Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 stycznia 2009 r.
II PK 132/08
Po stronie powoda brak jest gravaminis do zaskarżenia wyroku sądu
pierwszej instancji, jeżeli orzeczeniem tym uwzględniono w całości jego żąda-
nie przywrócenia poprzednich warunków pracy i płacy.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca), Sędzio-
wie: SN Zbigniew Korzeniowski, SA Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 stycznia
2009 r. sprawy z powództwa Jacka L. przeciwko F.-G. Spółce z o.o. w P. o odszko-
dowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie warunków pracy i płacy, na skutek
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Płocku z dnia 31 stycznia 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Płocku do ponownego rozpoznania, pozo-
stawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Jacek L. w pozwie z dnia 27 lutego 2007 r. przeciwko „F.-G.” Spółce z
o.o. w P. wniósł o uznanie za bezskuteczne oświadczenia pozwanego z dnia 20 lute-
go 2007 r. o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy oraz o przywrócenie dotychcza-
sowych warunków sprzed wypowiedzenia zmieniającego.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Płocku wyrokiem z
dnia 14 września 2007 r. przywrócił powoda do pracy w pozwanej spółce na po-
przednie warunki pracy i płacy. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej
spółce od 17 kwietnia 1985 r., ostatnio na stanowisku mistrza zmiany w dziale pro-
dukcji z wynagrodzeniem miesięcznym 5.904,30 zł. Do obowiązków powoda na tym
stanowisku należało: realizowanie produkcji zgodnie z głównym harmonogramem
produkcji, pobór surowców do produkcji, prowadzenie procesów technologicznych i
2
gospodarki magazynowej surowców w zbiornikach. W tym zakresie powodowi podle-
gali aparatowi - operatorzy. W charakterze mistrza zmiany, oprócz powoda, byli jesz-
cze zatrudnieni trzej pracownicy pozwanego. Zarządzeniem z dnia 31 października
2006 r. u pozwanego wprowadzono nowy schemat organizacyjny, zgodnie z którym
zlikwidowano, między innymi, stanowisko mistrza zmiany, przypisano stanowisko
elektroautomatyka i mechanika do działu produkcji z podległością służbową operato-
rowi - brygadziście, zlikwidowano również stanowisko kierownika produkcji. W dniu
20 lutego 2007 r. pozwany dokonał wypowiedzenia warunków pracy i płacy powo-
dowi z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, wskazując jako przy-
czynę likwidację stanowiska mistrza zmianowego. Po upływie okresu wypowiedze-
nia, tj. od dnia 1 czerwca 2007 r., pozwany zaproponował powodowi stanowisko ope-
ratora z wynagrodzeniem miesięcznym 3.500 zł. W nowej strukturze organizacyjnej
stanowisko operatora - brygadzisty powierzono pracownikom pełniącym dotychczas
funkcję aparatowego - operatora. Stanowisko operatora mieści się w strukturze orga-
nizacyjnej poniżej stanowiska operatora brygadzisty. Operatorzy brygadziści wyko-
nywali takie czynności jak: nadzór, diagnozowanie i uczestniczenie w naprawach
maszyn i urządzeń, odpowiadali za składowanie, przyjmowanie, pobór i rozliczanie
wszystkich surowców produkcyjnych. Przygotowywali, przeprowadzali i sporządzali
sprawozdania z badań laboratoryjnych podczas nieobecności personelu na trzech
zmianach, w weekendy i święta. Po zmianach, w strukturze organizacyjnej stanowi-
sko operatora - brygadzisty zastąpiono stanowiskiem szefa zmiany. Szefowie
zmiany, podobnie jak i mistrzowie zmiany, odpowiadają za konfekcję i linię produk-
cyjną, wykonują czynności operatora w sytuacji małej obsady, jak np. w okresie urlo-
powym i zwolnień lekarskich. Sąd ustalił nadto, że od dnia 8 listopada 2006 r. powód
pełnił obowiązki zakładowego społecznego inspektora pracy.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, podana przez pozwanego przyczyna wy-
powiedzenia warunków pracy i płacy w postaci likwidacji stanowiska pracy mistrza
zmianowego była pozorna. W schemacie organizacyjnym w miejsce stanowiska mi-
strza zmiany wprowadzono stanowisko operatora brygadzisty (w liczbie odpowiada-
jącej wcześniej liczbie mistrzów zmiany), a następnie stanowisko szefa zmiany
(także w liczbie 4). Poza zmianą jedynie nazewnictwa stanowisk mistrzów zmiany,
zakres czynności powierzonych operatorom - brygadzistom nie uległ poszerzeniu.
