Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 lutego 2008 r.
I PK 212/07
Brak dowodów winy jako przesłanka umorzenia postępowania dyscypli-
narnego wobec nauczyciela uzasadnia zwrot wynagrodzenia zatrzymanego w
okresie tego postępowania (art. 84 ust. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Zbigniew Korzeniowski, Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lutego 2008 r. sprawy
z powództwa Tadeusza K. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w Z.W. o wynagro-
dzenie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z
dnia 25 kwietnia 2007 r. [...]
1. u c h y li ł zaskarżony wyrok w punkcie 2 w zakresie rozstrzygnięcia doty-
czącego roszczenia o zwrot zatrzymanych kwot wynagrodzenia i w tym zakresie
przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do ponownego rozpoznania i orze-
czenia o kosztach postępowania kasacyjnego,
2. o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałym zakresie.
U z a s ad n i e n i e
Powód Tadeusz K. dochodził od Szkoły Podstawowej [...] w Z.W. wynagrodze-
nia za pracę licząc po 17.773,60 zł za okres od 1 styczna 2000 r. Strona pozwana
wniosła o oddalenie powództwa. Po sprecyzowaniu żądania pozwu na kwotę
106.416 zł sprawa została przekazana przez Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli do
Sądu Okręgowego w Sieradzu. Sąd Okręgowy w Sieradzu przekazał sprawę do roz-
poznania Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli jako rzeczowo właściwemu. Sąd
Rejonowy w Zduńskiej Woli wyrokiem z dnia 13 czerwca 2005 r. oddalił powództwo.
Wyrok ten został uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z 8 wrze-
śnia 2005 r. i sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania. Sąd Rejonowy
2
w Zduńskiej Woli wyrokiem z dnia 20 grudnia 2005 r. [...] zasądził od pozwanej
Szkoły Podstawowej [...] w Z.W. na rzecz powoda kwotę 2.094,20 zł brutto „tytułem
wyrównania wynagrodzenia za pracę za okres od 1 stycznia 2002 r. do 28 lutego
2002 r. z odsetkami, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz umorzył postę-
powanie w zakresie żądania ustalenia istnienia stosunku pracy, a także orzekł o
kosztach postępowania.
Wyrok ten zaskarżyły obie strony.
Sąd Okręgowy w Sieradzu wyrokiem z 22 czerwca 2006 r. „z apelacji powoda
zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo i orzekającej o kosztach procesu
(pkt 2 i 4 sentencji)” uchylił, zniósł postępowanie i w tym zakresie przekazał sprawę
do rozpoznania Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Sieradzu, natomiast z apelacji pozwanego umorzył postępowanie „w części uwzględ-
niającej powództwo (pkt 1 sentencji)”. Z uzasadnienia tego wyroku wynika, że peł-
nomocnik strony pozwanej cofnął apelację, wobec czego Sąd wydał orzeczenie o
umorzeniu postępowania (jak zaznaczono w uzasadnieniu - wywołanego tą apelacją)
uznając, że zaskarżony wyrok staje się w tej części prawomocny.
Sąd Okręgowy w Sieradzu wyrokiem z dnia 11 października 2006 r. [...] oddalił
powództwo. Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny. Powód Tadeusz K.
rozpoczął pracę w pozwanej Szkole Podstawowej [...] w Z.W. na stanowisku nauczy-
ciela wychowania fizycznego w 1987 r. Zatrudnienie to powód podjął w związku z
zastosowanym wobec niego „przeniesieniem dyscyplinarnym” ze Szkoły Podstawo-
wej [...] w K., gdzie od grudnia 1979 r. był zatrudniony jako nauczyciel wychowania
fizycznego. W dniu 1 grudnia 1999 r. powód zaprzestał wykonywania pracy w po-
zwanej Szkole w związku z odsunięciem go przez dyrekcję Szkoły od pracy w trybie
art. 83 ust 1 Karty Nauczyciela. W okresie od 1 stycznia 2000 r. do 30 kwietnia 2002
r. powód pobierał wynagrodzenie w zmniejszonym wymiarze - 50% i nie świadczył
pracy. W dniu 28 stycznia 2000 r. Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wo-
jewodzie Ł. wystąpił z wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego prze-
ciwko Tadeuszowi K., zarzucając mu, że we wrześniu 1999 r., podczas lekcji wycho-
wania fizycznego pobił ucznia, nadto na korytarzu przy sali gimnastycznej popychał
uczniów, powodując u nich obrażenia, czym uchybił godności i obowiązkom nauczy-
ciela wynikającym z art. 6 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.
