Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 109/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko [...] Wytwórni […] "P." Spółce Akcyjnej w B.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B.
z dnia 30 listopada 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w B., pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
2
Powód J. K. w pozwie wniesionym 9 marca 2007 r. przeciwko [...] Wytwórni [..]
„P." Spółka Akcyjna w B. wniósł odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę,
które otrzymał 5 marca 2007 r. i domagał się uznania go za bezskuteczne. Na
rozprawie 25 czerwca 2007 r. powód podał, że po upływie okresu wypowiedzenia
domaga się przywrócenia do pracy.
Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i
obciążenie powoda kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa
procesowego według norm przepisanych i opłaty od pełnomocnictwa.
Wyrokiem z 28 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w B. oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej
Spółki 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną wyrokiem z 30 listopada 2007 r.
Sąd Okręgowy w B.¸ na skutek apelacji powoda: I. zmienił wyrok Sądu Rejonowego
w ten sposób że: (1) zasądził od pozwanej na rzecz powoda 40 710 zł tytułem
odszkodowania i (2) oddalił powództwo w przedmiocie przywrócenia do pracy; II.
zasądził od pozwanej na rzecz powoda 90 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia skargi kasacyjnej Sąd Rejonowy ustalił,
że powód zatrudniony był przez pozwaną od 27 sierpnia 1984 r. Od 1 listopada
1998 r. powód pracował na stanowisku zastępcy dyrektora do spraw sprzedaży. 22
lutego 2007 r. prezes zarządu pozwanej Spółki poinformował powoda, że wie, że
będą zmiany w jej zarządzie dotyczące również powoda. Zaproponował mu
rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron, wskazując, że jeśli nie
przyjmie on tej propozycji to wręczy mu wypowiedzenie. Powód poprosił o kilka dni
do namysłu i wystąpił o urlop. 24 lutego 2007 r., Rada Nadzorcza pozwanej Spółki
podjęła uchwałę o wszczęciu postępowania kwalifikacyjnego na stanowiska
członków jej zarządu: prezesa zarządu - dyrektora naczelnego i członka zarządu -
dyrektora handlowego. Postępowanie to według założeń miało się zakończyć do 30
kwietnia 2007 r. Dyrektor handlowy miał wykonywać, między innymi, obowiązki
należące dotychczas do powoda (okoliczność bezsporna). 5 marca 2007 r.
wręczono powodowi wypowiedzenie umowy o pracę, podając jako jego przyczynę
zmiany organizacyjne u pracodawcy (wszczęcie postępowania kwalifikacyjnego na
3
stanowisko członka zarządu - dyrektora handlowego). Do dnia wręczenia powodowi
wypowiedzenia nie zostały wprowadzone zmiany w schemacie organizacyjnym
pozwanej Spółki. Zgodnie ze statutem, jej zarząd składa się z 1 do 6 osób, a liczbę
członków zarządu określa Rada Nadzorcza Spółki. Powód startował w konkursie na
stanowisko członka zarządu.
Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ
zmiany organizacyjne w pozwanej Spółce, dotyczące stanowiska pracy powoda,
zostały zapoczątkowane przed wręczeniem mu wypowiedzenia. Podjęta została
uchwała Rady Nadzorczej o wszczęciu postępowania kwalifikacyjnego na
stanowisko członka zarządu - dyrektora handlowego, który miał przejąć obowiązki
powoda. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 18 marca 2003 r. w sprawie
przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu w
niektórych spółkach handlowych (Dz. U. Nr 55, poz. 476) decyzja Rady Nadzorczej
pozwanej nie wymagała zatwierdzenia przez organ nadrzędny. Zmiany zaczęto
więc wdrażać w życie. Bez znaczenia pozostaje to, że Rada Nadzorcza mogła
wycofać się ze swojej decyzji. Byłoby to ewentualnie podstawą do wycofania
wypowiedzenia. Skoro zmiany, organizacyjne dotyczące stanowiska powoda
zostały rozpoczęte, to przyczynę wypowiedzenia powodowi umowy o pracę należy
uznać za uzasadnioną, tym bardziej, że w chwili wręczania mu wypowiedzenia
przewidywany termin zakończenia postępowania kwalifikacyjnego wskazany został
na 30 kwietnia 2007 r., a więc jeszcze w okresie biegu wypowiedzenia powoda.
