Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 267/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa D.K. i W.S.
przeciwko "N." S. A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 października 2007 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz powodów 3.600 zł (trzy tysiące sześćset) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2007 r. Sąd Okręgowy w K. uwzględnił
powództwo wniesione przez D.K. i W.S. i zasądził na ich rzecz od pozwanej „N."
SA. m.in. kwoty 289.147,50 zł., 106.184,47 zł., tytułem zwrotu zapłaconego przez
powodów wynagrodzenia z odsetkami. Jako podstawę prawną zasądzonych
roszczeń wskazał art. 494 k.c. w związku z art. 560 § 1 k.c., 638 k.c., 656 § 1 k.c.
Sąd ustalił wadę fizyczną elektrowni, polegającą na trwałym i nieusuwalnym
uszkodzeniu łopaty śmigła elektrowni wiatrowej i przyjął, że powodowie skutecznie
odstąpili od umowy o wykonanie tej elektrowni.
Sąd Apelacyjny podzielił powyższe ustalenia faktyczne oraz podstawę
prawną, toteż wyrokiem z dnia 30 października 2007 r. oddalił apelację pozwanej.
W skardze kasacyjnej pozwana zarzuciła naruszenie art. 496 k.c. a także art.
494 k.c. przez przyjęcie, że zwrot na podstawie tego przepisu obejmuje całość
świadczenia bez konieczności jego pomniejszenia o podatek VAT zawarty w cenie,
gdy strona zobowiązana do zwrotu nie może odzyskać podatku zapłaconego,
a strona uprawniona do zwrotu nie będzie zobowiązana do zwrotu podatku
pierwotnie odliczonego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wzajemne oddziaływanie prawa cywilnego i podatkowego zostało
dostrzeżone w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zawężając zagadnienie do
podatku od towarów i usług należy wskazać, że przyjmuje się możliwość
uwzględnienia podatku VAT przy obliczaniu odszkodowania należnego
poszkodowanemu, który nie jest podatnikiem podatku VAT (por uchwały SN z dnia
17 maja 2007 r., III CZP 150/06, OSNC 2007 r., nr 10, poz. 144, z 15 listopada
2001 r., III CZP 68/01, OSNC 2002 r., nr 6 poz. 74, wyroki SN z dnia: 7 sierpnia
2003 r., V CKN 387/01, niepubl. oraz z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 908/00,
niepubl.). Podatek VAT może też być uwzględniony w ramach kalkulacji ceny przez
sprzedawcę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1998 r., l CKN
429/97, opubl. w OSNC z 1998 r., nr 9, poz. 139). W orzecznictwie Sądu
Najwyższego wyklucza się możliwość uznania zmiany stawek podatku VAT jako
nadzwyczajnej zmiany stosunków w rozumieniu art. 3571
k.c. (tak uchwała Sądu
3
Najwyższego z dnia 21 lipca 2006 r., III CZP 54/06, OSNC 2007 r. nr 5 poz. 66,
oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia z 14 lutego 2007 r., II CSK 427/06, niepubl.
i 29 maja 2007 r., V CSK 44/07, niepubl., odmiennie Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 17 stycznia 2008 r., III CSK 202/07, niepubl.).
Instrumenty prawa podatkowego niewątpliwie mogą wpływać na relacje
majątkowe kształtowane na płaszczyźnie prawa cywilnego. Nie sposób jednak
przyjąć tu jakąkolwiek ogólną regułę rozstrzygnięcia zachodzących kolizji.
Rozwiązanie musi odnosić się do konkretnej grupy przypadków, uwzględniać
specyfikę wzajemnego przenikania regulacji dotyczących obu gałęzi prawa na
konkretnej płaszczyźnie oraz obejmować treść i cel norm prawnych znajdujących
tam zastosowanie.
Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że w ocenie Sądu
Najwyższego nie ma podstaw do zmniejszenia świadczenia zwracanego na
podstawie art. 494 k.c. wskutek wygaśnięcia prawa do korekty deklaracji
podatkowej na podstawie art. 86 ust. 13 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. „o podatku
od towarów i usług" (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.).
Kluczowa jest wykładnia art. 494 k.c. Przepis ten reguluje zasady rozliczenia
stron, w związku z odstąpieniem przez jedną z nich od umowy wzajemnej.