Mistrzowie zmianowi, mimo iż w ich zakres obowiązków nie wpisano czynności wy-
konywanych przez operatora, faktycznie czynności te wykonywali na każdej zmianie,
3
co spowodowane było małą liczbą pracowników zatrudnionych w dziale produkcji.
Wszyscy pracownicy zatrudnieni na stanowisku mistrza zmiany, również powód, po-
siadali uprawnienia do wózka widłowego i suwnicy, byli także przeszkoleni w zakre-
sie analiz laboratoryjnych. W czasie, gdy powód był mistrzem zmiany, nie podlegali
mu elektroautomatycy i mechanicy, którzy mieli wówczas swoich bezpośrednich
przełożonych - elektryka i mechanika wydziału.
Zdaniem Sądu, wprowadzony u pozwanego schemat organizacyjny - ze
stanowiskiem szefa zmiany w miejsce poprzednich - operatora brygadzisty i mistrza
zmiany - zawiera taki sam zakres obowiązków. W nowej strukturze organizacyjnej
operatorowi brygadziście została podporządkowana również gospodarka magazyno-
wa, jednakże również przed zmianą pewne czynności w tym zakresie wykonywali
także mistrzowie zmiany. Za przyjmowanie i rozliczanie surowców odpowiedzialny
był kierownik magazynu i jego zastępca, jednakże rozliczanie surowca zużytego w
trakcie zmiany należało do mistrzów zmiany, podobnie jak nadzorowanie pracy, nad-
zorowanie ładunku i przeliczanie surowca, powód miał dostęp do programu obsługu-
jącego magazyny. W sytuacjach awaryjnych zdarzało się natomiast, że mistrz
zmiany zajmował się zasypywaniem surowca, reglanulacją czy prasowaniem folii.
Według Sądu Rejonowego, okoliczności te wskazują, iż podane w wypowie-
dzeniu zmieniającym przyczyny wypowiedzenia były pozorne. Faktycznym celem
pracodawcy była bowiem wymiana kadry kierowniczej pod pozorem zmian organiza-
cyjnych, które w istocie sprowadzały się do zmiany nazewnictwa stanowisk. Wypo-
wiedzenie zmieniające zostało zatem złożone powodowi z naruszeniem nie tylko
przepisu art. 13 ustawy o społecznej inspekcji pracy, wprowadzającym zakaz wypo-
wiadania warunków pracy i płacy pracownikowi pełniącemu funkcję społecznego in-
spektora pracy, ale również przepisu art. 45 k.p. stosowanego odpowiednio z mocy
art. 42 § 1 k.p.
Apelacje od wyroku Sądu Rejonowego wniosły obie strony. Pozwany zarzucił
naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów,
prowadzącej do ustalenia, wbrew zebranemu w sprawie materiałowi, że likwidacja
stanowiska mistrza zmiany była pozorna, naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie-
podanie w uzasadnieniu przyczyn, dla których innym dowodom odmówiono wiary-
godności i mocy dowodowej i niewskazanie na czym polegało rażące naruszenie
przez pozwanego art. 45 k.p. Zarzucił także naruszenie art. 13 ustawy o społecznej
inspekcji pracy przez jego niewłaściwą interpretację i naruszenie art. 5 ust. 5 pkt 5
4
ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników poprzez jego nie-
uwzględnienie przy ocenie dopuszczalności wypowiedzenia powodowi warunków
pracy z powodu likwidacji zajmowanego stanowiska. Z powołaniem na powyższe
zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie po-
wództwa, ewentualnie uchylenie wyroku i umorzenie postępowania.
