Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 7 stycznia 2009 r.
III UZP 2/08
Do składek na ubezpieczenie społeczne należnych i nieprzedawnionych
do dnia 31 grudnia 2002 r. należy stosować art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 18 grudnia
2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Herbert Szurgacz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 stycznia 2009 r.
sprawy z wniosku Ryszarda K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w R. o składki ubezpieczeniowe, na skutek zagadnienia prawnego przeka-
zanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 29 września 2008 r.
[...]
„Czy zobowiązania do zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne oraz na
Fundusz Pracy powstałe przed dniem 1 stycznia 2003 r. i nieprzedawnione na tę
datę ulegają przedawnieniu z upływem 5 lat czy też 10 lat, od dnia ich wymagalno-
ści?”
o d m ó w i ł podjęcia uchwały.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie, posta-
nowieniem z dnia 29 września 2008 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzy-
gnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: „Czy zobowiązania do
zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne oraz na Fundusz Pracy powstałe przed
dniem 1 stycznia 2003 r. i nieprzedawnione na tę datę ulegają przedawnieniu z upły-
2
wem 5 lat czy też 10 lat, od dnia ich wymagalności ?” Zagadnienie prawne powstało
na tle następującego stanu faktycznego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w R. decyzją z dnia 3 stycznia 2008 r. stwierdził, że wnioskodawca Ryszard K. po-
siada powstałe w 1999 r. zaległości w opłacaniu składek (wraz z odsetkami) na
łączną kwotę 2.002,69 zł. W podstawie prawnej decyzji powołano: art. 83 ust. 1, art.
68 ust. 1 i art. 32 w związku z art. 46, art. 23 ust. 1 i art. 24 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), a także art. 8 pkt 1c i art. 26 ustawy z dnia 6 lutego
1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28 poz. 153 ze zm.),
oraz art. 53 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciw-
działaniu bezrobociu (Dz.U. Nr 25 poz. 128 ze zm.) i art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy z
dnia 12 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr
99 poz. 1001).
W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca, wnosząc o jej zmianę w całości,
wskazał, że na podstawie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązują-
cym do dnia 31 grudnia 2002 r. jego zobowiązanie do zapłaty składek wymagalnych
przed dniem 1 stycznia 2003 r. wygasło, jako że upłynął już pięcioletni okres ich
przedawnienia. Podkreślił przy tym, że stanowisko ZUS, zgodnie z którym do należ-
ności powstałych przed tą datą należy stosować wprowadzony z dniem 1 stycznia
2003 r. 10-cio letni okres przedawnienia narusza konstytucyjną zasadę lex retro non
agit.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z dnia 6 czerwca 2008 r. oddalił odwołanie Ryszarda K. Sąd uznał, że zarzut
przedawnienia jest nieuzasadniony i wskazał na treść art. 24 ust. 4 ustawy systemo-
wej w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r. Sąd pierwszej instancji
stanął na stanowisku, że przewidziany w tym przepisie dziesięcioletni okres przedaw-
nienia ma zastosowanie do wszystkich należności, które nie przedawniły się przed
dniem 1 stycznia 2003 r., a zatem dotyczy także należności wnioskodawcy obejmu-
jących okres od marca 1999 r. do listopada 1999 r., które z dniem nowelizacji ustawy
systemowej nie były jeszcze przedawnione.
W apelacji od tego wyroku wnioskodawca, zarzucając naruszenie Konstytucji
(art. 2) i prawa materialnego, w szczególności art. 24 ust. 4 ustawy systemowej przez
odmowę zastosowania tego przepisu w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia
2002 r., wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie w całości żą-
3
dania odwołania. W uzasadnieniu powtórzył argumenty przedstawione w odwołaniu,
w tym zwłaszcza zarzut naruszenie zasady lex retro non agit.
