Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2012 r. w Gdańsku

sprawy A. A.

przeciwko

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 stycznia 2012 r., sygn. akt VII U 753/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 478/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 września 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wstrzymał wypłatę emerytury pomostowej A. A. od najbliższego terminu płatności i odmówił prawa do emerytury pomostowej.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona A. A. domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 17 stycznia 2012r. (VII U 753/110) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej A. A. prawo do emerytury pomostowej od dnia 1 kwietnia 2010 r. i wznowił wypłatę świadczenia od dnia 1 listopada 2010 r.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

A. A., urodzona dnia (...), w dniu 23 kwietnia 2010 r. złożyła wniosek o emeryturę pomostową. Decyzją z dnia 13 maja 2010 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury pomostowej od dnia 1 kwietnia 2010 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.decyzją z dnia 30 września 2010 r. zaskarżoną w niniejszym postępowaniu wstrzymał wypłatę emerytury pomostowej A. A.od najbliższego terminu płatności tj. od dnia 1 listopada 2010 r. i odmówił przyznania prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że w myśl art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej ubezpieczona nie spełnia warunków pracy w szczególnych warunkach po dniu 31 grudnia 2008 r. Nadto pozwany podniósł, że zakład pracy - Szpital (...) w S.wystawiając zaświadczenie o wykonywaniu pracy o szczególnym charakterze niesłusznie zaliczył stanowisko salowej do personelu medycznego powołując się na załącznik Nr 2 pkt 23 ustawy pomostowej. Pozwany uznał, że zgodnie z art. 18 d ust. 1 ustawy z dnia 3 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 2007r. Nr 14 poz. 89 z pózn. zm.) pod pojęciem personelu medycznego należy rozumieć osoby, które na podstawie odrębnych przepisów uprawnione są do udzielania świadczeń zdrowotnych, osoby legitymujące się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub dziedzinie.

A. A.była zatrudniona w Szpitalu (...)w S.na stanowisku salowej w okresie od dnia 11 sierpnia 1987 r. do dnia 16 listopada 2006 r. i w okresie tegoż zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach opisane w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wykaz A dział XII poz. 1 pracując na stanowisku salowej.

W okresie od dnia 7 maja 2007 r. do dnia 31 marca 2010 r. była zatrudniona w Szpitalu (...)w S.na stanowisku salowej i w okresie od dnia 7 maja 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach opisane w załączniku do Rozporządzenia rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wykaz A dział XII poz. 1 pracując na stanowisku salowej.

W okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 20 maja 2009 r., od dnia 6 czerwca 2009 r. do dnia 25 października 2009 r. i od dnia 9 listopada 2009 r. do dnia 31 marca 2010 r. A. A. wykonywała prace o szczególnym charakterze będąc zatrudniona na stanowisku salowej na oddziale psychiatrycznym.

Do obowiązków salowej zatrudnionej w Szpitalu (...)w S.należało dbanie o porządek oraz opieka nad pacjentami. Praca odbywała się w systemie zmianowym. Opieka nad pacjentem wykonywana była przy kąpieli pacjentów, przy przebieraniu, przy przyprowadzaniu na zabiegi. Polegała na pomocy przy ścieleniu łóżek, toaletach rannych i wieczornych a z uwagi na to, że był to szpital psychiatryczny przejawiała się także przy pomocy personelowi pielęgniarskiemu w zabezpieczaniu pacjenta - asysta przy zastrzykach, przy wiązaniu pacjentów, pomoc przy odprowadzaniu na zabiegi. Salowe podlegały siostrze oddziałowej i wykonywały jej polecenia. Dbanie o porządek polegało na sprzątaniu sal, ścieleniu łóżek, zmywaniu po obiedzie, rozdawaniu posiłków. Oddział dla (...) jest oddziałem jednopoziomowym i w trakcie czasu pracy salowa przez cały czas jest na terenie oddziału i ma kontakt bezpośredni z pacjentami.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie niesporne było, że ubezpieczona urodziła się po dniu 23 marca 1955 r., ukończyła 55 rok życia, na dzień 1 stycznia 2009 r. udowodniła co najmniej 20 letni okres składkowy i nieskładkowy, przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywała prace w szczególnych warunkach oraz rozwiązała stosunek pracy. Kwestia sporną pozostawało natomiast to, czy pod dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywała prace w warunkach szczególnych i tym samym czy ubezpieczona wykazała co najmniej 15 letni staż pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy dokonując oceny prawnej przytoczył art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2008. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) określający warunki jakie winien spełnić ubezpieczony do nabycia prawa do emerytury pomostowej. Nadto wskazał, że art. 49 ustawy stanowi, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że w niniejszej sprawie kwestią sporną było, czy ubezpieczona po 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 i tym samym czy wykazała co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach.