Powód w apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od-
szkodowania wobec uznania za bezskuteczne wypowiedzenia warunków pracy i
płacy przez pozwanego. W uzasadnieniu wskazał, że po wydaniu wyroku przez Sąd
pierwszej instancji zaszły nowe okoliczności, a mianowicie otrzymał protokół powy-
padkowy, w którym pracodawca nie uznał zdarzenia z przełomu 20 i 21 lutego 2007
r. za wypadek przy pracy, w związku z czym powód złożył wypowiedzenie umowy o
pracę w dniu 28 września 2007 r. z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który
upłynął dnia 31 grudnia 2007 r. Z tego względu rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego
uwzględniające jego żądanie zgłoszone w tym postępowaniu jest dla niego nieko-
rzystne.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Płocku wyrokiem z
dnia 31 stycznia 2008 r. w pkt I zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od pozwanego
na rzecz powoda kwotę 17.712,90 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem
wypowiedzenie warunków pracy i płacy, a w pkt II oddalił apelację pozwanego. Sąd
drugiej instancji podniósł, że wskutek wypowiedzenia warunków umowy o pracę po-
wód został przeniesiony na stanowisko pracy operatora, gdzie obsługiwał, między
innymi, suwnice i inne urządzenia energetyczne, a pracownicy zatrudnieni na takim
stanowisku powinni legitymować się dodatkowymi uprawnieniami energetycznymi
oraz uprawnieniami do obsługi suwnic. Obowiązek posiadania dodatkowych upraw-
nień wynika bowiem z ust. 1 pkt 1 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Go-
spodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaga-
nych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz.U. Nr 79, poz. 849 ze
zm.) przewidującego obowiązek posiadania wymaganych kwalifikacji do obsługi
suwnic i z rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28
kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji
przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. Nr 89, poz.
828 ze zm.) określającego dodatkowe uprawnienia, które powinny posiadać osoby
zajmujące się eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych.
5
Ponadto Sąd zwrócił uwagę, że z zaświadczenia lekarskiego z dnia 31 stycz-
nia 2007 r. wynika, że powód nie mógł wykonywać prac wymagających dźwigania
ciężarów powyżej 10 kg. Z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków w postępo-
waniu pierwszoinstancyjnym, a także z uzupełniających zeznań powoda złożonych
na rozprawie apelacyjnej, którym Sąd Okręgowy nadał walor wiarygodności wynika,
że praca powoda na stanowisku operatora związana była z dźwiganiem ciężarów
znacznie powyżej 10 kg.
W świetle poczynionych powyżej ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że przedmio-
towe wypowiedzenie warunków pracy i płacy skutkujące przeniesieniem powoda na
stanowisko pracy, na którym nie powinien on wykonywać szeregu czynności z uwagi
na brak wymaganych kwalifikacji i uprawnień stanowiło rażące naruszenie art. 42 § 1
i 2 w związku z art. 45 § 1 k.p., jeżeli wziąć pod uwagę, że art. 2373
§ 1 k.p. wprowa-
dza zakaz dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy, do której nie posiada on
wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności. Sąd drugiej instancji przyjął,
że wypowiedzenie było także nieuzasadnione z uwagi na przeniesienie powoda na
stanowisko pracy nieodpowiednie ze względu na stan jego zdrowia. W konsekwencji,
choć z innych przyczyn, Sąd Okręgowy zaaprobował stanowisko Sądu pierwszej in-
stancji, że wypowiedzenie warunków pracy i płacy było dokonane z naruszeniem art.
42 § 1 k.p. w związku z art. 45 § 1 k.p. Wobec stwierdzenia, iż wypowiedzenia zmie-
niającego dokonano z naruszeniem art. 42 § 1 k.p. z innych przyczyn niż pozorna
likwidacja stanowiska pracy powoda, Sąd Okręgowy uznał zarzuty pozwanego odno-
śnie do naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 13 ustawy o społecznej inspek-
cji pracy, a także art. 5 ust. 5 pkt 5 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników za bez-
przedmiotowe.
Sąd Okręgowy uwzględnił natomiast apelację powoda, pomimo że nie zawie-
rała żadnych zarzutów wobec zaskarżonego wyroku. Zdaniem Sądu, w sprawie za-
istniały bowiem nowe okoliczności uzasadniające, z uwzględnieniem art. 383 k.p.c.,
zmianę przez powoda roszczenia z żądanego w postępowaniu przed Sądem pierw-
szej instancji przywrócenia go do pracy na poprzednich warunkach na odszkodowa-
nie za niezgodne z prawem wypowiedzenie warunków pracy i płacy. Po wydaniu wy-
roku przez Sąd Rejonowy powód otrzymał protokół powypadkowy, w którym praco-
dawca nie uznał zdarzenia z przełomu 20 i 21 lutego 2007 r. za wypadek przy pracy,
w związku z czym w dniu 28 września 2007 r. powód złożył pozwanemu oświadcze-
6
nie o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, które zakończyło swój bieg
dnia 31 grudnia 2007 r. Strony obecnie nie pozostają zatem w stosunku pracy, a w
tych okolicznościach przywrócenie powoda do pracy u pozwanego byłoby zupełnie
niecelowe, a nawet sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albowiem nikogo
nie można zmuszać do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, gdy osoba taka
pracy świadczyć nie chce. Sąd drugiej instancji uznał zatem, że wskazanie przez
powoda nowych okoliczności zaistniałych po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej
instancji czyni jego apelację dopuszczalną w świetle art. 383 k.p.c., a także meryto-
rycznie uzasadnioną, wobec czego zasądził na rzecz powoda od pozwanego kwotę
17.712,90 zł tytułem odszkodowania.