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając apelację wnioskodawcy, powziął
istotną wątpliwość prawną, sprowadzającą się do pytania, czy zobowiązania do za-
płaty składek na ubezpieczenia społeczne oraz na Fundusz Pracy powstałe przed
dniem 1 stycznia 2003 r. i nieprzedawnione na tę datę ulegają przedawnieniu z upły-
wem 5 lat czy też 10 lat, od dnia ich wymagalności ? Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
swej decyzji podkreślił, że sformułowana w pytaniu wątpliwość prawna była już
przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który konsekwentnie stoi na stanowisku,
że do składek na ubezpieczenie społeczne należnych i nieprzedawnionych przed
dniem 31 grudnia 2002 r. należy stosować przepis art. 24 ust. 4 ustawy systemowej
w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r. Zauważył jednak, że w
orzecznictwie sądów powszechnych nadal można odnotować rozbieżności w objętej
pytaniem kwestii, co jest między innymi wynikiem utrwalonego od kilku lat, a odmien-
nego od prezentowanego przez Sąd Najwyższy, poglądu Sądu Apelacyjnego w Rze-
szowie. Z tego powodu Sąd Apelacyjny uznał, że w omawianej kwestii byłoby ze
wszech miar uzasadnione powzięcie ponownej uchwały „choćby dla ewentualnego
odstąpienia tut. Sądu od reprezentowanego dotąd poglądu przy odniesieniu się do -
nie omawianych dotąd przez Sąd Najwyższy - a wskazanych poniżej przez tut. Sąd
argumentów.”
Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest możliwości wydłużania terminu
przedawnienia zobowiązań z tytułu składek w okresie jego biegu. Uzasadniając swe
stanowisko Sąd drugiej instancji nawiązał zarówno do opracowań piśmiennictwa jak i
orzeczeń Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego dotyczących zasady lex
retro non agit. Przeprowadził także analizę przepisów dotyczących przedawnienia
składek na ubezpieczenia społeczne i zobowiązań podatkowych zwracając uwagę na
gwarancje prawne ochrony interesu jednostki i zasady przyzwoitej legislacji, w tym
należytego formułowania przepisów przejściowych. Sąd Apelacyjny podkreślił także,
że problemy ZUS związane z egzekucją należności z tytułu składek nie mogą stano-
wić dostatecznego uzasadnienia dla zaaprobowania stanowiska o stosowaniu także
w przypadku występującym w przedmiotowej sprawie dziesięcioletniego okresu
przedawnienia. Sąd zauważył wprawdzie, że zasada nieretroakcji nie ma charakteru
absolutnego i może doznawać pewnych ograniczeń, w szczególności wtedy, gdy jest
to konieczne dla realizacji wartości konstytucyjnej ocenianej jako ważniejsza, tym
4
niemniej w jego ocenie w przedstawionej sprawie trudno taką konieczność stwier-
dzić. Nie stanowi jej przewidziane w art. 67 Konstytucji prawo do zabezpieczenia
społecznego, bowiem płatnik składek podejmując ryzyko niepłacenia składek „czyni
to w świadomości zagrażającej mu odpowiedzialności a także utraty określonych
uprawnień z tego zabezpieczenia („chcącemu nie dzieje się krzywda”) a taka jego
postawa nie wpływa na uprawnienia ubezpieczonych za których opłaca on składki”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie uzasadnił wystąpienie z omawianym pytaniem
prawnym tym, że uzasadnienie stanowiska, które zajął Sąd Najwyższy nie jest prze-
konujące. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w uzasadnieniu pytania prawnego zazna-
czył, że „nie chodzi mu o poddanie krytyce poglądu Sądu Najwyższego, ale o wyja-
śnienie wątpliwości prawnych poprzez uzyskanie tak przekonujących kontrargumen-
tów, które dozwoliłyby mu na zmianę zajmowanego dotąd stanowiska” (str. 6 uza-
sadnienia). W rzeczywistości jednak Sąd Apelacyjny w Rzeszowie poddaje krytyce
uzasadnienia wyżej wskazanych orzeczeń Sądu Najwyższego i czyni to, oględnie
mówiąc, w wysoce niewłaściwej formie (por. w kontekście wywodów Sądu Najwyż-
szego określenia „wydaje się nieporozumieniem”, „truizmem są zawarte tam stwier-
dzenia”, „zupełnym też nieporozumieniem”, „nie wiedzieć, dlaczego (...) powołuje się
art. 42 ust. 1 Konstytucji”). Krytyka orzecznictwa Sądu Najwyższego została przy tym
dokonana po przedstawieniu przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie swojego stanowi-
ska w kwestii objętej pytaniem i jest to krytyka cum ira, a nie jak wymaga tego
wszelka polemika sine ira et studio.
