V CSK 482/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-10-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 482/08
POSTANOWIENIE
Dnia 23 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa A. Spółki z o.o. w C.
przeciwko T. J.- M.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 23 kwietnia 2009 r.,
na skutek skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
w […]
z dnia 28 kwietnia 2008 r.,
odrzuca skargę kasacyjną pozwanej i zasądza od pozwanej na
rzecz powódki kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Pozwana T. J.-M. wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w
[…] z dnia 28 kwietnia 2008 r., zaskarżając go w części zmieniającej wyrok Sądu
Okręgowego w C. poprzez obniżenie zasądzonej od pozwanej na rzecz powoda
kary umownej z 147.197,04 zł do 112.457,68 zł i kosztów procesu z 10.977 zł do
6.709 zł (pkt 1) oraz w części orzekającej o kosztach procesu (pkt 3). Sąd I instancji
uwzględnił niemal w całości (z wyjątkiem części roszczenia odsetkowego)
powództwo powódki A. Sp. z o.o. o zapłatę przez pozwaną kar umownych z tytułu
zwłoki w wykonaniu robót budowlanych na podstawie dwóch umów o modernizację
stacji paliwowych. Sąd ten przyjął, że umowy przewidywały odpowiedzialność
pozwanej za opóźnienie w wykonaniu umowy na zasadzie ryzyka, opóźnienie takie
wystąpiło i obejmowało nawet dłuższy okres, niż objęty żądaniem powódki. Sąd
Okręgowy odmówił rozważania podstaw miarkowania kary umownej, przyjął
bowiem, że pozwana nie złożyła stosownego wniosku, a działanie w tym zakresie
przez sąd z urzędu naruszyłoby równowagę procesową stron.
W wyniku apelacji pozwanej, która domagała się oddalenia powództwa,
Sąd Apelacyjny obniżył zasądzone kary do 112.457,68 zł, przyjmując, że pozwana
odpowiada za niewykonanie zobowiązania na zasadzie winy, a nie ryzyka, zatem
nie było zasadne obciążenie jej karami za okres, w którym nie mogła wejść na plac
budowy. Sąd Apelacyjny nie zgodził się natomiast z poglądem pozwanej o istnieniu
podstaw do miarkowania kar, podzielił bowiem stanowisko – powołując
odpowiednie orzecznictwo i piśmiennictwo, że z żądania oddalenia powództwa nie
można odczytać implicite wniosku strony o miarkowanie kary, lecz konieczne jest
złożenie przez nią wyraźnego wniosku, który ma formę zarzutu, wymaga wykazania
określonych okoliczności faktycznych i objęty jest prekluzją procesową. W ocenie
tego Sądu za takim poglądem przemawia różnica w przesłankach
odpowiedzialności z tytułu kar umownych i podstawach miarkowania tych kar,
zasada kontradyktoryjności postępowania cywilnego oraz obowiązki przedsiębiorcy
wiodącego spór, objęte prekluzją procesową.
W skardze kasacyjnej pozwana zarzuciła naruszenie prawa procesowego –
art. 233 k.p.c. oraz art. 47914
§ 2 k.p.c., a ponadto naruszenie prawa materialnego
3
– art. 362 k.c. w zw. z art. 471 k.c. i art. 484 § 2 k.c. (błędnie oznaczonego jako
k.p.c.). i wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części.
Analiza tak sformułowanej skargi kasacyjnej prowadzi jednak do wniosku,
że została ona skierowana przeciwko orzeczeniu korzystnemu dla pozwanej.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zawiera bowiem dwa zasadnicze elementy. W punkcie
1. (zaskarżonym przez pozwaną) w uwzględnieniu jej apelacji zmniejsza zasądzone
od niej świadczenie i oddala powództwo o tą jego część, którą Sąd II instancji uznał
za nieuzasadnioną. W tym punkcie nie ma merytorycznego rozstrzygnięcia
o pozostałej części zawartych w apelacji żądań pozwanej. Zawiera je punkt 2.
wyroku, w którym Sąd II instancji oddalił apelację w pozostałym zakresie.
Zważywszy, że przedmiotem apelacji była całość rozstrzygnięcia Sądu
Okręgowego, oddalenie ujęte w punkcie 2 obejmuje tą część wniosku apelacyjnego
pozwanej, w której domagała się ona oddalenia powództwa o zapłatę kwoty
112.458 zł.
Uzasadnienie skargi kasacyjnej i motywy mające wykazać potrzebę przyjęcia
tej skargi do rozpoznania wskazują, że zamiarem pozwanej było podważenie tej
ostatniej części rozstrzygnięcia, jednak zamiar ten nie został zrealizowany, skoro
granice zaskarżenia zostały wyraźnie wyznaczone i nie mieści się w nich punkt 2.
wyroku Sądu Apelacyjnego, a tylko skierowanie skargi przeciwko temu orzeczeniu
dawałoby widoki na poddanie kontroli zasadności obciążenia pozwanej karami
w wysokości 112.458 zł. Przypisanie skardze odmiennych granic zaskarżenia, niż
te, które wyznaczyła strona skarżąca w jej treści byłoby niedopuszczalną ingerencją
sądu w przedmiot tego środka prawnego.