Orzeczeniem z 14 marca 2001 r. Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Woje-
wodzie Ł. umorzyła postępowanie dyscyplinarne z uwagi na rozpoznanie u powoda
3
zaburzeń osobowości i zespołu urojeniowo-pieniaczego. Orzeczeniem z dnia 25
maja 2001 r. Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Ministerstwie
Edukacji Narodowej uchyliła powyższe orzeczenie i sprawę przekazała do ponowne-
go rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Komisja Dyscyplinarna dla Nau-
czycieli przy Wojewodzie Ł. wydała orzeczenie 12 grudnia 2001 r., wymierzając po-
wodowi karę wydalenia z zawodu nauczycielskiego (art. 76 ust. 1 pkt 4 Karty Nau-
czyciela). Od tego orzeczenia odwołał się Tadeusz K. Orzeczeniem Odwoławczej
Komisji Dyscyplinarnej dla nauczycieli przy Ministerstwie Edukacji Narodowej i
Sportu [...] z dnia 28 lutego 2002 r. uchylono zaskarżone orzeczenie w zakresie winy,
w części, a w zakresie kary, w całości i wymierzono powodowi karę zwolnienia z
pracy w pozwanej Szkole z jednoczesnym zakazem przyjmowania go do pracy w
zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania. Zdaniem Komisji zarzuty posta-
wione powodowi dotyczące kopnięcia jednego z uczniów, popychania uczniów na
korytarzu, jak też zamknięcia dwojga uczniów klasy pierwszej w szatni, nie budzą
wątpliwości. Orzeczenie to było prawomocne ale podlegało nadzwyczajnym środkom
zaskarżenia. Na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela w związku z pra-
womocnym orzeczeniem Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy
MEN z dnia 28 lutego 2002 r. pracodawca pismem z dnia 5 kwietnia 2002 r. poinfor-
mował powoda o wygaśnięciu z mocy prawa stosunku pracy z dniem 28 lutego 2002
r. Na skutek odwołania powoda od powyższego orzeczenia dyscyplinarnego, wyro-
kiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 września 2002 r. uchylono zaskar-
żone orzeczenie i sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Po ponownym
rozpoznaniu sprawy Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna orzeczeniem z dnia 22
stycznia 2003 r. postanowiła zaskarżone orzeczenie Komisji Dyscyplinarnej dla Nau-
czycieli przy Wojewodzie Ł. uchylić i wymierzyć Tadeuszowi K. karę zwolnienia z
pracy przewidzianą w art. 76 ust. pkt 3 Karty Nauczyciela oraz uznać go winnym
przewinienia polegającego na pobiciu ucznia Rafała H., popychania uczniów z klasy
VIII i zamknięcia w szatni dwojga uczniów z klasy I.
Powód zaskarżył to orzeczenie. Postępowanie dyscyplinarne zakończyło się
umorzeniem postępowania dyscyplinarnego na mocy prawomocnego wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 6 października
2003 r. [...]. Przyczyną umorzenia postępowania dyscyplinarnego było stwierdzenie u
powoda w toku postępowania karnego przez biegłych psychiatrów obniżenia zdolno-
ści do intelektualnego kontrolowania sfery emocjonalno-popędowej. Powód w chwili
4
popełnienia zarzucanego mu czynu miał zniesioną zdolność rozumienia znaczenia
czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Został stwierdzony u niego zespół uro-
jeniowy-pieniaczy oraz „ograniczone” zaburzenie osobowości. W opinii biegłych
stwierdzone zaburzenia czynności psychicznych dyskwalifikują powoda do dalszej
pracy w charakterze nauczyciela.
Po wydaniu orzeczenia przez Sąd Apelacyjny w Łodzi powód w dniu 9 paź-
dziernika 2003 r. zgłosił się do pracodawcy, wyrażając gotowość podjęcia pracy.