Zmiany prowadzane przez pozwaną mieściły się w ramach zakreślonych przez
statut pozwanej Spółki (wskazujący możliwą ilość członków zarządu). Nie była w tej
sprawie konieczna wcześniejsza zmiana schematu organizacyjnego. Sama
przyczyna wypowiedzenia jest również konkretna i wskazuje, o jakie dokładnie
zmiany organizacyjne chodzi stronie pozwanej.
Apelację od wyroku złożył powód zaskarżając go w całości.
W odpowiedzi na apelację pozwana Spółka wniosła o jej oddalenie.
Sąd Okręgowy uwzględnił apelację częściowo, uznając za bezpodstawne
zarzuty powoda dotyczące naruszenia przepisów o szczególnej ochronie przed
wypowiedzeniem, tj. art. 32 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych. Trafny natomiast, zdaniem Sądu, okazał się zarzut apelacji dotyczący
4
naruszenia art. 30 § 4 k.p. oraz art. 45 k.p., przez przyjęcie przez Sąd pierwszej
instancji, że przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę podana przez pracodawcę
była konkretna, rzeczywista i uzasadniona. Sąd wskazał, że z zeznań byłego
Prezesa Spółki wynika, że bezpośrednią przyczyną wypowiedzenia powodowi
umowy o pracę był jego udział w konkursie na członka Zarządu. Świadek ten
zeznał, że po zasięgnięciu opinii uznał, że „w sytuacji menedżerów takie
rozwiązanie jest najbardziej uczciwe”. Okoliczność tę potwierdza fakt zwolnienia
powoda od świadczenia pracy od 5 marca 2007 r. Dopiero 21 kwietnia 2007 r.
rozpoczął pracę członek Zarządu - Dyrektor Handlowy I. K., który z dniem 24 maja
2007 r. został odwołany z tego stanowiska i powołany na stanowisko Prezesa
Zarządu - Dyrektora Naczelnego. Nowy członek Zarządu - Dyrektor Handlowy R.
M. rozpoczął pracę dopiero od 1 września 2007 r. W świetle powyższego
twierdzenie pozwanej jakoby interes Spółki przemawiał za dokonaniem
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę już na początku marca 2007 r. jest
nieprzekonujące. Praktycznie do końca sierpnia 2007 r. (z małą przerwą od 21
kwietnia 2007r. do 24 maja 2007 r.) Spółka działała bez dyrektora sprzedaży. Poza
tym, wszczęcie postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu nie
przesądzało, czy faktycznie zostanie on wyłoniony w drodze konkursu, wszak rada
nadzorcza mogła w każdym czasie, bez podania przyczyny zakończyć
postępowanie kwalifikacyjne bez wyłaniania kandydatów (§ 7 rozporządzenia Rady
Ministrów z 18 marca 2003 r. w sprawie przeprowadzania postępowania
kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu w niektórych spółkach
handlowych). Sąd nie uwzględnił roszczenia powoda o przywrócenie do pracy,
uznając je za niemożliwe, ze względu na to, że od 1 września 2007 r. strona
pozwana zatrudniła drugiego członka zarządu - dyrektora handlowego wyłonionego
w drodze konkursu, a w pozwanej Spółce nie ma stanowiska dyrektora sprzedaży.
W tej sytuacji, zgodnie z art. 45 § 2 k.p. w związku z art. 47 § 1 k.p., Sąd Okręgowy
zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda 40 710 zł.
W skardze kasacyjnej strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji
oraz o obciążenie powoda kosztami postępowania według norm przypisanych.