Skargę kasacyjną wniósł pozwany, zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w
całości i zarzucając naruszenie prawa procesowego: - art. 367 k.p.c., art. 368 § 1 pkt
2 i 3 k.p.c., art. 373 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c., poprzez rozpoznanie niedo-
puszczalnej apelacji powoda wniesionej w braku gravamen; - art. 383 k.p.c., poprzez
dopuszczenie i uwzględnienie zmienionego w apelacji przez powoda roszczenia w
całości uwzględniającego żądanie pozwu, tj. poprzez zastosowanie dyspozycji wy-
mienionego przepisu w odniesieniu do przesłanek nieobjętych jego hipotezą; - art.
384 k.p.c., poprzez orzeczenie na niekorzyść strony wnoszącej apelację; - art. 385
k.p.c., poprzez jego niezastosowanie i nieoddalenie apelacji bezzasadnej; - art. 382
k.p.c., poprzez poczynienie własnych ustaleń przez Sąd drugiej instancji w zakresie,
który nie był przedmiotem postępowania dowodowego i bez oparcia w materiale do-
wodowym, prowadzących do stwierdzenia, że urządzenie obsługiwane przez powoda
objęte było zakresem przedmiotowym rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczególnych zasad stwier-
dzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, in-
stalacji i sieci (Dz.U. Nr 89, poz. 828 ze zm.), a zakres obowiązków na stanowisku
zaproponowanym powodowi obejmował obsługę suwnic.
Skarżący postawił również zarzut naruszenia prawa materialnego, którego
upatrywał w błędnej wykładni art. 42 § 1 k.p. przez uznanie, iż przeniesienie pracow-
nika na stanowisko pracy, na którym nie może on wykonywać określonych czynności
z uwagi na brak wymaganych uprawnień stanowi rażące naruszenie przepisów o
wypowiedzeniu. Wskazując na powyższe podstawy, skarżący wniósł o uchylenie za-
skarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Płocku
do ponownego rozpoznania.
7
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy. Problem możliwości doko-
nania w postępowaniu apelacyjnym w świetle art. 383 k.p.c. modyfikacji roszczenia
przez powoda, tj. wystąpienia o odszkodowanie w miejsce dochodzonego dotych-
czas przywrócenia poprzednich warunków pracy i płacy, na której skupił się Sąd
Okręgowy, nie decyduje o dopuszczalności jego apelacji od wyroku Sądu Rejonowe-
go. Jest to kwestia wtórna w tym sensie, iż może być poddana ocenie jedynie przy
rozpoznaniu apelacji, a zatem po stwierdzeniu jej dopuszczalności. Mimo kontrower-
sji w doktrynie prawa procesowego, w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony
jest tymczasem pogląd uzależniający uprawnienie do wniesienia środka odwoław-
czego od istnienia gravamen, czyli pokrzywdzenia strony orzeczeniem sądu niższej
instancji. Pokrzywdzenie to polega na niekorzystnej dla strony różnicy między zgło-
szonym przez nią żądaniem a sentencją orzeczenia, wynikającej z porównania za-
kresu żądania z treścią rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17
marca 1936 r., C III 1030/35, OSN 1937 nr 1, poz. 11, postanowienie Sądu Najwyż-
szego z dnia 11 października 1950 r., ŁC 990/50, PIP 1950 nr 2, s. 359, uzasadnie-
nie postanowienia Sadu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1997 r., I CKN 57/97, OSNC
1997 nr 11, poz. 166, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r., III
CKN 152/97, LEX nr 50615, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2003 r., I CKN
382/01, LEX nr 109434, czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006
r., II CZ 22/06, LEX nr 196615). Pojęcie gravamen leży u podstaw konstrukcji apela-
cji, bo na nim opiera się teoria wyjaśniająca przyczynę, a także uprawnienie do za-
skarżania orzeczeń sądowych. Brak gravaminis stanowi podstawę do odrzucenia
środka odwoławczego jako niedopuszczalnego (por. postanowienia Sądu Najwyż-
szego: z dnia 8 kwietnia 1997 r., I CKN 57/97, OSNC 1997 nr 11, poz. 66, z dnia 5
września 1997 r., III CKN 152/97, LEX nr 50615, z dnia 16 maja 2003 r., I CKN
382/01, LEX nr 109434, z dnia 23 marca 2006 r., II CZ 22/06, LEX nr 196615).