Pracodawca odmówił dopuszczenia Tadeusza K. do pracy z uwagi na treść uzasad-
nienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi. W związku z odmową dopuszczenia do
pracy powód wystąpił z powództwem na drogę postępowania sądowego. Wyrokiem z
dnia 13 czerwca 2005 r. ]...] Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli nakazał dopuszczenie
powoda do pracy pod warunkiem złożenia zaświadczenia potwierdzającego jego
zdolność do pracy w zawodzie nauczyciela. W związku z tym wyrokiem dyrektor po-
zwanej Szkoły na podstawie § 1 ust.1 pkt 4e oraz § 2 rozporządzenia Ministra Zdro-
wia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami
oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy
(Dz.U. Nr 69, poz. 332 ze zm.) zwrócił się w dniu 22 września 2005 r. do lekarza me-
dycyny Joanny C. o przeprowadzenie badania kontrolnego powoda celem stwierdze-
nia, czy posiada on zdolność do wykonywania zawodu nauczyciela, z poszerzeniem
badań o dodatkowe badanie psychiatryczne. Po wykonanych badaniach w dniu 2
stycznia 2006 r. wskazany przez pracodawcę lekarz wydał zaświadczenia lekarskie,
w którym uznał powoda Tadeusza K. za niezdolnego do wykonywania pracy na sta-
nowisku nauczyciela.
Od powyższego orzeczenia powód odwołał się, skutkiem czego - po przepro-
wadzeniu kolejnych badań lekarskich- zostało wydane zaświadczenie przez Instytut
Medycyny Pracy w Ł. z dnia 31 marca 2006 r., na podstawie którego powód również
został uznany za niezdolnego do pracy na stanowisku nauczyciela. Tadeusz K. złożył
w pozwanej Szkole zaświadczenia „prywatnych lekarzy” potwierdzające jego zdol-
ność do wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, jednak pracodawca ich nie
uwzględnił i nie dopuścił go do pracy.
Kwota 2.094,20 zł brutto tytułem wynagrodzenia za pracę za okres od 1 stycz-
nia 2002 r. do 28 lutego 2002 r. z ustawowymi odsetkami od dnia 25 listopada 2002
r., której dotyczył wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z 22 czerwca 2006 r. została
5
już zapłacona powodowi przez pozwaną Szkołę. W całym okresie objętym żądaniem
zapłaty wynagrodzenia, tj. od grudnia 1999 r. do chwili obecnej, powód nie świadczył
pracy w pozwanej Szkole.
Zdaniem Sądu Okręgowego, pracodawca zasadnie zawiesił powoda w pełnie-
niu obowiązków nauczyciela od grudnia 1999 r. i obniżył wysokość należnego wyna-
grodzenia za okres od 1 stycznia 2000 r . W przypadku powoda zachodziły dwie
podstawy zawieszenia - zostało wszczęte zarówno postępowanie karne, jak (i w dniu
28 stycznia 2000 r.) rzecznik dyscyplinarny wystąpił z wnioskiem o wszczęcie postę-
powania dyscyplinarnego. W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, iż w dniu 28 lutego
2002 r., kiedy zapadło prawomocne orzeczenie Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej
o zwolnieniu powoda z pracy z zakazem przyjmowania go do pracy w zawodzie nau-
czyciela, stosunek pracy powoda wygasł z mocy prawa na podstawie art. 26 ust. 1
Karty Nauczyciela. Poza sporem jest fakt, że powód od grudnia 1999 r. aż do wyga-
śnięcia stosunku pracy, tj. do dnia 28 lutego 2002 r., był zawieszony w pełnieniu obo-
wiązków. Sąd Okręgowy zauważył, że zgodnie z art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela -
jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub karne zakończy się umorzeniem z powodu
braków dowodu winy, nauczycielowi należy zwrócić zatrzymane kwoty wynagrodze-
nia. Okres, na jaki nauczyciel może być zawieszony w pełnieniu obowiązków, określa
art. 83 ust. 3 Karty Nauczyciela, który stanowi że zawieszenie w pełnieniu obowiąz-
ków nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy, chyba że przeciwko nauczycielowi lub dy-
rektorowi szkoły toczy się jeszcze postępowanie wyjaśniające, w związku z którym
nastąpiło zawieszenie. W okresie pomiędzy styczniem 2000 r. a kwietniem 2002 r.