Skutki wskazanego przez pozwaną zakresu zaskarżenia są dwa – wniesiony
przez nią środek został w rzeczywistości skierowany przeciwko rozstrzygnięciu
merytorycznemu korzystnemu dla skarżącej, a wskazana wartość przedmiotu
zaskarżenia jest nieadekwatna do rzeczywistej wartości roszczenia, o którym
orzeczono w punkcie 1 wyroku Sądu Apelacyjnego, wynoszącej 34.740 zł
(147.197,04 – 112.457,68 = 34.739,36). Zaskarżone orzeczenie o kosztach
postępowania apelacyjnego nie ma znaczenia, ponieważ jest tylko
rozstrzygnięciem akcesoryjnym, związanym z merytorycznym wynikiem sprawy
4
i nie rzutującym na wartość przedmiotu skargi. W rezultacie skarga pozwanej
okazała się niedopuszczalna. O ile niedopuszczalność z powodu niewystąpienia
przesłanki pokrzywdzenia skarżącej kwestionowanym przez nią rozstrzygnięciem
(tzw. gravamen) budziła wątpliwości w orzecznictwie, (por. np. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 16 grudnia 1971 r., III CZP 79/71, OSNCP 1972/6/101), o tyle
po zmianie modelu procesu cywilnego zyskuje na znaczeniu (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r., III CKN 152/97, nie
publ.; z 8 kwietnia 1997 r., I CKN 57/97, OSNC1997/11/166, czy z dnia 23 marca
2006 r., II CZ 22/06, nie publ.). Natomiast niedopuszczalność z powodu zbyt niskiej
wartości przedmiotu zaskarżenia znajduje jednoznaczne źródło w treści art. 3982
§ 1 k.p.c. Wartość ta nie osiąga bowiem granicy 75.000 zł, wymaganej w sprawie
gospodarczej.
W rezultacie skarga kasacyjna pozwanej podlegała odrzuceniu jako
niedopuszczalna na podstawie art. 3986
§ 3 k.p.c.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego uzasadnia art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1, art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c.
jz
POSTANOWIENIE
Dnia 23 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa A. Spółki z o.o. w C.
przeciwko T. J.- M.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 23 kwietnia 2009 r.,
na skutek skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
w […]
z dnia 28 kwietnia 2008 r.,
odrzuca skargę kasacyjną pozwanej i zasądza od pozwanej na
rzecz powódki kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Pozwana T. J.-M. wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w
[…] z dnia 28 kwietnia 2008 r., zaskarżając go w części zmieniającej wyrok Sądu
Okręgowego w C. poprzez obniżenie zasądzonej od pozwanej na rzecz powoda
kary umownej z 147.197,04 zł do 112.457,68 zł i kosztów procesu z 10.977 zł do
6.709 zł (pkt 1) oraz w części orzekającej o kosztach procesu (pkt 3). Sąd I instancji
uwzględnił niemal w całości (z wyjątkiem części roszczenia odsetkowego)
powództwo powódki A. Sp. z o.o. o zapłatę przez pozwaną kar umownych z tytułu
zwłoki w wykonaniu robót budowlanych na podstawie dwóch umów o modernizację
stacji paliwowych. Sąd ten przyjął, że umowy przewidywały odpowiedzialność
pozwanej za opóźnienie w wykonaniu umowy na zasadzie ryzyka, opóźnienie takie
wystąpiło i obejmowało nawet dłuższy okres, niż objęty żądaniem powódki. Sąd
Okręgowy odmówił rozważania podstaw miarkowania kary umownej, przyjął
bowiem, że pozwana nie złożyła stosownego wniosku, a działanie w tym zakresie
przez sąd z urzędu naruszyłoby równowagę procesową stron.
W wyniku apelacji pozwanej, która domagała się oddalenia powództwa,
Sąd Apelacyjny obniżył zasądzone kary do 112.457,68 zł, przyjmując, że pozwana
odpowiada za niewykonanie zobowiązania na zasadzie winy, a nie ryzyka, zatem
nie było zasadne obciążenie jej karami za okres, w którym nie mogła wejść na plac
budowy. Sąd Apelacyjny nie zgodził się natomiast z poglądem pozwanej o istnieniu
podstaw do miarkowania kar, podzielił bowiem stanowisko – powołując
odpowiednie orzecznictwo i piśmiennictwo, że z żądania oddalenia powództwa nie
można odczytać implicite wniosku strony o miarkowanie kary, lecz konieczne jest
złożenie przez nią wyraźnego wniosku, który ma formę zarzutu, wymaga wykazania
określonych okoliczności faktycznych i objęty jest prekluzją procesową. W ocenie
tego Sądu za takim poglądem przemawia różnica w przesłankach
odpowiedzialności z tytułu kar umownych i podstawach miarkowania tych kar,
zasada kontradyktoryjności postępowania cywilnego oraz obowiązki przedsiębiorcy
wiodącego spór, objęte prekluzją procesową.