W rozpoznawanej sprawie powód w postępowaniu przez Sądem pierwszej in-
stancji dochodził wyłącznie przywrócenia poprzednich warunków pracy i płacy. Wy-
rokiem z dnia 14 września 2007 r. Sąd Rejonowy uwzględnił jego żądanie w całości,
przywracając do pracy u pozwanej na poprzednie warunki. Rację ma zatem skarżą-
cy, iż powód nie został pokrzywdzony tym wyrokiem, albowiem pomiędzy jego rosz-
8
czeniem a rozstrzygnięciem Sądu nie ma żadnej niekorzystnej dla niego różnicy.
Tym samym po stronie powoda brak było gravaminis do zaskarżenia wyroku Sądu
Rejonowego, a zatem jego apelacja od tego orzeczenia była niedopuszczalna. Za-
rzuty kasacyjne strony pozwanej okazały się więc w tym zakresie w pełni uzasadnio-
ne.
Na marginesie wskazać należy, iż rozważania Sądu drugiej instancji odnośnie
do niecelowości, czy też niemożliwości przywrócenia powoda do pracy w zmienio-
nych po wydaniu wyroku przez Sąd Rejonowy okolicznościach są zupełnie nieprzy-
datne w niniejszej sprawie, albowiem przedmiotem sporu między stronami nie było
definitywne rozwiązanie stosunku pracy, a jedynie zmiana jego warunków. Orzecze-
nie Sądu Rejonowego nie dotyczyło zatem przywrócenia do pracy, a przywrócenia
powodowi poprzednich warunków pracy i płacy, wobec czego na jego podstawie po-
wód nie mógłby domagać się restytucji stosunku pracy rozwiązanego na skutek wła-
snego oświadczenia woli.
Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 382 k.p.c. podnieść należy, iż wskazana
w tym przepisie kompetencja sądu drugiej instancji uprawniająca do dokonywania
własnych ustaleń na podstawie materiału zebranego w postępowaniu pierwszoin-
stancyjnym zmierza do zapewnienia realizacji nakazu sprawności postępowania
(mającego rangę konstytucyjną - art. 45 ust. 1), jednakże z zachowaniem instancyj-
ności (art. 176 ust. 1 Konstytucji RP). Wskazana instancyjność oznacza podział po-
stępowania między sądami różnych instancji i powierzenie sądowi pierwszoinstan-
cyjnemu rozpoznania oraz rozstrzygnięcia sprawy cywilnej, a sądowi drugiej instancji
dokonania kontroli prawidłowości przeprowadzonego postępowania oraz wydanego
w jego wyniku orzeczenia. Merytoryczny charakter postępowania apelacyjnego zmie-
rza do naprawienia błędów popełnionych przez sąd pierwszej instancji i w tym zna-
czeniu postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem postępowania przeprowadzone-
go przed sądem pierwszej instancji. Od reguły, że przedmiotem badania jest cały
materiał zebrany w sprawie, ustawa nie czyni wyjątku.
