Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 283/08
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 6 marca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Rafał Malarski (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Wincentego Grzeszczyka,
w sprawie A. T., J. D.
i I. K.
oskarżonych z art. 308 k.k. w zw. z art. 300 § 1 i 3 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 6 marca 2009 r.,
kasacji, wniesionej przez prokuratora na niekorzyść oskarżonych
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 listopada 2007 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 16 kwietnia 2007 r.,
oddala kasację, kosztami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
2
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2007 r. uniewinnił:
1) oskarżonego A. T.:
a) od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 296 § 1 k.k. i art. 308 k.k. w zw. z art.
300 § 1 i 3 k.k., opisanego w pkt II aktu oskarżenia, b) od zarzutu popełnienia
przestępstwa z art. 308 k.k. w zw. z art. 300 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i
art. 12 k.k., opisanego w pkt IV aktu oskarżenia;
2) oskarżonego J. D. od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 308 k.k. w zw. z
art. 300 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., opisanego w pkt IX
aktu oskarżenia;
3) oskarżonego I. K. od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 308 k.k. w zw. z
art. 300 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., opisanego w pkt X aktu
oskarżenia.
Od tego wyroku apelację na niekorzyść oskarżonych wniósł prokurator,
podnosząc zarzuty obrazy prawa materialnego, w ramach których kwestionował
stanowisko sądu co do braku podstaw do przyjęcia, by oskarżeni mogli być uznani
za podmiot zarzucanych im przestępstw.
Sąd Apelacyjny, wyrokiem z dnia 22 listopada 2007 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok.
Od tego wyroku kasację wniósł prokurator, zaskarżając wyrok „w części
dotyczącej orzeczenia o winie oskarżonego A. T. w zakresie dokonania czynów
zarzucanych w pkt II i IV aktu oskarżenia oraz J. D. i I. K. w całości na ich
niekorzyść”. W kasacji zarzucono:
– rażącą obrazę przepisów postępowania karnego, a to art. 7 k.p.k., art. 457 § 3
k.p.k. i art. 433 § 2 k.p.k. mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a
3
polegającą na zaniechaniu przez Sąd Odwoławczy rozważenia i
ustosunkowania się do zarzutu I apelacji oskarżyciela publicznego w
kształcie wskazanym w skardze, co spowodowało nieprawidłową i niepełną
kontrolę odwoławczą orzeczenia Sądu I instancji uniewinniającego
oskarżonego A. T. od przestępstwa zarzucanego w pkt II aktu oskarżenia,
– rażącą obrazę przepisów prawa materialnego art. 300 § 1 i 3 k.k. w zw. z art.
308 k.k., polegającą na błędnej ich wykładni poprzez bezpodstawne
zawężenie kręgu osób, które mogą być uznane za podmiot tego przestępstwa,
a wynikającą z nieprawidłowej interpretacji pojęcia „zajmowanie się
sprawami majątkowymi” jako znamienia określającego podmiot
przestępstwa indywidualnego, a także zawężenie rozważań o
odpowiedzialności karnej oskarżonych wyłącznie do ich udziału w
zgromadzeniu wspólników z pominięciem faktu, iż jako osoby fizyczne,
faktycznie podejmowali oni szereg decyzji pogarszających stan majątkowy
spółki, bez umocowania prawnego, przez co stali się podmiotami
odpowiedzialności karnej z art. 300 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 308 k.k., co w
rezultacie doprowadziło do niesłusznej akceptacji stanowiska Sądu
Okręgowego uniewinniającego oskarżonych A. T., J. D. i I. K. od
popełnienia czynów opisanych odpowiednio w pkt IV, IX i X aktu
oskarżenia.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, w zakresie,
jakiego dotyczy kasacja, i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu.
Na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Krajowej poparł kasację
jedynie w zakresie zarzutu rażącej obrazy przepisów prawa materialnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Podniesiony w kasacji zarzut rażącej obrazy art. 300 § 1 i 3 k.k. w zw. z art.
308 k.k. nie jest zasadny.