powód pobierał od pracodawcy wynagrodzenia w zmniejszonym wymiarze i nie
świadczył pracy. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi
umorzył postępowanie dyscyplinarne wobec powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego
postępowanie dyscyplinarne nie zostało umorzone z powodu braku dowodów winy w
rozumieniu art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela, gdyż Sąd Apelacyjny wyraźnie podkreślił
w uzasadnieniu wyroku, że powód popełnił zarzucane mu czyny, jednak w chwili ich
popełnienia miał zniesioną zdolność rozumienia znaczenia czynu i pokierowania
swoim postępowaniem, był niepoczytalny. Powodowi, z uwagi na brak poczytalności,
nie można było przypisać winy. Nie można tego utożsamiać z brakiem dowodów na
popełnienie zarzucanych czynów. U powoda wina została wyłączona na skutek jego
niepoczytalności a nie z braku dowodów. Z powyższych względów, zdaniem Sądu
pierwszej instancji, jest to sytuacja „zupełnie inna” niż wskazana w art. 84 ust. 5
6
Karty Nauczyciela. Gdyby nawet przyjąć, że postępowanie dyscyplinarne zostało
umorzone wobec powoda z przyczyn określonych w powyższym artykule, to - zda-
niem Sądu - zasądzenie wynagrodzenia za okres, w którym powód miał ograniczone
wynagrodzenie, a więc w czasie, gdy toczyło się wobec niego postępowanie karne i
postępowanie dyscyplinarne od 1 stycznia 2000 r. do dnia wygaśnięcia stosunku
pracy, byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, które są określone w
art. 8 Kodeksu pracy.
Za bezsporne w sprawie uznano, że w okresie po wydaniu wyroku umarzają-
cego postępowanie dyscyplinarne powód nie świadczył pracy, a pracodawca miał
uzasadniony powód, aby odmówić dopuszczenia go do wykonywania pracy nauczy-
ciela bez aktualnych badań lekarskich. Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli orzekł 13
czerwca 2005 r. o dopuszczeniu powoda do pracy lecz pod warunkiem złożenia za-
świadczenia potwierdzającego jego zdolność do pracy w zawodzie nauczyciela. Po-
nieważ art. 26 ust. 1 Karty Nauczyciela nie przewiduje sytuacji, w której dochodzi do
umorzenia prawomocnie zakończonego postępowania dyscyplinarnego, zgodnie z
art. 91c w zakresie nieuregulowanym mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy.
Kwestie wynagrodzenia za pracę reguluje art. 80 k.p. Wynagrodzenia za czas niewy-
konywania pracy może przysługiwać tylko wyjątkowo w oparciu o wyraźną podstawę
prawną zawartą w Kodeksie pracy, przepisach pozakodeksowych, układach zbioro-
wych pracy lub regulaminach wynagrodzeń. Obowiązek wypłaty wynagrodzenia pra-
cownikowi za czas niewykonywania pracy obciąża pracodawcę wówczas, gdy niewy-
konanie pracy jest skutkiem niedopuszczenia pracownika do pracy bądź też przerw
w procesie pracy spowodowanych przez zdarzenia dotyczące pracodawcy, które re-
guluje art. 81 k.p., jak i w przypadkach niewykonywania pracy z przyczyn niezawinio-
nych, leżących po stronie pracownika, do których zalicza się między innymi wystą-
pienie niektórych zdarzeń losowych uniemożliwiających wykonywanie pracy bądź też
okoliczności uzasadniających zwolnienie pracownika od obowiązku stawienia się do
pracy w celu umożliwienia mu spełnienia obowiązków osobistych, rodzinnych, czy
społecznych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, zasądzeniu wynagrodzenia za okres
od daty wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny w Łodzi z dnia 6 października 2003 r.