Sąd pierwszej instancji na podstawie zebranego materiału ustalił, że powód
miał uprawnienia do obsługi suwnic, nie zajmował się natomiast ustaleniami odno-
śnie do tego, czy na stanowisku mu proponowanym wymagane były uprawnienia
energetyczne i czy takimi pracownik się legitymował. Jeżeli Sąd drugiej instancji
uznał, że podstawa faktyczna zaskarżonego orzeczenia - w ten sposób dokonana -
jest niezupełna, ze względu na stwierdzone luki w dokonanych ustaleniach, lub inne
9
wadliwości w postaci braku jednoznacznej wymowy dowodów stanowiących podsta-
wę zakwestionowanych w apelacji ustaleń, to eliminacja tych wadliwości nie może
godzić w zasadę instancyjności. Oznacza to obowiązek odniesienia się do całości
tych ustaleń i argumentacji, które legły u podstaw rozstrzygnięcia Sądu pierwszej
instancji. Niezbędnym wręcz minimum jest wskazanie, czego nie zawiera uzasadnie-
nie zaskarżonego wyroku, dlaczego Sąd drugiej instancji uważa za wadliwą ocenę
dowodów i w konsekwencji także ustalenia dokonane w postępowaniu pierwszoin-
stancyjnym (por. np. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19
kwietnia 2000 r., II CKN 924/98 - OSNC 2000 nr 11, poz. 201). Tymczasem Sąd
Okręgowy, choć dokonał odmiennych ustaleń, stwierdzając że powód nie miał
uprawnień do obsługi suwnic, a także samodzielnie przyjął brak po jego stronie
uprawnień energetycznych, co uniemożliwiało zatrudnienie powoda na proponowa-
nym stanowisku, nie wskazał źródła tych ustaleń, choć stanowiły podstawę przesą-
dzającą o rozstrzygnięciu. Podjęcie przez Sąd odwoławczy decyzji powinno być po-
przedzone kontrolą przeprowadzoną przez ten Sąd, obejmującą zebrany materiał
dowodowy, o którym mowa w art. 382 k.p.c. Kontrola ta obejmuje także zgodność
rozstrzygnięcia sądu z dokonanymi ustaleniami faktycznymi oraz powinna być doko-
nana w aspekcie adekwatności zakwestionowanych w apelacji ustaleń do zebranego
w sprawie materiału dowodowego. Odmienna praktyka sprowadzająca się w istocie
do zastępowania własnym orzeczeniem orzeczenia sądu pierwszej instancji koliduje
z rolą procesową sądu drugiej instancji, którego orzeczenia - ze względu na wprowa-
dzane coraz dalsze ograniczenia w dostępie do kolejnej instancji - w ogóle nie pod-
legają sprawdzeniu. W drastycznej sytuacji sąd drugiej instancji może działać jako
jedna i ostateczna instancja. Dlatego też kwestia objęcia badaniem całości materiału
zebranego (i ewentualnie uzupełnionego) należy do zasadniczych także z punktu
widzenia wskazanych na wstępie postanowień Konstytucji.
Zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. należy więc uznać za uzasadniony. Z uza-
sadnienia zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sądu Okręgowego nie wynika w
sposób jasny i niebudzący wątpliwości, jakie fakty zostały ustalone, jakim dowodom
dano wiarę, a jakim jej odmówiono. Punktem wyjścia dla przedstawienia w pisem-
nych motywach wyroku materialnoprawnej koncepcji rozstrzygnięcia sprawy powinny
być zaś prawidłowo poczynione ustalenia faktyczne. Ustalenia muszą zaś odpowia-
dać postulatowi jasności i kategoryczności. W uzasadnieniu wyroku musi znaleźć
odzwierciedlenie dokonany wybór dowodów, które stanowiły podstawę zrekonstru-
10
owanych faktów (podstawę faktyczną rozstrzygnięcia), a także wybór określonych
przepisów, będących jego podstawą prawną, ustalenie w drodze wykładni ich zna-
czenia oraz zastosowanie norm prawnych w związku z poczynionymi ustaleniami
faktycznymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2002 r., I CKN 105/00, LEX nr
55169). Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w części dotyczącej oceny upraw-
nień wymaganych do zajmowania stanowiska proponowanego powodowi nie spełnia
przedstawionych wyżej kryteriów, jest bowiem lakoniczne, a nawet całkowicie arbi-
tralne. W takiej sytuacji słusznie skarżący zarzuca, że ustalenia faktyczne Sądu dru-
giej instancji w kwestionowanym zakresie noszą cechy dowolności.
Brak odniesienia się Sądu Okręgowego do całokształtu zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego jest nie tylko mankamentem uzasadnienia, ale
usprawiedliwia także materialnoprawne zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naru-
szenia art. 42 § 1 k.p. Nie jest bowiem możliwe prawidłowe zastosowanie prawa
materialnego (dokonanie prawidłowej subsumcji) bez zgodnego z prawem (proce-
sowym) ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższe-
go z dnia 11 kwietnia 2006 r., I PK 164/05, Monitor Prawniczy 2006, nr 10, poz. 541).
Z tych względów Sąd Najwyższy, z mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. i art. 39821
w
związku z art. 108 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.
========================================