Charakter pracy ubezpieczonej, stosownie do treści art. 4 ust. 5 ustawy, Sąd Okręgowy oceniał pod kątem regulacji zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych - wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr l do ustawy lub też zgodnie z treścią art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - wykaz prac w szczególnych warunkach określa w tym wypadku załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wydanego na podstawie art. 32 ustawy.

Sąd Okręgowy wskazał, że zastosowanie w sprawie znajduje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004r., nr 39, poz. 353 ze zm., dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS).

Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS w powiązaniu z przepisami ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych co do zasadny w sposób wyczerpujący określają, jakie wymagania musi spełnić dane zatrudnienia, aby można było je uznać za okres pracy w szczególnych warunkach, konieczny dla przyznania ubezpieczonemu emerytury w wieku wcześniejszym. W przedmiotowej sprawie, jednakże pozwany kwestionował, że po 31 grudnia 2008 r. wnioskodawczyni nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 z uwagi , że była zatrudniona na stanowisku salowej a stanowisko to nie zalicza się według art. 18d ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U z 2007 Nr 14 poz. 89 ze zm.) do pojęcia osoby wchodzącej w skład „personelu medycznego". Zgodnie z art. 18d ust. 1 ustawy ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o osobie wykonującej zawód medyczny, należy przez to rozumieć osobę, która na podstawie odrębnych przepisów uprawniona jest do udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.

Sąd Okręgowy wskazał, że stanowiska, na których pracownicy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, oraz rodzaje prac w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze określa ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Zgodnie z ustawą pracami w szczególnych warunkach są prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Prace o szczególnym charakterze to zaś prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy, a prac o szczególnym charakterze załącznik nr 2. W wykazie prac o szczególnym charakterze w punkcie 23 wymieniono prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że ustawa o emeryturach pomostowych nie wskazuje jednak, co należy rozumieć pod pojęciem "personel medyczny". Definicji "personelu medycznego" nie zawiera także powołana w tym zapisie ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Wykładnia pojęcia "personel medyczny" nie znajduje się także w innych przepisach dotyczących ochrony zdrowia. Podobne, aczkolwiek inne pojęcie znajduje się w art. 18d pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej. W przepisie tym jest mowa o "osobie wykonującej zawód medyczny", która na potrzeby ustawy została zdefiniowana jako osoba, która na podstawie odrębnych przepisów uprawniona jest do udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Wedle art. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej "świadczeniem zdrowotnym" są działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, w szczególności związane z:

1) badaniem i poradą lekarską;

2) leczeniem;

3) badaniem i terapią psychologiczną;

4) rehabilitacją leczniczą;

5) opieką nad kobietą ciężarną i jej płodem, porodem, połogiem oraz nad noworodkiem;

6) opieką nad zdrowym dzieckiem;

7) badaniem diagnostycznym, w tym z analityką medyczną;

8) pielęgnacją chorych;

9) pielęgnacją niepełnosprawnych i opieką nad nimi;

10) opieką paliatywno-hospicyjna;

11) orzekaniem i opiniowaniem o stanie zdrowia;

12) zapobieganiem powstawaniu urazów i chorób poprzez działania profilaktyczne oraz szczepienia ochronne;

13) czynnościami technicznymi z zakresu protetyki i ortodoncji;

14) czynnościami z zakresu zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w związku z opisanymi wyżej regulacjami pojawiają się w praktyce problemy, których pracowników szpitali psychiatrycznych należy uznać za personel medyczny. Wątpliwości nie budzą wyłącznie stanowiska lekarzy i pielęgniarek, albowiem z przepisów regulujących zasady wykonywania tych zawodów wynika, że osoby te udzielają świadczeń zdrowotnych. Wątpliwości zaś pojawiają się w przypadku innych stanowisk, takich jak np. psycholog, salowy, sanitariusz, asystent, instruktor terapii zajęciowej, specjalista terapii uzależnień.