Skarżąca zarzuciła naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik
5
sprawy, a w szczególności art. 233 k.p.c. oraz naruszenie prawa materialnego, tj.
art. 30 § 4 k.p. w związku z art. 45 § 1 k.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie
oraz błędną wykładnię wyrażające się w przyjęciu, że wskazane przez pozwanego
przyczyny wypowiedzenia powodowi umowy o pracę (zmiany organizacyjne u
pracodawcy - wszczęcie postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka
zarządu dyrektora handlowego) nie mogą być w świetle tych przepisów uznane za
rzeczywiste, konkretne i uzasadnione.
W uzasadnieniu skargi wskazano, między innymi, że sąd pracy ocenia
zasadność wypowiedzenia umowy o pracę w granicach przyczyn podanych
pracownikowi przez pracodawcę i nie może dokonywać oceny zasadności
wypowiedzenia odrywając się od tych przyczyn.
W odpowiedzi na skargę powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od
pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznawana skarga jest uzasadniona. W szczególności trafny okazał się
zarzut naruszenia art. 30 § 4 k.p. w związku z art. 45 § 1 k.p. Pierwszy z tych
przepisów stanowi, że „w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o
pracę zawartej na czas nie określony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez
wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie
lub rozwiązanie umowy.” Natomiast zgodnie z drugim z nich, „w razie ustalenia, że
wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione
lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do
żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa
uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich
warunkach albo o odszkodowaniu.” Łączne odczytanie tych przepisów prowadzi do
wniosku, że ocena zasadności wypowiedzenia umowy o pracę powinna być
dokonywana przez sąd w granicach przyczyn podanych pracownikowi przez
pracodawcę (por. wyrok SN z 10 listopada 1998 r., I PKN 434/98, OSNP 1999 nr
21, poz. 688). Wynika stąd dalszy wniosek, że sąd oceniając zasadność
6
wypowiedzenia nie może pominąć rozważenia, czy przyczyna podana
pracownikowi przez pracodawcę uzasadniała wypowiedzenie, ograniczając się do
uznania, że inna przyczyna była przyczyną wypowiedzenia.
Tymczasem, Sąd Okręgowy, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku,
nie rozważył, czy wskazana powodowi przyczyna wypowiedzenia uzasadniała je,
ograniczając się do rozważania niewskazanej w oświadczeniu strony pozwanej
„bezpośredniej przyczyny wypowiedzenia”, którą jego zdaniem był udział powoda w
konkursie na członka zarządu. Sąd nie wyjaśnił, dlaczego udział powoda w
konkursie miał stanowić bezpośrednią przyczynę wypowiedzenia. Należy też
przypomnieć, że w świetle ustalonego orzecznictwa sądowego, istotne jest to, aby
przyczyna wypowiedzenia była obiektywna, rzeczywista i konkretna, a nie
bezpośrednia. W tym kontekście rozpatrywane stwierdzenie Sądu mogłoby mieć
istotne znaczenie tylko wtedy, gdyby oznaczało, że przyczyna podana w
oświadczeniu o wypowiedzeniu nie była rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia,
ponieważ przyczynę tę stanowiło co innego (np. wskazana przez Sąd Okręgowy
„przyczyna bezpośrednia”). Ale tego Sąd Okręgowy nie twierdzi. Takie twierdzenie
wymagałoby przede wszystkim ustalenia, że przyczyna podana w oświadczeniu nie
była rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia. Wadliwość wypowiedzenia w takim
przypadku wynikałaby z tego, że wskazana przez pracodawcę przyczyna okazała
się nierzeczywista, a nie z tego, że umowę o pracę rozwiązano z innej przyczyny.
Należy bowiem zasadniczo przyjąć, że sąd pracy nie jest powołany ani uprawniony
do dociekania, z jakich przyczyn niewskazanych w oświadczeniu pracodawcy mógł
być rozwiązany stosunek pracy. Taka argumentacja mogłaby ewentualnie służyć
jedynie dodatkowemu wzmocnieniu zasadniczej tezy, że podana przyczyna nie
stanowi rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art.
108 § 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
/tp/