Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 18 LUTEGO 2009 R.
SNO 8/09
Artykuł 540 § 1 k.p.k. nie ma zastosowania w postępowaniu
dyscyplinarnym.
Przewodniczący: sędzia SN Przemysław Kalinowski.
Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski, Krzysztof Pietrzykowski
(sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem protokolanta
w sprawie sędziego Sądu Apelacyjnego po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2009 r.
wniosku o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Najwyższego –
Sądu Dyscyplinarnego z dnia 1 marca 2004 r., sygn. akt (...)
p o s t a n o w i ł : o d d a l i ć w n i o s e k .
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 12 listopada 2003 r. uznał
sędziego Sądu Apelacyjnego za winnego tego, że w dniu 7 września 1993 r. w A.,
pełniąc funkcję Prezesa Sądu Wojewódzkiego w B. z siedzibą w A., działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przekroczył swoje uprawnienia w zakresie
gospodarowania powierzonym mu mieniem sądowym przez to, że rozporządził
składnikiem majątkowym Sądu Rejonowego w C. w postaci zabytkowej szafy
barokowej, pochodzącej z drugiej połowy XVIII wieku, sprzedając ten mebel
Rajnerowi S. za kwotę 40 milionów złotych (przed denominacją), którą to kwotę
następnie przywłaszczył, tj. czynu przewidzianego w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.,
dalej: u.s.p.) i za czyn ten na podstawie art. 109 § 1 pkt 5 tej ustawy wymierzył mu
karę złożenia z urzędu. Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 1 marca
2004 r., po rozpoznaniu sprawy w związku z odwołaniem obwinionego od wyroku
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
W dniu 16 stycznia 2009 r. obrońca skazanego sędziego Sądu Apelacyjnego
wystąpił do Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z wnioskiem o wznowienie
postępowania, uchylenie wyroków Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia
12 listopada 2003 r. i Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 1 marca 2004
r. oraz umorzenie postępowania. Jako podstawę prawną wznowienia postępowania
wskazał na art. 540 § 1 pkt 2 lit. a w zw. z art. 542 § 1 k.p.k. i w zw. z art. 128 u.s.p.
2
W uzasadnieniu podkreślił, że równolegle z postępowaniem dyscyplinarnym toczyło
się podmiotowo i przedmiotowo tożsame postępowanie karne przed Sądem
Rejonowym w D., w którym rzeczony czyn sędziego Sądu Apelacyjnego został
zakwalifikowany przez prokuratora jako przestępstwo z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art.
284 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Sąd Rejonowy w D. wyrokiem z dnia 20 lutego
2008 r., zmienionym częściowo przez Sąd Okręgowy w D. wyrokiem z dnia 9
września 2008 r., ustalił, że sędzia Sądu Apelacyjnego w dniu 7 września 1993 r. w A.,
pełniąc funkcję Prezesa Sądu Wojewódzkiego w B. z siedzibą w A., przekroczył swoje
uprawnienia w zakresie gospodarowania powierzonym mu mieniem Sądu w ten
sposób, że po zbyciu składnika majątku w postaci szafy, znajdującej się na
wyposażeniu Sądu Rejonowego w C., uzyskanych z tej transakcji pieniędzy w kwocie
40 milionów złotych (przed denominacją) nie odprowadził za pośrednictwem Kasy
Sądu Wojewódzkiego w B. z siedzibą w A. lub jego rachunku bankowego do budżetu i
naruszając dyscyplinę budżetową wydatkował je na materiały biurowe oraz urządzenia
techniczne przeznaczone dla potrzeb Sądu Wojewódzkiego w B. z siedzibą w A. i,
kwalifikując ten czyn z art. 231 § 1 k.k., umorzył postępowanie karne na podstawie
art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. z powodu jego znikomej społecznej szkodliwości. Jest to,
zdaniem obrońcy sędziego, równoznaczne ze stwierdzeniem, że jego czyn nie stanowi
przestępstwa (art. 1 § 2 k.k.), co z kolei powoduje, że przeciwko sędziemu Sądu
Apelacyjnego w ogóle nie można było wszcząć postępowania dyscyplinarnego,
ponieważ nastąpiło przedawnienie dyscyplinarne.
Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych w odpowiedzi z dnia 13
lutego 2009 r. na wniosek o wznowienie postępowania wniósł o oddalenie wniosku.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Obrońca skazanego we wniosku o wznowienie postępowania nietrafnie wskazał
jako podstawę wznowienia postępowania art. 540 § 1 pkt 2 lit. a w zw. z art. 542 § 1
k.p.k. i w zw. z art. 128 u.s.p. Nie powołał natomiast przepisów art. 126 u.s.p., w
których zostały określone przesłanki wznowienia postępowania dyscyplinarnego.