I tak, w przypadku zawodu psychologa stosownie do art. 4 ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 73, poz. 763, ze zm.) wykonywanie zawodu psychologa polega na świadczeniu usług psychologicznych, a w szczególności na: diagnozie psychologicznej, opiniowaniu, orzekaniu, o ile przepisy odrębne tak stanowią, psychoterapii, udzielaniu pomocy psychologicznej. Za wykonywanie zawodu psychologa uważa się także prowadzenie przez psychologa badań naukowych w dziedzinie psychologii lub działalność dydaktyczną w tym zakresie. Ustawa nie wskazuje zatem, iż zawód psychologa jest zawodem medycznym lub polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych lecz świadczeniu usług. Wedle jednak art. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej "badania i terapia psychologiczna" są świadczeniami zdrowotnymi.

Jeszcze większy problem jest ze stanowiskami salowego i sanitariusza. Zgodnie bowiem z rozporządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 30 poz. 300, ze zm.), którym często się posiłkuje przy oznaczaniu charakteru stanowisk w zakładach opieki zdrowotnej, pracownicy zatrudnieni na tych stanowiskach też należą do pracowników działalności podstawowej. Do tej grupy należą również pracownicy udzielający świadczeń zdrowotnych, tacy jak lekarze, pielęgniarki oraz inni pracownicy, którzy wprawdzie powinni mieć wykształcenie medyczne, ale wątpliwym jest czy ich czynności stanowią udzielanie świadczeń zdrowotnych. W tym stanie rzeczy rodzi się wątpliwość, czy salowi i sanitariusze to personel medyczny.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy wskazał, że z przeprowadzonego postępowania dowodowego w sprawie wynika, że A. A. poza wszelką wątpliwość zatrudniona była na stanowisku salowej na oddziale psychiatrycznym a do jej obowiązków należało dbanie o porządek oraz opieka nad pacjentami, która polegała na kąpieli pacjentów, przebieraniu ich, przyprowadzaniu na zabiegi a także na pomocy przy ścieleniu łóżek, toaletach rannych i wieczornych a z uwagi na to, że był to szpital psychiatryczny pomoc także polegała na zabezpieczaniu pacjenta tj. asyście przy zastrzykach, przy wiązaniu pacjentów, pomocy przy odprowadzaniu na zabiegi a zatem ciągły kontakt z pacjentami oddziału psychiatrycznego.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że pracodawca wnioskodawczyni dokonując kwalifikacji stanowisk pracy uznał pracę wnioskodawczyni jako salowej za wykonywaną w warunkach szczególnych, co spowodowało konieczność odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5 % podstawy wymiaru składki od każdego pracownika ujętego w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze, w tym od pracowników zatrudnionych na stanowiskach salowych. Inspektor Pracy dokonujący kontroli z ramienia Państwowej Inspekcji Pracy umieszczenia w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach nie zakwestionował powyższych ustaleń zakładu pracy.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawczyni udowodniła okoliczność sporną w postaci wykazania, że po 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach a tym samym wykazała, że legitymuje się okresem 15 lat pracy w tych warunkach.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zarzucając mu :

1) naruszenie prawa materialnego - art. 4; art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez przyznanie A. A. prawa do emerytury pomostowej od dnia 1 kwietnia 2010 r. i wznowienia wypłaty świadczenia od dnia 1 listopada 2010 r.;

2) naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a w konsekwencji poczynienie błędnych ustaleń faktycznych co do przysługujących uprawnień do emerytury pomostowej.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że na wskutek ponownej weryfikacji całości dokumentacji decyzją z dnia 30 września 2010 r. na podstawie art. 4 i 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych z dniem 1 listopada 2010 r. wstrzymał wypłatę od najbliższego terminu płatności i odmówił A. A. prawa do emerytury pomostowej, albowiem po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 w/w ustawy. Natomiast na dzień 31 grudnia 1998 r. zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1983 r. A. A. posiada jedynie 10 lat 11 miesięcy 29 dni wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany wskazał, że ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych w art. 3 ust. 3 określa, czym jest praca o szczególnym charakterze oraz odsyła do wykazu prac, spełniających te wymogi, znajdującego się w załączniku numer 2 do ustawy. Punkt 23 załącznika numer 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, stanowi, że rodzajem prac o szczególnym charakterze są „prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego". Zatem problem stanowi niezdefiniowane w żadnym powszechnie obowiązującym akcie prawnym l sformułowanie „personel medyczny". Dlatego „personel medyczny" należy interpretować jako osobę wykonującą zawód medyczny, zgodnie z definicją zawarta w art. 18d pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej. Oznacza to, że za personel medyczny należy uznać osobę, która na podstawie odrębnych przepisów uprawniona jest do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.