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie właściwie nie dopuszcza możliwości przyjęcia i
uzasadnienia innego stanowiska od tego, które sam reprezentuje, a mianowicie, że
art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu ustalonym
ustawą zmieniającą z dnia 18 grudnia 2002 r. może mieć zastosowanie tylko do na-
leżności składkowych, które stały się wymagalne po dniu 1 stycznia 2003 r., tj. po
dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie uważa, że
takie stanowisko jest przesądzone przez zasadę niedziałania prawa wstecz (lex retro
non agit) i brak wyraźnego przepisu przejściowego, który ustanawiałby stosowanie
nowego przepisu o dłuższym okresie przedawnienia do należności składkowych,
które powstały przed wejściem w życie tego przepisu, a w dniu wejścia w życie tego
5
przepisu jeszcze nie uległy przedawnieniu. Powyższa argumentacja została przed-
stawiona w piśmiennictwie prawniczym (por. np. M. Łabanowski, J. Wantoch-Rekow-
ski: Tryb dochodzenia i przedawnienie składek na ubezpieczenia społeczne, Praca i
Zabezpieczenie Społeczne 2005 nr 10, s. 28) i została powtórzona zarówno w skar-
gach kasacyjnych, jak i w pytaniach prawnych, w wyniku których zostały wydane
przedmiotowe orzeczenia Sądu Najwyższego. Nie można zatem uznać, że Sąd
Apelacyjny w Rzeszowie w uzasadnieniu pytania prawnego przedstawił jakieś nowe
argumenty, które stanowiłyby uzasadnioną podstawę do ponownego rozpatrzenia
przez Sąd Najwyższy zagadnienia przedstawionego w pytaniu prawnym i ewentual-
nej zmiany stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w omawianych orzecze-
niach.
Trzeba też wskazać, że uzasadnienie stanowiska Sądu Apelacyjnego w Rze-
szowie, iż art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu
ustalonym ustawą zmieniającą z dnia 18 grudnia 2002 r. może mieć zastosowanie
tylko do należności składkowych, które stały się wymagalne po dniu 1 stycznia 2003
r., tj. po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, jest dość powierzchowne i nie
wyjaśnia ani treści zasady niedziałania prawa wstecz, ani nie uwzględnia problema-
tyki ustalania podstawowych zasad rozstrzygania międzyczasowej kolizji między
dawnymi a nowymi przepisami w braku przepisów przechodnich nowej ustawy. Uza-
sadnienie powyższego stanowiska opiera się na stwierdzeniu, że „skoro ustawodaw-
ca w ustawie systemowej nie uregulował kwestii intertemporalnych dotyczących
przedawnienia należności z tytułu składek, to znajduje zastosowanie art. 3 k.c.,
zgodnie z którym ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia
lub celu” (zob. M. Łabanowski, J. Wantoch-Rekowski: Tryb dochodzenia i przedaw-
nienie składek na ubezpieczenia społeczne, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2005
nr 10, s. 28).