Przyczyna odstąpienia może wynikać z regulacji ogólnych (art. 491 - 493 k.c.) jak
też licznych przepisów szczególnych, które wprost lub pośrednio odwołują się do
tego przepisu (zwł. art. 560 § 2 k.c.). Każda ze stron jest obowiązana zwrócić
wszystko co otrzymała od drugiej strony na mocy umowy. Strona odstępująca może
ponadto żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Chodzi
o przywrócenie - w majątku każdej ze stron - stanu poprzedzającego zawarcie
umowy tak, aby zapewnić kontrahentom faktyczną zdolność do przeprowadzenia
wymiany i zaspokojenia swych potrzeb w drodze umowy z innymi podmiotami.
Zwrot świadczeń na podstawie art. 494 k.c. nie zawiera w sobie mechanizmu
umożliwiającego weryfikację wysokości spełnionych a następnie zwracanych
świadczeń. W ramach tego instrumentu nie jest możliwa modyfikacja wysokości
świadczeń ponad lub poniżej ich wartości nominalnej wynikającej z umowy. Takie
stanowisko wynika nie tylko z wykładni językowej, ale również z ważnych względów
4
funkcjonalnych. Zbyt szerokie rozumienie zwrotu świadczeń na podstawie art. 494
k.c. przez dopuszczenie w jego ramach do modyfikacji świadczeń skutkowałoby
kolizją z innymi instrumentami prawnymi możliwymi do zastosowania w konkretnym
stanie faktycznym. Chodzi zwłaszcza o niebezpieczeństwo uwzględnienia
w ramach roszczenia o zwrot uszczerbków doznanych przez strony, które powinny
mieścić się w ramach roszczenia odszkodowawczego. To zaś stworzyłoby stronie
dotkniętej odstąpieniem możliwość dochodzenia roszczeń majątkowych w zakresie
szerszym niż przewidziany w art. 494 k.c. co byłoby wyraźnie sprzeczne z treścią
tego przepisu i intencją ustawodawcy.
Należy podkreślić, że przedstawiony pogląd nie wyklucza weryfikacji
wysokości zwracanych świadczeń wskutek zastosowania innych instrumentów
prawnych. Takie świadczenia mogą podlegać waloryzacji sądowej, w razie
spełnienia przesłanek z art. 3581
§ 3 k.c., niewykonanie lub nienależyte wykonanie
obowiązku zwrotu może skutkować powstaniem obowiązku naprawienia szkody
poniesionej wskutek tego przez kontrahenta.
W ramach ustalonej w sprawie podstawy faktycznej nie jest trafny zarzut
naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 496 k.c. przez uznanie, że to od inicjatywy
skarżącego zależało prawidłowe zaofiarowanie zwrotu świadczenia przez powoda.
Sąd Apelacyjny wskazał, że powodowie oświadczyli gotowość zwrotu
elementów elektrowni, jednak brak jest jakichkolwiek dowodów na to, że skarżący
deklarował gotowość jej odbioru. Zgodnie z art. 354 § 2 k.c. wierzyciel jest
obowiązany współdziałać przy wykonaniu zobowiązania przez dłużnika.
Zaniechanie współdziałania przez wierzyciela wpływa na ocenę zachowania
dłużnika, czy narusza ono reguły należytego wykonania zobowiązania. Stosując to
założenie w rozważanej sprawie należy podkreślić, że brak jakiejkolwiek reakcji
skarżącego na propozycję powodów dotyczącą zwrotu elementów elektrowni,
zwalniał ich z konieczności wszczynania postępowania administracyjnego
dotyczącego pozwolenia na rozbiórkę. Nie było przecież jasne, czy skarżący jest
w ogóle zainteresowany odbiorem elementów elektrowni, tak więc występowanie
do organu administracyjnego mogłoby okazać się bezprzedmiotowe. Trudno zatem
wymagać od powodów aby wszczynali postępowanie administracyjne i ponosili
5
koszty z tym związane oraz wynikające z rozpoczęcia przygotowań do rozbiórki,
bez wiedzy co do intencji skarżącego w tym zakresie. Zachowanie powodów mieści
się w ramach „zaofiarowania zwrotu świadczenia" w rozumieniu art. 496 k.c., zatem
po stronie skarżącego nie powstało prawo zatrzymania.
Przyjmując z powyższych względów, że skarga kasacyjna nie ma
uzasadnionych podstaw, orzeczono jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13