sprzeciwiają się zasady współżycia społecznego. Powód nie mógł zostać dopusz-
czony do pracy z powodu stwierdzonych zaburzeń czynności psychicznych, które
dyskwalifikowały go jako nauczyciela, jak też w świetle aktualnych badań lekarskich
nie ma takich możliwości do chwili obecnej. Wszystkie powyższe okoliczności, zgod-
7
nie z art. 8 k.p., sprzeciwiają się przyznaniu powodowi wynagrodzenia za okres nie-
wykonywania pracy.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, wyrokiem z
dnia 25 kwietnia 2007 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od Szkoły Podsta-
wowej [...] w Z.W. na rzecz powoda kwotę 3.320,80 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 6 października 2003 r., a w pozostałej części apelację powoda oddalił. Sąd
Apelacyjny uznał, że apelacja jest częściowo zasadna, gdyż zgodzić się należało z
powodem że umorzenie postępowania dyscyplinarnego wyrokiem Sądu Apelacyjne-
go z 6 października 2003 r. zmieniło jego sytuację prawną i pracowniczą, jako że
spowodowało uchylenie prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego będącego z
kolei podstawą wygaśnięcia stosunku pracy, które to wygaśnięcie nastąpiło 28 lutego
2002 r. na podstawie art. 26 ust 1 pkt 1 Karty Nauczyciela. Do daty umorzenia postę-
powania dyscyplinarnego żądanie zasądzenia wynagrodzenia nie znajduje uzasad-
nienia prawnego, gdyż powód żadnej pracy w tym okresie nie wykonywał ani nie
zgłaszał gotowości do jej wykonywania, zaś przepisy Karty Nauczyciela, a także Ko-
deksu pracy nie przewidują dla takiej sytuacji wypłaty wynagrodzenia. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, trafnie Sąd Okręgowy uznał, że przepis art. 84 ust. 5 Karty Nauczy-
ciela nie ma zastosowania do sytuacji powoda, gdyż postępowanie dyscyplinarne
zostało umorzone przez Sąd w wyniku zaskarżenia prawomocnego orzeczenia komi-
sji z uwagi na stan zdrowia powoda, który w chwili popełnienia zarzucanych mu czy-
nów miał zniesioną zdolność ich rozumienia i kierowania swoim postępowaniem. Po
dacie wyroku Sądu Apelacyjnego powód zgłosił gotowość do podjęcia pracy i fak-
tycznie w tym momencie pracodawca winien go skierować na badanie lekarskie, o
którym mowa w art. 23 ust. 5 Karty Nauczyciela, gdyż wbrew stanowisku powoda
zawartym w licznych pismach i apelacji, dyrektor szkoły może to uczynić z własnej
inicjatywy w każdym czasie. Powoda nie skierowano na takie badanie. Powód nato-
miast wystąpił z pozwem o przywrócenie go do pracy. Sąd Rejonowy orzekł „o przy-
wróceniu go do pracy” pod warunkiem złożenia zaświadczenia lekarskiego, że pracę
nauczyciela może wykonywać. Od daty więc dostarczenia Sądowi zaświadczenia
lekarskiego - co nastąpiło 24 kwietnia 2006 r. - a następnie zaświadczenia Instytutu
Medycyny Pracy z dnia 30 marca 2006 r., winien z nim być rozwiązany stosunek
pracy na podstawie art. 23 ust. 3 Karty Nauczyciela „gdyż powód faktycznie nie miał
formalnie rozwiązanego stosunku pracy po umorzeniu postępowania dyscyplinar-
8
nego”. Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym zostało uregulo-
wane w Karcie Nauczyciela w sposób całościowy i wyczerpujący. Nie zostały nato-
miast uregulowane konsekwencje rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy z
nauczycielem z naruszeniem prawa. Dlatego jedynie na podstawie przepisów Ko-
deksu pracy można skonstruować konsekwencje niezgodnego z prawem działania
pracodawcy, które doprowadziło do rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy z
mianowania. „Za okres więc od daty wytoczenia powództwa o dopuszczenie do
pracy do daty określonej art. 23 ust. 2 pkt 3, czyli do końca miesiąca w którym dy-
rektor szkoły dowiedział się o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychcza-
sowej pracy i nie rozwiązał z nim stosunku pracy należało powodowi wypłacić od-
szkodowanie stosując przepisy kodeksu pracy, a to stosownie do treści art. 91 c
Karty Nauczyciela”. Sąd Apelacyjny uznał, że rozwiązanie stosunku pracy z powo-
dem nastąpiło z naruszeniem przepisów Karty Nauczyciela (niedoręczono mu pisma
o rozwiązaniu umowy z powodu stanu zdrowia wykluczającego możliwość wykony-
wania dotychczasowej pracy).
Sąd Apelacyjny „stosując odpowiednio art. 45 k.p. orzekł o odszkodowaniu
stosownie do treści art. 471
k.p. i zasądził je w wysokości 3 miesięcznego wynagro-
dzenia”. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uznania, że stosunek pracy powoda
podlegał szczególnej ochronie z uwagi na sprawowanie funkcji związkowej, gdyż
rozwiązując z powodem prawidłowo stosunek pracy nauczyciela mianowanego na
podstawie art. 23 ustawy Karta Nauczyciela pracodawca nie był zobowiązany do
przewidzianej w art. 38 k.p. konsultacji ze związkami zawodowymi. Konsultacja
związkowa jest przewidziana jedynie przy zamiarze wypowiedzenia nauczycielowi
stosunku pracy w razie częściowej likwidacji szkoły lub zmian organizacyjnych, o któ-
rych mowa w art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, czyli nie dotyczy sytuacji powoda.