Salowa nie jest „osobą wykonującą zawód medyczny" w rozumieniu przepisów określających uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych, zasady udzielania takich świadczeń w zakładach opieki zdrowotnej oraz szczególne obowiązki i uprawnienia pracowników wykonujących zawód medyczny. Salowe nie są osobami formalnie uprawnionymi do udzielania świadczeń zdrowotnych, a jedynie pełnią czynności pomocnicze. Oznacza to, że zakres uprawnień, obowiązków i odpowiedzialności salowej nie kwalifikuje wykonywanej przez nią pracy do kategorii prac personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U Nr 111, poz. 535 ze zm.), określonych w punkcie 23 wykazu prac o szczególnym charakterze, stanowiącego załącznik numer 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Tym samym A. A. nie spełnia ustawowych przesłanek wynikających z art. 4 i 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

W odpowiedzi na apelację pozwanego ubezpieczona wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego podlega oddaleniu.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie nie jest to – jak wskazał Sąd Okręgowy- czy wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o emeryturach pomostowych), lecz czy organ rentowy prawidłowo zastosował art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o emeryturach i rentach) wstrzymując zaskarżoną decyzją z dnia 30 września 2010 r. wypłatę emerytury od najbliższego terminu płatności i odmawiając ubezpieczonej prawa do emerytury pomostowej, które to prawo stwierdzono prawomocną decyzją organu rentowego z dnia 13 maja 2010 r.

W przedmiotowej sprawie organ w postępowaniu apelacyjnym wskazał, że wstrzymanie wypłaty emerytury pomostowej (przyznanej decyzją z dnia 13 maja 2010 r.) nastąpiło na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, albowiem po przyznaniu ubezpieczonej decyzją z dnia 13 maja 2010 r. emerytury pomostowej wpłynęły do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowiska: Ministerstwa Zdrowia z dnia 7 lipca 2010 r., znak: (...) i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2010 r., znak: (...), które stanowiły nowe okoliczności w sprawie, mające wpływ na brak uprawnień A. A.do emerytury pomostowej.

Zgodnie z przepisem art. 114 ust. 1 ustawy "prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość". Do czasu utraty mocy przez art. 114 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt K 5/11, podstawą ponownego ustalenia prawa do świadczenia mogło być ustalenie, że „przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości”, tj. de facto ponowna ocena dowodów znanych przy wydawaniu wcześniejszej decyzji (art. 114 ust. 1a ustawy).

Z art. 114 ust. 1 i 1a ustawy ( w brzmieniu na dzień wydania zaskarżonej decyzji) wynika zatem jednoznacznie, że ponowne ustalenie prawa do świadczeń, określane nietrafnie jako wznowienie postępowania, zarówno na wniosek osoby zainteresowanej jak i z urzędu, wymagało kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek ustawowych, a mianowicie:

1) przedłożenie nowych dowodów lub ujawnienie (nowych) okoliczności,

2) nowe dowody lub (nowe) okoliczności istniały przed wydaniem decyzji,

3) nowe dowody zostały przedłożone lub (nowe) okoliczności zostały ujawnione po dniu uprawomocnienia się decyzji,

4) nowe dowody lub (nowe) okoliczności nie były znane organowi w dniu wydania decyzji,

5) nowe dowody lub nowe okoliczności faktyczne mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość albo przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości.

Na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy postępowanie o ponowne ustalenie prawa do świadczeń może zostać wszczęte tylko w dwóch przypadkach - przedłożenia nowych dowodów, czyli dowodów, którymi organ rentowy nie dysponował w poprzednim postępowaniu oraz ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, a nieuwzględnionych przez organ rentowy. Nie jest przy tym istotne, czy organ rentowy nie dysponował takimi dowodami lub nie uwzględnił tych okoliczności z własnego zaniedbania czy też z winy strony. Jeżeli nie pojawią się takie nowe dowody lub nie ujawnią się takie nowe okoliczności, nie jest dopuszczalne wszczęcie postępowania na podstawie art. 114 ust. 1. Na tle tego przepisu aktualna jest uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r., III UZP 5/03 (OSNP 2003 nr 18, poz. 442), stwierdzająca, że odmienna ocena dowodów dołączonych do wniosku o emeryturę lub rentę przeprowadzona przez organ rentowy po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczenie, nie jest okolicznością uzasadniającą wszczęcie z urzędu postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczeń. W świetle tej uchwały nie jest dopuszczalne ponowne ustalenie prawa do świadczeń tylko z tej przyczyny, że organ rentowy w wyniku ponownej oceny dowodu uzna go za niewiarygodny, lub też poweźmie wątpliwości co do jego wiarygodności i przeprowadzi postępowanie dowodowe w celu ponownego sprawdzenia stwierdzonych tym dowodem okoliczności.