W skardze kasacyjnej pozwana zarzuciła naruszenie prawa procesowego –
art. 233 k.p.c. oraz art. 47914
§ 2 k.p.c., a ponadto naruszenie prawa materialnego
3
– art. 362 k.c. w zw. z art. 471 k.c. i art. 484 § 2 k.c. (błędnie oznaczonego jako
k.p.c.). i wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części.
Analiza tak sformułowanej skargi kasacyjnej prowadzi jednak do wniosku,
że została ona skierowana przeciwko orzeczeniu korzystnemu dla pozwanej.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zawiera bowiem dwa zasadnicze elementy. W punkcie
1. (zaskarżonym przez pozwaną) w uwzględnieniu jej apelacji zmniejsza zasądzone
od niej świadczenie i oddala powództwo o tą jego część, którą Sąd II instancji uznał
za nieuzasadnioną. W tym punkcie nie ma merytorycznego rozstrzygnięcia
o pozostałej części zawartych w apelacji żądań pozwanej. Zawiera je punkt 2.
wyroku, w którym Sąd II instancji oddalił apelację w pozostałym zakresie.
Zważywszy, że przedmiotem apelacji była całość rozstrzygnięcia Sądu
Okręgowego, oddalenie ujęte w punkcie 2 obejmuje tą część wniosku apelacyjnego
pozwanej, w której domagała się ona oddalenia powództwa o zapłatę kwoty
112.458 zł.
Uzasadnienie skargi kasacyjnej i motywy mające wykazać potrzebę przyjęcia
tej skargi do rozpoznania wskazują, że zamiarem pozwanej było podważenie tej
ostatniej części rozstrzygnięcia, jednak zamiar ten nie został zrealizowany, skoro
granice zaskarżenia zostały wyraźnie wyznaczone i nie mieści się w nich punkt 2.
wyroku Sądu Apelacyjnego, a tylko skierowanie skargi przeciwko temu orzeczeniu
dawałoby widoki na poddanie kontroli zasadności obciążenia pozwanej karami
w wysokości 112.458 zł. Przypisanie skardze odmiennych granic zaskarżenia, niż
te, które wyznaczyła strona skarżąca w jej treści byłoby niedopuszczalną ingerencją
sądu w przedmiot tego środka prawnego.
Skutki wskazanego przez pozwaną zakresu zaskarżenia są dwa – wniesiony
przez nią środek został w rzeczywistości skierowany przeciwko rozstrzygnięciu
merytorycznemu korzystnemu dla skarżącej, a wskazana wartość przedmiotu
zaskarżenia jest nieadekwatna do rzeczywistej wartości roszczenia, o którym
orzeczono w punkcie 1 wyroku Sądu Apelacyjnego, wynoszącej 34.740 zł
(147.197,04 – 112.457,68 = 34.739,36). Zaskarżone orzeczenie o kosztach
postępowania apelacyjnego nie ma znaczenia, ponieważ jest tylko
rozstrzygnięciem akcesoryjnym, związanym z merytorycznym wynikiem sprawy
4
i nie rzutującym na wartość przedmiotu skargi. W rezultacie skarga pozwanej
okazała się niedopuszczalna. O ile niedopuszczalność z powodu niewystąpienia
przesłanki pokrzywdzenia skarżącej kwestionowanym przez nią rozstrzygnięciem
(tzw. gravamen) budziła wątpliwości w orzecznictwie, (por. np. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 16 grudnia 1971 r., III CZP 79/71, OSNCP 1972/6/101), o tyle
po zmianie modelu procesu cywilnego zyskuje na znaczeniu (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r., III CKN 152/97, nie
publ.; z 8 kwietnia 1997 r., I CKN 57/97, OSNC1997/11/166, czy z dnia 23 marca
2006 r., II CZ 22/06, nie publ.). Natomiast niedopuszczalność z powodu zbyt niskiej
wartości przedmiotu zaskarżenia znajduje jednoznaczne źródło w treści art. 3982
§ 1 k.p.c. Wartość ta nie osiąga bowiem granicy 75.000 zł, wymaganej w sprawie
gospodarczej.
W rezultacie skarga kasacyjna pozwanej podlegała odrzuceniu jako
niedopuszczalna na podstawie art. 3986
§ 3 k.p.c.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego uzasadnia art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1, art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c.
jz