Sąd Apelacyjny przyjął, że stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w
przywołanych wyrokach i uchwałach jest sprzeczne z zasadą lex retro non agit, pro-
klamowaną przez Trybunał Konstytucyjny jako zasada ustrojowa, wynikająca z art. 1
Konstytucji. Powołał się przy tym na kilka zaledwie orzeczeń Trybunału Konstytucyj-
nego, w których jest mowa o zakazie retroakcji. Tymczasem orzecznictwo to jest
znacznie bogatsze, a co więcej, w orzecznictwie tym pojęcie zasady niedziałania
prawa wstecz jest rozumiane niejednolicie, różnie też określane są granice działania
tej zasady. Nie wchodząc bliżej w te kwestie istotniejsze jest zwrócenie uwagi na
6
znane w teorii i dostrzegane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego rozróżnie-
nie między retroakcją a retrospektywnością (bezpośrednie działanie ustawy nowej,
por. orzeczenie K 9/95, ale także K 5/86, K 7/90). Trybunał Konstytucyjny stwierdził
w nich, że warunkiem stwierdzenia retroaktywności przepisu(ów) jest ustalenie, że
mogą one mieć zastosowanie do zdarzenia nie tylko powstałego, ale i ustałego przed
nabraniem przez te przepisy mocy obowiązującej. W myśl tego stanowiska gdyby
nowe przepisy dotyczące przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne sta-
nowiły, że nowy dziesięcioletni okres przedawnieniaw życie stosuje się również do
zaległości składkowych przedawnionych w dniu wejścia ustawy wprowadzającej ter-
min dziesięcioletni, byłoby to działanie prawa wstecz. Sporna regulacja nie ma jed-
nak takiego charakteru. Również krytykowane przez Sąd Apelacyjny orzeczenia
Sądu Najwyższego wyraźnie stwierdzają, że nowy dziesięcioletni termin przedawnie-
nia nie obejmuje zaległości składkowych już przedawnionych w dniu wejścia w życie
nowej regulacji terminu przedawnienia. Przepisy, które weszły w życie 1 stycznia
2003 r. mają zastosowanie do zaistniałego uprzednio lecz nadal trwającego zdarze-
nia w postaci niewykonania obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia spo-
łeczne.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym podziela dokonane w orzecznictwie
Trybunału Konstytucyjnego rozróżnienie między retroaktywnością a retrospektywno-
ścią i wyraża pogląd, że nowelizacja art. 24 ust 1 ustawy systemowej stanowi przy-
kład regulacji przewidującej bezpośrednie działanie ustawy nowej, nie ma natomiast
charakteru działania prawa wstecz (retroakcji). Tym samym regulacja ta nie może
być podważana poprzez odwoływanie się do rygorów zasady niedziałania prawa
wstecz. Za prezentowanym stanowiskiem przemawiają dalsze argumenty.
Regulacja prawa ubezpieczenia społecznego ma charakter regulacji admini-
stracyjnoprawnej. Nie przeczy temu okoliczność, iż w nielicznych wypadkach przepi-
sy ubezpieczeniowe odsyłają do prawa cywilnego (np. w odniesieniu do zwrotu
świadczeń nienależnie pobranych - art. 84 ustawy systemowej). Tym niemniej, po-
nieważ prawo administracyjne nie zawiera przepisów dotyczących retroakcji, wedle
niektórych teoretycznych ujęć (M. Kłoda: Prawo międzyczasowe prywatne. Podsta-
wowe zasady, Warszawa 2007, T. Pietrzykowski: Wsteczne działanie prawa i jego
zakaz, Kraków 2004) należy przyjąć również w tej dziedzinie prawa obowiązywanie
ogólnej zasady nieretroakcji wyrażonej w art. 3 k.c. Według tego przepisu ustawa nie
ma mocy wstecznej, chyba że wynika to z jej brzmienia lub celu. W doktrynie wyraź-
7
nie podkreśla się, że zasada niedziałania prawa wstecz zawiera w sobie negatywne
rozstrzygnięcie konfliktu międzyczasowego, wykluczając rozstrzygnięcie tego kon-
fliktu przez przyjęcie działania wstecz nowej ustawy. Natomiast ta zasada nie prze-
sądza w żadnym kierunku rozstrzygnięcia zagadnienia, czy do oceny skutków praw-
nych związanych ze stosunkiem prawnym powstałym pod rządami dawnej ustawy,
ale realizujących się pod rządami nowej ustawy, należy stosować dawną ustawę, czy
też nową ustawę. Możliwe są tutaj dwa rozwiązania: a) od chwili wejścia w życie no-
wej ustawy należy do tych skutków stosować ustawę nową (zasada bezpośredniego
działania nowej ustawy), b) mimo wejścia w życie nowej ustawy należy stosować
dawną ustawę (zasada dalszego działania dawnej ustawy).