Powyższy wyrok został zaskarżony „w całości” skargą kasacyjną wniesioną
przez powoda. Wyrokowi Sądu Apelacyjnego zarzucono naruszenie prawa material-
nego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności
naruszenie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
przez przyjęcie, że przewidziana w tym przepisie ochrona trwałości stosunku pracy
funkcjonariuszy związków zawodowych nie ma zastosowania do zwolnienia nauczy-
ciela w trybie art. 23 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, a także
naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastoso-
wanie, a w szczególności naruszenie art. 84 ust. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.
9
Karta Nauczyciela, przez przyjęcie, że umorzenie postępowania dyscyplinarnego i
karnego z powodu niepoczytalności sprawcy wyklucza możliwość zwrotu wynagro-
dzenia zatrzymanego na czas trwania postępowania. Zarzucono ponadto naruszenie
przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a w
szczególności naruszenie art. 386 § 4 k.p.c., poprzez oddalenie apelacji powoda po-
mimo nierozpoznania istoty sprawy.
Wskazując na powyższe wniesiono o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpozna-
nia na rozprawie; uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji przy uwzględnieniu kosztów po-
stępowania kasacyjnego „według norm obowiązujących jako część kosztów pro-
cesu”.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Rozważania skargi należy rozpocząć od granic orzekania przez Sąd Najwyż-
szy. Mimo zaskarżenia przez powoda wyroku Sądu Apelacyjnego w całości, Sąd
Najwyższy nie mógł ingerować w tę jego część, w której uległ zmianie na korzyść
powoda wyrok Sądu pierwszej instancji oddalający powództwo ( w całości). Strona
pozwana nie zaskarżyła wyroku. Zasądzona na rzecz powoda przez Sąd drugiej in-
stancji kwota stanowi odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania
stosunku pracy. Tymczasem w tej sprawie powód dochodził wynagrodzenia. Problem
trwania stosunku pracy powoda był przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, w
której zapadł wyrok warunkowo dopuszczający powoda do pracy. Warunek dotyczył
zdolności powoda (pod względem zdrowotnym) do wykonywania pracy nauczyciela.
Powód nie został dopuszczony do pracy, gdyż jak wynika z wiążących Sąd Najwyż-
szy ustaleń, nie uzyskał zaświadczenia o zdolności do pracy wydanego przez upraw-
nionego lekarza. Te okoliczności podlegały ocenie w rozpoznawanej obecnie sprawie
tylko w aspekcie żądania zasądzenia wynagrodzenia. Powód nie dochodził w tej
sprawie roszczeń przewidzianych w razie niezgodnego z prawem rozwiązania sto-
sunku pracy. Rozważania Sądu Apelacyjnego na temat braku konieczności konsulta-
cji związkowej rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym na podsta-
wie art. 23 Karty Nauczyciela, zakwestionowane w skardze kasacyjnej, pozostają
poza zakresem rozpoznania sprawy. Stąd też nie mogą odnieść skutku zarzuty
skargi odnoszące się do pominięcia przez Sąd Apelacyjny szczególnej ochrony sto-
10
sunku pracy powoda wynikającej z jego funkcji związkowej. Nie może też odnieść
skutku zarzut naruszenia przepisu art. 386 § 4 k.p.c. powiązany z omówionym za-
rzutem naruszenia art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Szczególna ochrona
trwałości stosunku pracy wynikająca z art. 32 ustawy o związkach zawodowych nie
ma znaczenia dla oceny zasadności roszczenia o wynagrodzenie takiego, jak bę-
dące przedmiotem rozpoznania w tej sprawie. W kontekście wynagrodzenia ma ona
znaczenie jedynie w razie dochodzenia roszczenia o przywrócenie do pracy wraz z
wynagrodzeniem za czas pozostawania bez pracy. Takie roszczenie nie jest jednak
przedmiotem tej sprawy, zatem istota sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. nie
obejmowała konieczności rozważania podlegania powoda szczególnej ochronie z art.
32 ustawy o związkach zawodowych.