Zgodnie z paragrafem 2 tego artykułu, wznowienie postępowania na korzyść
skazanego może nastąpić także po jego śmierci, jeżeli wyjdą na jaw nowe
okoliczności, które mogłyby uzasadniać uniewinnienie lub wymierzenie łagodniejszej
kary. Jest oczywiste, że skoro wznowienie może nastąpić po śmierci skazanego, to tym
bardziej za jego życia, dlatego powołanie we wniosku art. 542 § 1 k.p.k. w zw. z art.
128 u.s.p. było zbędne. Artykuł 126 § 2 u.s.p. w zasadzie samodzielnie określa
podstawy wznowienia postępowania dyscyplinarnego na korzyść skazanego. Artykuł
128 u.s.p. stanowi bowiem, że tylko w kwestiach nieuregulowanych w tej ustawie
stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. W związku z tym w
postępowaniu dyscyplinarnym stosuje się odpowiednio w szczególności art. 540 § 2
3
k.p.k., zgodnie z którym postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, jeżeli w
wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis
prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia (zob. postanowienie
Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 14 maja 2008 r., SNO 42/08).
Znaczny stopień ogólności podstawy wznowienia, określonej w art. 126 § 2 u.s.p.,
pozwala też przyjąć, że w postępowaniu dyscyplinarnym należy odpowiednio
wykorzystywać orzecznictwo wydane na podstawie przepisów Kodeksu postępowania
karnego (postanowienie Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 12
stycznia 2009 r., SNO 90/08). Nie ma natomiast żadnych powodów do tego, aby w
postępowaniu dyscyplinarnym odpowiednio stosować art. 540 § 1 k.p.k.
(postanowienie Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 16 listopada 2007
r., SNO 69/07).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że rozpoznanie
wniosku o wznowienie postępowania na podstawie określonej w art. 126 § 2 u.s.p.
ogranicza się wyłącznie do badania, czy po uprawomocnieniu się orzeczenia ujawniły
się nowe fakty lub dowody, nieznane przedtem sądowi. Nie jest natomiast
dopuszczalne badanie prawidłowości oceny materiału dowodowego dokonanej przez
sąd orzekający ani badanie prawidłowości poczynionych przez sąd ustaleń
faktycznych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia
11 kwietnia 2002 r., SNO 6/02; zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30
października 2003 r., IV KO 18/03, OSNwSK 2003, poz. 2285; postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 marca 2004 r., II KO 2/04, OSNwSK 2004, poz. 509;
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2007 r., V KO 85/06, OSNwSK
2007, poz. 123). Również ocena prawna będąca wyrazem innego poglądu sądu w
takiej samej sprawie (o ten sam czyn) nie może stanowić podstawy wznowienia (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2005 r., WZ 31/05, OSNwSK
2005, poz. 1141; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2005 r., WZ
30/05, OSNwSK 2005, poz. 1140). Okoliczność zatem, że Sąd Rejonowy i Sąd
Okręgowy dokonały w postępowaniu karnym odmiennych ustaleń i ocen niż Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny i Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny nie może
uzasadniać wznowienia postępowania dyscyplinarnego w niniejszej sprawie. Sąd
Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w postanowieniu z dnia 25 maja 2005 r., SNO 24/05,
przyjął, że ocena popełnienia przewinienia dyscyplinarnego jako czynu bezprawnego,
zawinionego i noszącego ładunek społecznej szkodliwości dotyczącego wykonywania
służby sędziowskiej lub godności pełnionego urzędu musi być samoistna, niezależna
od ocen dokonywanych w postępowaniu karnym, w związku z czym dany czyn –
prawnie obojętny z punktu widzenia prawa karnego – może być kwalifikowany i
„samodzielnie” osądzony jako przewinienie dyscyplinarne. Postawiona teza znajduje
dodatkowe potwierdzenie w treści art. 120 § 1 u.s.p., który stwierdza wyraźnie, że
4
wyrok uniewinniający wydany w postępowaniu karnym nie przeszkadza podjęciu
czynności dyscyplinarnych, a w konsekwencji wydaniu przez sąd dyscyplinarny
wyroku skazującego. Przepis ten, łącznie z art. 119 u.s.p., wskazuje, że postępowania
karne i dyscyplinarne mają charakter autonomiczny także wtedy, gdy dotyczą tego
samego czynu. Jest przy tym oczywiste, że zgodnie z art. 8 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128
u.s.p. w postępowaniu dyscyplinarnym sąd rozstrzyga samodzielnie zagadnienia
faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w niniejszym składzie w pełni podziela to
stanowisko.