Tymczasem w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, podstawą wszczęcia ponownego postępowania w sprawie było pismo Departamentu Świadczeń Emerytalno – Rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.z dnia 27 września 2010 r. skierowane do dyrektora Oddziału ZUS w G., powołujące się na stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w zakresie stosowania pkt 23 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych i określenia pojęcia „personelu medycznego” w pkt 23 i 24 wskazanego załącznika. Wobec pozyskania przez Departament Świadczeń Emerytalno – Rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.informacji, że trzy salowe zatrudnione w Szpitalu (...)w S.uzyskały emeryturę pomostową, zwrócono się o sprawdzenie tej informacji, a w przypadku jej potwierdzenia o niezwłoczne anulowanie wydanych decyzji, wstrzymanie emerytur pomostowych w powodu braku podstaw prawnych do ich przyznania. Nadto, jak wynika z analizy akt rentowych wnioskodawczyni, po wydaniu przez organ rentowy zaskarżonej decyzji z dnia 20 września 2010 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej pismem z dnia 10 listopada 2010 r., znak: (...), przekazało Departamentowi Świadczeń Emerytalno – Rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.kopię pisma Ministerstwa Zdrowia z dnia 07 lipca 2010 r., znak: (...).

Ne ma wątpliwości, że organ rentowy może podjąć ponowne postępowanie w sprawie ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości tylko i wyłącznie wówczas, gdy spełnione są kumulatywnie przesłanki określone w art. 114 ust. 1 ustawy, nie zaś wtedy gdy jedynie uzna, że przyznano świadczenie z pominięciem jednego z ustawowych warunków przyznania świadczenia. Jest wprawdzie oczywiste, że decyzja organu rentowego nie korzysta z przymiotu powagi rzeczy osądzonej, należnej prawomocnym wyrokom sądowym, z tej prostej przyczyny, że nie jest wyrokiem sądowym, lecz nie oznacza to wcale, że decyzja organu rentowego nie korzysta z przymiotu prawomocności/ostateczności, na co wskazuje treść przepisu art. 114 ustawy. Prawomocność decyzji organu rentowego, podobnie jak decyzji administracyjnych, oznacza natomiast, że decyzje organu rentowego mogą być uchylane i zmieniane tylko wyjątkowo i tylko w przypadkach i w trybie wyraźnie przewidzianych w ustawie. Niewątpliwie taką podstawą weryfikacji decyzji prawomocnych jest art. 114 ust. 1 ustawy, który stanowi wyjątek od zasady stabilności decyzji prawomocnych i z tego względu powinien być interpretowany ściśle.

W piśmiennictwie wyrażono pogląd, że art. 114 ust. 1 ustawy FUS statuuje kilka warunków, od których spełnienia zależy dopuszczalność wszczęcia postępowania w sprawie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości. "Należą do nich: 1) przedłożenie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, 2) powinny to być zarówno okoliczności, jak i nowe dowody mające wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, 3) okoliczności te powinny istnieć przed wydaniem decyzji, 4) organ rentowy, wydając decyzję, nie powinien ich znać" (R. Babińska, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSP nr 10/2006, s. 552).

W wyroku z 21 września 2010 r., III UK 94/09 (LEX nr 621346) Sąd Najwyższy stwierdził, że: "Nowe okoliczności i dowody w rozumieniu art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych muszą «mieć wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość»". Sądy krajowe powinny ustalić, czy pominięcie dowodów lub okoliczności zostało wywołane przez stronę, czy też stanowiło błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także wziąć pod uwagę czas, jaki upłynął od wydania decyzji stwierdzającej prawo do emerytury lub renty, oraz ocenić proporcjonalność skutków ewentualnej ingerencji w świadczenie. W wypadku, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone niezasadnie, ale nastąpiło to z przyczyn leżących wyłącznie po stronie organu rentowego lub innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne, a ingerencja wiązałaby się z istotnymi, negatywnymi skutkami dla ubezpieczonego, w szczególności gdy jest wysoce prawdopodobne, iż ubezpieczony nie mógłby przystosować się do zmienionych okoliczności z uwagi na wiek, stan zdrowia lub sytuację rodzinną, należy uznać, że nowe dowody lub okoliczności "nie miały wpływu" na prawo do świadczenia i odmówić uchylenia wcześniejszej decyzji.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że zarówno pismo Departamentu Świadczeń Emerytalno – Rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.z dnia 27 września 2010 r. jak i pisma Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2010 r. i Ministerstwa Zdrowia z dnia 07 lipca 2010 r. nie są nowymi dowodami, ani nie stanowią nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji w rozumieniu art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. W rezultacie, rzeczywistą i jedyną podstawą ponownego postępowania w sprawie świadczenia ustalonego prawomocną decyzją organu rentowego z dnia 13 maja 2010 r. była odmienna ocena przez pozwanego zaświadczenia o wykonywaniu pracy o szczególnym charakterze wystawionego dnia 31 marca 2010 r. przez Szpital(...) (...)w S., na skutek pisma Departamentu Świadczeń Emerytalno – Rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.z dnia 27 września 2010 r.