Skarga kasacyjna zasługiwała natomiast na częściowe uwzględnienie z uwagi
na słuszność zarzutu naruszenia art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela. Zgodnie z tym
przepisem, jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub karne zakończy się umorzeniem z
braku dowodów winy albo wydaniem orzeczenia lub wyroku uniewinniającego, nau-
czycielowi należy zwrócić zatrzymane kwoty wynagrodzenia. Chodzi o „kwoty” wyna-
grodzenia zatrzymanego na podstawie art. 84 ust. 1 Karty Nauczyciela w okresie,
kiedy postępowanie dyscyplinarne lub karne było w toku. Sąd Apelacyjny dokonał
nieprawidłowej wykładni przepisu art. 84 ust. 5 Karty. Według normy prawnej w nim
zawartej, w dwóch sytuacjach należy zwrócić nauczycielowi „zatrzymane” wynagro-
dzenie: wówczas, gdy postępowanie karne lub dyscyplinarne zakończyło się unie-
winnieniem, a także - umorzeniem „z braku dowodów winy”. Przesłanka braku dowo-
dów (jako podstawa umorzenia postępowania) nie może być rozumiana jako ozna-
czająca brak dowodów popełnienia przestępstwa lub deliktu dyscyplinarnego. W ta-
kim bowiem razie następuje niewątpliwie wydanie wyroku lub orzeczenia uniewin-
niającego. Skoro obok wydania wyroku uniewinniającego przewidziano umorzenie z
braku dowodów winy należy odrzucić możliwość rozumienia obu tych przesłanek
jako odnoszących się do takiej samej sytuacji. Brak dowodów będący przesłanką
umorzenia postępowania a nie uniewinnienia został powiązany z winą, a nie z popeł-
nieniem zarzucanego czynu. Chodzi zatem o okoliczności wyłączające winę, do
których należy zaliczyć niewątpliwie zniesienie z powodu zaburzeń natury psychicz-
nej możliwości rozpoznania znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem
przez sprawcę czynu. Skoro z tych przyczyn nastąpiło umorzenie postępowania, zo-
stała wypełniona przesłanka braku dowodów winy. Mimo bowiem potwierdzenia po-
11
pełnienia zarzucanych czynów zebrane dowody nie pozwalają na przypisanie winy
sprawcy czynu. Odmienne rozumienie wypełnienia tej przesłanki z art. 84 ust. 5 Karty
Nauczyciela przestawione w zaskarżonym wyroku zostało zatem słusznie zakwestio-
nowane przez skarżącego.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym tę sprawę podziela pogląd wyrażo-
ny w wyroku Sądu Najwyższego z 21 lipca 1999 r., I PKN 162/99 (OSNAPiUS 2000
nr 19, poz. 718), zgodnie z którym jeżeli w dacie wygaśnięcia stosunku pracy nau-
czyciela istniało prawomocne orzeczenie komisji dyscyplinarnej o wydaleniu z zawo-
du, to art. 84 ust. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), to pozwala ona na zwrot zatrzymanej
części wynagrodzenia tylko za okres zawieszenia w pełnieniu obowiązków i do daty
wygaśnięcia stosunku pracy. W świetle tego przepisu brak jest podstaw do zasądze-
nia wynagrodzenia za okres po tej dacie, choćby następnie w wyniku rewizji nadzwy-
czajnej postępowanie dyscyplinarne zostało umorzone albo obwiniony został unie-
winniony. Wobec powoda orzeczono prawomocnie karę zwolnienia z pracy a nie wy-
dalenia z zawodu. Wygaśnięcie stosunku pracy następuje zarówno w przypadku uka-
rania karą wydalenia z zawodu jak i zwolnienia z pracy (art. 26 ust. 1 pkt 1 Karty Na-
uczyciela). Słuszny jest, zdaniem Sądu Najwyższego, pogląd, w myśl którego żąda-
nie wywodzone z art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela może być usprawiedliwione tylko w
odniesieniu do okresu zawieszenia w pełnieniu obowiązków. Stan faktyczny i prawny
powstały na skutek uprawomocnienia się wielu orzeczeń zapadłych wobec powoda
jest niezwykle skomplikowany. Żadna inna niż art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela pod-
stawa prawna roszczenia o wynagrodzenie nie może być rozważana przez Sąd Naj-
wyższy wobec związania granicami podstaw skargi (art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1 i art. 39814
k.p.c.
========================================