowadzi do wniosku, że w przypadku żołnierzy zawodowych po-
zostających w służbie w dniu 30 czerwca 2004 r., dla dalszego pełnienia służby na
określonym stanowisku konieczny był akt wyznaczenia z tym, iż organ upoważniony
do dokonania owego wyznaczenia został zwolniony z obowiązku badania, czy żoł-
nierz zawodowy odpowiada kryterium kwalifikacyjnym niezbędnym według aktual-
nych uregulowań prawnych do powierzenia mu tego stanowiska, skoro spełniał on
przesłanki w tym zakresie przewidziane w dotychczasowych przepisach.
W przypadku ubezpieczonego Kazimierza G. nie nastąpiło wyznaczenie na
stanowisko służbowe po wejściu w życie powołanej ustawy z uwagi na upływ okresu
wypowiedzenia i zwolnienie ze służby oraz przeniesienie do rezerwy. Skarżący nale-
żał więc do kategorii podmiotów objętych hipotezą normy zawartej w art. 178 ust. 1
tego aktu, którym przysługiwało uposażenie wynikające z dyspozycji tej normy praw-
nej. W myśl tego przepisu żołnierze zawodowi, którzy nie zostali wyznaczeni z dniem
1 lipca 2004 r. na stanowiska służbowe, do czasu objęcia stanowiska służbowego,
oraz żołnierze pozostający w tym dniu w dyspozycji właściwego organu, w rezerwie
kadrowej i w stanie nieczynnym z prawem do uposażenia, otrzymują od tego dnia
13
uposażenie zasadnicze, wraz z dodatkami o charakterze stałym, należne za miesiąc
czerwiec 2004 r., zrewaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagro-
dzeń w państwowej sferze budżetowej ustalonym w ustawie budżetowej na dany rok.
Przepis ten ma charakter lex specialis w stosunku do pozostałych przepisów ustawy i
zgodnie z zasadą interpretacji prawa lex specialis derogat legi generali ma pierw-
szeństwo w zastosowaniu przed przepisami ogólnymi regulującymi problematykę
uposażenia żołnierzy zawodowych, w tym także art. 78 ust. 1 powołanego aktu. Dla
żołnierza zawodowego, którego status odpowiadał opisanemu hipotezą normy art.
178 ust. 1 ustawy, uposażeniem należnym z mocy przepisów tego aktu było więc
uposażenie określone w dyspozycji tej normy, a jeśli przypadało ono na ostatni mie-
siąc pełnienia służby, stanowiło jednocześnie podstawę wymiaru emerytury w rozu-
mieniu art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz
ich rodzin.
O ile w świetle art. 44 ust. 1 pkt 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawo-
dowych organem właściwym do wyznaczania żołnierzy na stanowiska służbowe i
zwalniania z tych stanowisk jest - w odniesieniu do stanowisk służbowych o stopniu
etatowym od stopnia majora do stopnia generała - Minister Obrony Narodowej, o tyle
w myśl art. 104 ust. 1 tego aktu organem upoważniony do decydowania o pozosta-
łych sprawach dotyczących uposażenia żołnierzy jest dowódca jednostki wojskowej.
Decyzja dowódcy jednostki wojskowej [...] w Ś. z dnia 17 września 2004 r., o walory-
zacji należnego ubezpieczonemu uposażenia za czerwiec 2004 r. wydana została
zgodnie z ustawowym zakresem kompetencji tego organu i stosownie do § 9 ust. 1
pkt 5 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 lutego 2004 r. w sprawie
trybu postępowania i właściwości organów w sprawach zaopatrzenia emerytalnego
żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich rodzin, była jednym z doku-
mentów potwierdzających okoliczności uzasadniające prawo do świadczenia i jego
wysokości, jakie powinny być załączone do wniosku emerytalnego.
Sumując powyższe rozważania wypada podzielić stanowisko Sądu Apelacyj-
nego, iż podstawę wymiaru emerytury Kazimierza G. stanowiło określone w decyzji
Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w Ś. z dnia 17 września 2004 r. uposażenie
ubezpieczonego za czerwiec 2004 r., zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem
wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej ustalonym w ustawie bu-
dżetowej na dany rok, będące uposażeniem należnym skarżącemu za ostatni mie-
siąc pełnienia służby wojskowej. Zaskarżony wyrok nie narusza zatem prawa mate-
14
rialnego, a skarga kasacyjna - jako pozbawiona uzasadnionych podstaw - podlega
oddaleniu na mocy art. 39814
k.p.c.
========================================