Organ rentowy w dniu wydania decyzji przyznającej ubezpieczonej prawo do emerytury pomostowej dysponował dowodami na okoliczność pracy A. A.:

- od dnia 7 maja 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. w szczególnych warunkach opisane w załączniku do Rozporządzenia rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wykaz A dział XII poz. 1 (k- 23 a.r.)

- od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 20 maja 2009 r., od dnia 6 czerwca 2009 r. do dnia 25 października 2009 r. i od dnia 9 listopada 2009 r. do dnia 31 marca 2010 r. o szczególnym charakterze ( k- 25 a.r.).

Jeżeli podstawą do wszczęcia postępowania były wątpliwości co do wiarygodności zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnym charakterze (zaliczenie salowej do personelu medycznego), to nie była to wystarczająca podstawa do zastosowania art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. Wszystkie ewentualne wątpliwości mogły być wyjaśnione w poprzednim postępowaniu. Możliwość i zasadność zaliczenia salowej do personelu medycznego jest bowiem kwestyjna i mogła być dostrzeżona przez organ rentowy przy ustalaniu prawa wnioskodawczyni do emerytury pomostowej, a zatem stanowisko Ministerstwa Zdrowia z 7 sierpnia 2010 r. nie stanowiło nowej okoliczności istniejącej przez wydaniem decyzji dnia 13 maja 2010 r., która miała wpływ na prawo do świadczenia. Nawet zakwestionowanie wydanego przez pracodawcę zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnym charakterze, nie zwalniało organ rentowy od przeprowadzenia oceny pracy wnioskodawczyni pod kątem wyczerpania ustawowo określonych przesłanek wykonywania prac personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (por. odpowiednio wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 360/10 LEX nr 949021 i z dnia 14 czerwca 2011 r. I UK 415/10 OSNP 2012, nr 13-14, poz. 180).

Jeżeli jednak dokument (zaświadczenie z dnia 31 marca 2010 r. o wykonywaniu pracy w szczególnym charakterze) został uznany za prawdziwy i wiarygodny, organ rentowy nie mógł zmienić prawomocnej decyzji w oparciu o stanowisko Ministerstwa Zdrowia z dnia 7 sierpnia 2010 r. w zakresie stosowania pkt 23 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych i określenia pojęcia „personelu medycznego” w pkt 23 i 24 wskazanego załącznika. W tych warunkach nie mógł być zastosowany przepis art. 114 ust.1.

Reasumując, po dokonaniu analizy dotychczasowego postępowania sądowego, w tym akt rentowych, Sąd Apelacyjny uznał, że organ rentowy nie wydał zaskarżonych decyzji w oparciu o „nowe dowody” lub „ujawnione okoliczności”, lecz o ponowną ocenę dokumentu – zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnym charakterze – znanego mu przed wydaniem pierwotnej decyzji. Po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej ubezpieczonej prawo do emerytury, nie przedstawiono - wbrew twierdzeniom pozwanego - nowych okoliczności istniejących przed dniem wydania tej decyzji a nieznanych w tym dniu organowi rentowemu. Zatem organ rentowy nie mógł z urzędu wszcząć postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczeń na podstawie art.114 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach. Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z dnia 30 września 2010 r. niezgodnie z tymi przepisami, przeto należało zmienić tę decyzję i przywrócić wnioskodawczyni prawo do emerytury.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że zastosowanie przez sąd pierwszej instancji w rozpoznawanej sprawie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych było wadliwe, jednakże mimo tego błędu zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Tak więc rozpoznanie zarzutów apelacji naruszenia przepisów postępowania i prawa materialnego było bezcelowe.

Z tych więc względów należało uznać, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, co prowadzi do oddalenia apelacji na podstawie art. 385 k.p.c.