Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 13/09
POSTANOWIENIE
Dnia 26 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Urzędu Skarbowego w B.
przy uczestnictwie M.M.
o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej Kw [...],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 lutego 2009 r.,
zażalenia Wioletty Maszkowskiej
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt [...],
odrzuca zażalenie
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w S. zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 lipca 2008 r.
sygn. akt [...] odrzucił zażalenie W.M. na zarządzenie Przewodniczącego Sądu
Rejonowego w B. w przedmiocie sprostowania zawiadomienia o dokonanym w dniu
19 grudnia 2007 r. wpisie hipoteki przymusowej w księdze wieczystej Kw [...]. W
zawiadomieniu o wpisie hipoteki doręczonym W.M. błędnie stwierdzono, że osoba
ta jest wpisana w księdze jako właściciel lokalu użytkowego nr 1 położonego w B.
przy ul. W., gdy w rzeczywistości wpisany tam był M.M. Sąd Okręgowy w
uzasadnieniu swego postanowienia stwierdził, że W.M. nie jest uczestnikiem
postępowania, ponieważ nie należy do kręgu osób wymienionych w art. 6261
§ 2
k.p.c., poza tym zawiadomienie o wpisie nie jest orzeczeniem sądu a jedynie pełni
funkcję informacyjną o treści dokonanego wpisu. Konkludując, Sąd Okręgowy
uznał, że zażalenie pochodzące od osoby nieuprawnionej, podlegało odrzuceniu na
podstawie art. 397 k.p.c., w zw. z art. 373 k.p.c. i art. 6261
§ 2 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c.
W.M. zaskarżyła to postanowienie zażaleniem do Sądu Najwyższego.
Żaląca się zarzuciła naruszenie wymienionych przepisów przez błędne odrzucenie
zażalenia. Ponadto podniosła zarzut wydania zarządzenia w przedmiocie
sprostowania zamiast postanowienia, do czego, jak twierdziła, istniała podstawa
ustawowa (art. 350 § 1, art. 394 § 1 pkt 8 k.p.c.), dlatego domagała się uchylenia
zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania. Wywodziła, że
zarządzenie o sprostowaniu zawiadomienia zmieniało w istotny sposób
(merytorycznie) orzeczenie w postaci wpisu. Niedopuszczalność sprostowania
fragmentu zawiadomienia uznawała za zmianę merytorycznej treści orzeczenia
i wskazywała, że w wyniku sporządzenia nieprawidłowego zawiadomienia o wpisie
uzyskała status uczestnika postępowania, którego została pozbawiona
zaskarżonym zarządzeniem. Żaląca się podniosła zarzut pozbawiona prawa do
dwuinstancyjnego postępowania.
Sąd Okręgowy przedstawił to zażalenie Sądowi Najwyższemu, który zważył
co następuje:
3
Dopuszczalność zażalenia do Sądu Najwyższego uregulowana została
odrębnie w art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. Ponieważ przedmiotem wątpliwości nie jest
dopuszczalność skargi kasacyjnej albo skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia, przepisem uzasadniającym wniesienie
zażalenia do Sądu Najwyższego mógł być tylko art. 3941
§ 2 k.p.c., w którym
dopuszczono je wyłącznie na postanowienia sądu drugiej instancji kończące
postępowanie w sprawie, wydane w sprawach, w których przysługuje skarga
kasacyjna ale z tego zakresu wyłączono ponadto postanowienia, o których mowa
w art. 3981
, tj. zaskarżane skargą kasacyjną, a także postanowienia wydane
w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji.
Zaskarżone do Sądu postanowienie odpowiada przesłankom wyłączającym
obydwu stopni.
Po pierwsze, nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie,
a po drugie zostało wydane w wyniku rozpoznania zażalenie na postanowienie
sądu pierwszej instancji. Jeśli chodzi o postanowienia kończące postępowanie
w sprawie, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że w postępowaniu
nieprocesowym są nimi postanowienia zamykające drogę do wydania orzeczenia
sądu danej instancji, rozstrzygającego istotę sprawy postanowieniem, a ponadto
postanowienia, które kończą sprawę jako pewną całość poddaną pod osąd, a więc
dotyczące całości sprawy, będące ostatnimi orzeczeniami wydanymi
w postępowaniu (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
24 listopada 1998 r. III CZP 44/98, OSNC 1999/5/87). W uzasadnieniu tej uchwały
zwrócono uwagę, iż wszystkie pozostałe postanowienia są postanowieniami nie
kończącymi postępowania w sprawie; kończą one bowiem jedynie pewien fragment
sprawy, ale nie sprawę, przy czym do ich wydania przez sąd drugiej instancji może
dojść również w postępowaniu zażaleniowym. Jako przykład postanowień
niekończących postępowania wydanych w takim postępowaniu wskazano
postanowienia wymienione w części enumeratywnej art. 394 § 1 k.p.c., w tym
również postanowienie w przedmiocie sprostowania orzeczenia. Inny wypadek
kwalifikowania postanowienia jako niekończącego postępowania zawiera uchwała
z dnia 6 października 2000 r. III CZP 31/00, OSNC 2001/2/22, w której uznano, że
postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na postanowienie
4
o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do zgłoszenia żądania sporządzenia
uzasadnienia orzeczenia, nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie
w sprawie także wówczas, gdy wniosek ten został złożony po upływie terminu do
wniesienia apelacji.
W glosie do tej uchwały wskazano jako kryterium podziału funkcję
zamykającą drogę do wydania orzeczenia merytorycznego, rozstrzygającego
o istocie sprawy.
W rozpoznawanej sprawie zarządzenie o sprostowaniu oczywistej omyłki
w zawiadomieniu, a w dalszym postępowaniu odrzucenie zażalenia na to
zarządzenie nie zamykało drogi do rozstrzygnięcia co do istoty, którym był wpis
hipoteki.
Kryterium dopuszczalności zażalenia do Sądu Najwyższego stanowi
również rodzaj środka odwoławczego rozpoznawanego przez sąd drugiej instancji.
Przyjęty w procesie cywilnym model postępowania dwuinstancyjnego zawiera
wyjątki dopuszczające np. ponowne rozpoznawanie sprawy przez Sąd Najwyższy
wskutek skargi kasacyjnej. Nadzwyczajny charakter tego środka, ograniczający
kognicję Sądu kasacyjnego do rozpoznania skargi, w zasadzie w granicach jej
podstaw sprzeciwia się wykładni, która pozwalałaby odejść od modelu
dwuinstancyjnego w wypadku zażaleń, przez dopuszczenie zażalenia na
postanowienie sądu drugiej instancji wydane po rozpoznaniu zażalenia.
Ograniczenie to uniemożliwia merytoryczną ocenę podnoszonych
w zażaleniu wątpliwości dotyczących: dopuszczalności prostowania treści
zawiadomienia na podstawie art. 350 k.p.c., formy sprostowania, wpływu
doręczenia zawiadomienia osobie niewymienionej w art. 6261
§ 2 k.p.c. na jej
status uczestnika postępowania o wpis w księdze wieczystej, dopuszczalności
zaskarżenia wpisu przez tę osobę.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy zażalenie Wioletty Maszkowskiej na
podstawie art. 373 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 2 i 3 k.p.c. odrzucił.