Sąd Najwyższy w orzeczeniach dotyczących analizowanego zagadnienia w
wyroku z dnia 12 lipca 2007 r., I UK 37/07 (OSNP 2008 nr 17-18, poz. 266), w wyro-
ku z dnia 12 listopada 2007 r., I UK 147/07 (niepublikowany), w uchwale z dnia 2
lipca 2008 r., II UZP 5/08 (OSNP 2009 nr 1-2, poz. 17) i w uchwale z dnia 8 lipca
2008 r., I UZP 4/08 (OSNP 2009 nr 1-2, poz. 19), przyjął istnienie zasady, która na-
kazuje rozwiązywać istniejącą kolizję międzyczasową ustaw na rzecz bezpośrednie-
go stosowania nowej ustawy do oceny skutków prawnych zdarzenia prawnego, które
nastąpiło przed chwilą jej wejścia w życie, ale jego skutki prawne realizują się po jej
wejściu w życie. Sąd Najwyższy nie podał jednak podstawy prawnej, z której wywo-
dzi istnienie takiej reguły kolizyjnej. W uchwałach z dnia 2 lipca 2008 r., II UZP 5/08, i
z dnia 8 lipca 2008 r., I UZP 4/08, Sąd Najwyższy wyraźnie powiedział, że taka re-
guła istnieje, a na potwierdzenie jej istnienia powołał wyrok Trybunału Konstytucyjne-
go z dnia 1 lipca 2003 r., P 31/02 (OTK-A 2003 nr 6, poz. 58), w którym również nie
została wskazana podstawa prawna jej istnienia. W doktrynie prawa międzyczaso-
wego prywatnego nie tylko nie wskazuje się na istnienie ogólnej reguły kolizyjnej
bezpośredniego działania ustawy nowej, ale - jak była o tym wyżej mowa - wskazuje
się, że taka reguła nie istnieje. Na marginesie należy zaznaczyć, że gdyby taka re-
guła została ustanowiona, to jej zastosowanie przynosiłoby pożądane skutki w pew-
nych sytuacjach, a w pewnych sytuacjach przynosiłoby skutki wysoce niepożądane.
Jeżeli ustawodawca nie zamieściłby w konkretnej ustawie przepisów przejściowych
odstępujących od tej zasady, mogłoby dochodzić do oczywiście niezasadnego roz-
wiązania kolizji międzyczasowej.
W sytuacji, gdy nowa ustawa nie zawiera przepisów przejściowych (lub są one
niepełne i nie rozwiązują wszystkich sytuacji) w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje
8
się, że do rozstrzygnięcia konfliktów należy stosować w drodze analogii przepisy
wprowadzające podstawowe akty prawa prywatnego i z nich wywodzić podstawowe
zasady kolizyjne (zob.: M. Kłoda, jw., s. 222 i nast. oraz powołane tam piśmiennictwo
i orzecznictwo).
Zasady międzyczasowe dotyczące terminów ustawowych zawarte są przede
wszystkim w art. XXV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Przepisy wprowadzające
kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94), który dotyczy terminów przedawnienia rosz-
czeń powstałych przed dniem wejścia w życie Kodeksu cywilnego, a zgodnie z do-
tychczasowymi przepisami w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych. Przepis artykuł
XXXVI p.w.k.c. przewiduje odpowiednie stosowanie przepisów art. XXXV p.w.k.c. do
terminów ustawowych, które nie są terminami przedawnienia. Wskazane przepisy
p.w.k.c. są wzorowane na art. XLIII i art. XLIV rozporządzenia Prezydenta Rzeczy-
pospolitej Polskiej z dnia 27 października 1933 r. - Przepisy wprowadzające kodeks
zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 599) oraz na art. XIX i art. XX ustawy z dnia 18 lipca
1950 r. - Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34,
poz. 312). Podobną treść ma art. 621 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks
spółek handlowych, a poprzednio miał art. LIV rozporządzenia Prezydenta Rzeczy-
pospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. - Przepisy wprowadzające kodeks handlowy
(Dz.U. Nr 57, poz. 503). Podobną treść ma także art. XXII § 1 ustawy z dnia 26
czerwca 1974 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 142).