Należy ponadto podkreślić, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie
przyjmuje się, że wznowienie postępowania dyscyplinarnego na korzyść skazanego
sędziego wchodzi w rachubę, gdy w świetle nowych okoliczności lub dowodów
nieznanych sądom dyscyplinarnym pierwszej i drugiej instancji oraz na tle całokształtu
dowodów przeprowadzonych uprzednio w danej sprawie, zachodzi wysokie
prawdopodobieństwo, iż skazany jest niewinny, to jest nie popełnił zarzucanego mu
czynu, albo czyn jego nie stanowił deliktu dyscyplinarnego lub też należało mu
wymierzyć nie tak surową karę dyscyplinarną (postanowienie Sądu Najwyższego –
Sądu Dyscyplinarnego z dnia 12 stycznia 2009 r., SNO 90/08; zob. też postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2004 r., III KO 29/03, OSNwSK 2004, poz. 78;
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2004 r., WO 3/04, OSNwSK 2004,
poz. 518; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2007 r., III KO 37/06,
OSNwSK 2007, poz. 8).
Wskazana we wniosku o wznowienie postępowania okoliczność, że Sąd
Rejonowy w D. wyrokiem z dnia 20 lutego 2008 r., zmienionym częściowo przez Sąd
Okręgowy w D. wyrokiem z dnia 9 września 2008 r., poczynił odmienne niż sądy
dyscyplinarne ustalenia faktyczne (uznał mianowicie, iż sędzia Sądu Apelacyjnego nie
przywłaszczył pieniędzy ze sprzedaży zabytkowej szafy, lecz przeznaczył je na zakup
materiałów biurowych i urządzeń technicznych), dokonał kwalifikacji czynu z art. 231
§ 1 Kodeksu karnego i umorzył postępowanie karne z powodu znikomej społecznej
szkodliwości czynu, nie stanowi, w świetle przedstawionych wyżej rozważań, nowej
okoliczności lub dowodu nieznanych przedtem sądom dyscyplinarnym. Skazany już w
postępowaniu dyscyplinarnym podnosił na swoją obronę okoliczność, że nie
przywłaszczył pieniędzy ze sprzedaży zabytkowej szafy, zaś uzyskane w ten sposób
środki przeznaczył na zakupy na potrzeby sądu. Wyjaśnienia te nie zyskały aprobaty
sądów dyscyplinarnych, ponieważ, m. in. zgodnie z zeznaniami głównej księgowej
Sądu Okręgowego w A. Ewy B.-P., każdy zakup był realizowany ze środków
przekazywanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Odmienne oceny sądów
karnych dotyczące tej kwestii, choćby oparte na szerszym materiale dowodowym, nie
są podstawą do wzruszenia prawomocnego orzeczenia wydanego w postępowaniu
5
dyscyplinarnym. Z dokonania wspomnianych wyżej odmiennych ustaleń nie wynika
bowiem, że zakwestionowaniu ulegają oceny sądów dyscyplinarnych. Ocena
popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, jak już wyżej wskazano, musi zaś być
samoistna, niezależna od ocen dokonywanych w postępowaniu karnym, w związku z
czym nawet czyn prawnie obojętny z punktu widzenia prawa karnego mógłby być
oceniony jako przewinienie dyscyplinarne. Tym bardziej więc opisane przez sądy
karne zachowanie sędziego Sądu Apelacyjnego jest przewinieniem dyscyplinarnym,
za które mogłaby być orzeczona także najsurowsza z kar. Za przewinienie
dyscyplinarne, którego opis odpowiada ustawowym znamionom czynu zabronionego
stypizowanego jako przestępstwo umyślne, karą odpowiednią powinno bowiem być, z
reguły, złożenie sędziego z urzędu (wyrok Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 27 sierpnia 2007 r., SNO 47/07). W tej sytuacji należy
przyjąć, że przytoczona we wniosku o wznowienie postępowania dyscyplinarnego
nowa okoliczność nie wskazuje na istnienie prawdopodobieństwa przyszłego
uniewinnienia lub wymierzenia kary łagodniejszej.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny postanowił
jak w sentencji.