Zawarta w art. 308 k.k. klauzula odpowiedzialności zastępczej odnosi się
wyłącznie do osób, które „... zajmują się sprawami majątkowymi...”. Pojęcie
„zajmowania się sprawami majątkowymi innej osoby” w świetle poglądów
doktryny i utrwalonego orzecznictwa, wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
postanowienia z dnia 27 kwietnia 2001 r., I KZP 7/01 – OSNKW 2001, z. 7–8, poz.
55.
W doktrynie prawa handlowego nie budzi wątpliwości, że w spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością „sprawami majątkowymi” zajmują się przede
wszystkim zarząd oraz prokurenci, w określonych zaś przypadkach rada nadzorcza,
komisja rewizyjna i likwidatorzy.
Zakres kompetencji wspólników określa m.in. przepis art. 228 kodeksu
spółek handlowych, zastrzegając iż uchwały wspólników wymaga... nabycia i
zbycia nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości...
Nie budzi żadnych wątpliwości, że podjęcie owych czynności leży w kompetencji
zarządu spółki – zarząd je inicjuje, przeprowadza (tj. ustala warunki przyszłej
czynności prawnej) i wydaje określoną uchwałę (składa oświadczenie woli w
imieniu spółki), która dla swej skuteczności wymaga uchwały zgromadzenia
wspólników. Dla określenia charakteru kompetencji zgromadzenia wspólników
istotne znaczenie ma przepis art. 17 k.s.h., stanowiący o nieważności czynności
dokonanych bez zgody zgromadzenia z zastrzeżeniem jednak, że zgoda może być
następcza (udzielona w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia
przez spółkę). Intencją ustawodawcy było zatem pozostawienie decyzji organowi
zarządzającemu (w myśl art. 17 § 2 k.s.h. oświadczenie składa spółka, tj. w
większości członkowie zarządu, zazwyczaj w reprezentacji łącznej). W świetle tych
5
regulacji stosowna uchwała wspólników ma charakter akceptacyjny,
potwierdzający, a tego rodzaju czynności mieszczą się w ramach funkcji
nadzorczych. Istotne znaczenie ma również, że w ramach określonych w art. 228
k.s.h. mówi się o „rozpatrywaniu i zatwierdzaniu sprawozdania zarządu ... oraz
udzielaniu absolutorium członkom organów spółki z wykonywanych przez nich
obowiązków” (pkt 1). Brzmienie tego punktu jednoznacznie wskazuje, że uchwała
zgromadzenia wspólników ma charakter nadzorczy, jej celem jest bowiem
rozliczenie organu spółki i jego członków ze sprawowanej działalności. Przyjąć
zatem należy, że w ramach regulacji w art. 228 k.s.h. ustawodawca nie różnicował
uchwał na nadzorcze i współdecydujące, przeciwnie wszystkim im nadał zbliżone
znaczenie, tj. nadzoru nad działaniami zarządu.
Na gruncie prawa handlowego odpowiedzialność odszkodowawcza,
niezależnie od podjętych decyzji w łonie spółki, skierowana może być tylko do
członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorów za
szkody wyrządzone spółce (art. 293 k.s.h.) oraz do spółki jako takiej, jeżeli szkoda
została wyrządzona jej działaniem osobom trzecim (art. 416 k.c.).
Jeżeli zatem ustawodawca nie przewidział w ramach odpowiedzialności
cywilnoprawnej możliwości pociągnięcia wspólników (członków zgromadzenia)
do odpowiedzialności za podjęte działania, to tym bardziej nie uprawniony wydaje
się wniosek o dalej idącej odpowiedzialności karnej, kłóciłoby się to bowiem z
zasadą subsydiarności prawa karnego gospodarczego.
W świetle powyższego, stanowisko sądów orzekających, w realiach
niniejszej sprawy, co do niemożności uznania oskarżonych za osoby zajmujące się
sprawami majątkowymi spółki, a tym samym wykluczenie ich z kręgu podmiotów
przestępstwa z art. 308 k.k. w zw. z art. 300 § 1 i 3 k.k., jest w pełni zasadne.
Z tych motywów należało kasację oddalić.
6