Podkreśla się, że zasady prawa międzyczasowego dotyczące terminów ustawowych
mają charakter zasad podstawowych, gdyż odnoszą się do wielu dziedzin prawa
prywatnego międzyczasowego są wywodzone z przepisów międzyczasowych doty-
czących wielu takich dziedzin (por. M. Kłoda, jw., s. 128).
Zgodnie z art. XXXV p.w.k.c. do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w
życie Kodeksu cywilnego, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu nieprze-
dawnionych, stosuje się przepisy ustawy nowej o przedawnieniu z wyjątkami zawar-
tymi w punkcie 1 i w punkcie 2 tego przepisu. Reguły wynikające z art. XXXV p.w.k.c.
mają zastosowanie, zgodnie z art. XXXVI p.w.k.c., do terminów ustawowych, które
nie są terminami przedawnienia. Podstawowa zasada prawa międzyczasowego pry-
watnego, gdy chodzi o wydłużenie terminu ustawowego przez nową ustawę, wywie-
dziona z powołanych wcześniej przepisów, jest taka, że jeżeli według nowej ustawy
termin ustawowy jest dłuższy niż na podstawie dawnej ustawy, do terminu ustawo-
wego, który rozpoczął bieg przed wejściem w życie nowej ustawy, ale przed wej-
9
ściem w życie nowej ustawy jeszcze nie upłynął, należy stosować przepisy nowej
ustawy o długości terminu. Oczywiście należy uwzględnić bieg takiego terminu na
podstawie dawnej ustawy.
W uzupełnieniu należy zaznaczyć, że ustawodawca niedawno wydłużył z pię-
ciu do dziesięciu lat okres przedawnienia roszczenia o zwrot przez instytucję ubez-
pieczeniową nadpłaconych lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenia
społeczne, nadając ustawą z dnia 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 67, poz. 411) nowe brzmienie art. 24 ust. 7 w ustawie z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz.
74, ze zm.) i art. 41b ust. 11 w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291). Okres
przedawnienia roszczenia o zwrot przez instytucję ubezpieczeniową nadpłaconej lub
nienależycie opłaconej składki został w ten sposób wyrównany z okresem przedaw-
nienia roszczenia instytucji ubezpieczeniowej o zapłatę należnych składek. Zgodnie z
zawartymi w ustawie zmieniającej przepisami przejściowymi wskazane wyżej przepi-
sy w brzmieniu nadanym tą ustawą mają zastosowanie do składek nienależnie opła-
conych w okresie przed dniem wejścia w życie tej ustawy, jeżeli dochodzenie ich
zwrotu nie uległo jeszcze przedawnieniu na podstawie dotychczasowych przepisów.
Ustawodawca zastosował więc w tym wypadku taką zasadę kolizyjną, jaka została
wyżej wywiedziona dla wydłużenia okresu przedawnienia roszczeń instytucji ubez-
pieczeniowej o zapłatę należnych składek. Okoliczność ta stanowi dodatkowy argu-
ment wynikający z wykładni systemowej wspierający zaprezentowane stanowisko.
W tych warunkach należy uznać, że ustalone w orzecznictwie Sądu Najwyż-
szego stanowisko, iż do składek na ubezpieczenia społeczne należnych i nieprze-
dawnionych przed dniem 31 grudnia 2002 r. należy stosować przepis art. 24 ust. 4
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74) w brzmieniu ustalonym ustawą zmieniającą z
dnia 18 grudnia 2002 r., jest prawidłowe, co uzasadnia odmowę udzielenia odpowie-
dzi na przedstawione zagadnienie prawne.
========================================