Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 116/08
POSTANOWIENIE
Dnia 3 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi strony powodowej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Rejonowego Sądu Grodzkiego w E.
z dnia 4 kwietnia 2008 r., sygn. akt [...],
w sprawie z powództwa A. Spółki z o.o.
przeciwko Ł.K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 czerwca 2009 r.,
oddala skargę.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w E., po rozpoznaniu skargi powódki A. spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością na postanowienie referendarza sądowego z dnia 5 listopada
2007 r., postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2008 r. utrzymał w mocy zaskarżone
orzeczenie. W uzasadnieniu wskazał, że przy ustalaniu wysokości kosztów
zastępstwa procesowego należy uwzględniać wartość przedmiotu sporu, do której
– zgodnie z art. 20 k.p.c. – nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów żądanych
obok roszczenia głównego. Stwierdził, że skoro powód określił wartość przedmiotu
sporu w pozwie na kwotę 6.716,62 zł, to stawka minimalna kosztów zastępstwa
procesowego wynosi 1.200 zł (§ 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu; Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Tym samym
oczekiwanie skarżącego zasądzenia na jego rzecz od strony przeciwnej kosztów
zastępstwa procesowego w kwocie 2.400 zł nie znajduje usprawiedliwienia.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Rejonowego powódka podniosła naruszenie:
- art. 20 k.p.c. przez błędną wykładnię i przyjęcie, że odsetki, o których jest
mowa w tym przepisie, dotyczą także odsetek skapitalizowanych
i poddanych oprocentowaniu;
- art. 21 k.p.c. przez jego niezastosowanie co doprowadziło do wadliwego
określenia przez sąd wartość przedmiotu sporu, wynoszącej – przy
zastosowaniu tego przepisu - 12.980,48 zł;
- art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 6 pkt 4 Rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy
prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - przez
niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że stronie powodowej należy się zwrot
kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 1.200 zł., a nie 2.400 zł.
3
W uzasadnieniu skargi powódka wskazała, że dochodziła pozwem dwóch
kwot poddanych oprocentowaniu, tj. dwóch roszczeń, których wartość należało
zsumować, a nie odsetek obok roszczenia głównego w rozumieniu art. 20 k.p.c.
Gdyby zsumowano obie te kwoty, czyniąc zadość dyspozycji art. 21 k.p.c.,
to wartość przedmiotu sporu zostałaby ustalona na kwotę 12.980,48 zł., zaś
należne powódce koszty zastępstwa procesowego – na kwotę 2.400 zł.
Powołując się na tak ujętą podstawę skargi powódka wniosła o stwierdzenie,
że zaskarżone orzeczenia jest niezgodne z wymienionymi wyżej przepisami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 20 k.p.c. do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek,
pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. W uchwale składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1997 r., III CZP 16/97
(OSNP 1998, nr 7, poz. 2004), wyjaśniono, że skapitalizowanie odsetek
w znaczeniu prawnym następuje, gdy obliczy się ich sumę za określony czas,
a następnie podda się je oprocentowaniu, tworząc w ten sposób kapitał, stanowiący
odrębną kategorię prawną. Jeżeli więc powód wylicza kwotowo wysokość odsetek,
ale nie poddaje ich oprocentowaniu, to nie może być mowy o "kapitalizacji" odsetek
w znaczeniu prawnym. Nadal jako odsetki są one dochodzone "obok" świadczenia
głównego i ma do nich zastosowanie przepis art. 20 k.p.c. W sytuacji takiej nie
zmienia się charakter dochodzonego świadczenia, ani jego wysokość. (zob. też
postanowienia Sadu Najwyższego: z 29 września 2000 r., V CKN 71/00, nie publ.;
z 30 maja 2007 r., I CZ 38/07, nie publ.).
W piśmiennictwie prezentowany jest również pogląd bardziej restrykcyjny,
odwołujący się do ścisłej wykładni art. 20 k.p.c. Podnosi się, że w art. 20 k.p.c.
ustawodawca nie dokonał jakiegokolwiek rozróżnienia odsetek. A zatem nie można
uznać, że skapitalizowane odsetki przestają być odsetkami, a tym samym nie ma
podstaw, by negować fakt, że wciąż posiadają charakter roszczenia ubocznego.
Prowadzi to do wniosku, że wartością przedmiotu sporu jest wysokość roszczenia
głównego, do której nie dolicza się żadnych odsetek oraz kosztów.
Niewątpliwie gdyby w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy stanął na
gruncie stanowiska o dopuszczalności kapitalizacji odsetek w znaczeniu prawnym,
4
to powinien przy obliczaniu wartości przedmiotu sporu dodać do należności
głównej skapitalizowane odsetki. Wartość przedmiotu sporu zamknęłaby się
wówczas kwotą 12.980,48 zł, a minimalne wynagrodzenie pełnomocnika powódki
(radcy prawnego) – zgodnie z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu – wynosiłoby 2.400 zł.
W judykaturze ukształtował utrwalił się pogląd, zgodnie z którym wybór sądu
rozstrzygającego sprawę jednego z możliwych sposobów interpretacji przepisów
prawa, nawet jeśli okaże się ona nieprawidłowa, nie oznacza niezgodności
orzeczenia z prawem, rodzącej odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu
Państwa. Stwierdzenie przez Sąd Najwyższy niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia w rozumieniu art. 4241
k.p.c. nie jest równoznaczne ze
stwierdzeniem jego obiektywnej bezprawności. Stwierdzenie bezprawności nie
może bowiem nastąpić bez sięgnięcia do istoty władzy sądowniczej, polegającej na
tym, iż sędzia orzeka w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny, kierując się
nie tylko obowiązującym prawem, ale także własnym sumieniem i przysługującą mu
swobodą w ocenie prawa i faktów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 16 stycznia 2009 r., III CNP 42/08, nie publ.).
Z istoty samego procesu wykładni wynika możliwość różnorodnego
rozumienia interpretowanego przepisu. Na zakres swobody sędziego przy
orzekaniu wpływ ma subiektywizm samego aktu wykładni prawa pozytywnego,
posługującego się pojęciami niedookreślonymi albo przewidującego wprost pewien
margines wolności decyzji jurysdykcyjnych.
W odniesieniu do działalności jurysdykcyjnej sądu, jako organu władzy
publicznej w rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji, wyodrębnia się autonomiczne
pojęcie bezprawności. W rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. w związku z art. 4171
§ 2
k.c. orzeczeniem niezgodnym z prawem jest takie orzeczenie, które jest
niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo zostało wydane
w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania
5
prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Niezgodność
z prawem prawomocnego orzeczenia sądu powodująca odpowiedzialność
odszkodowawczą Skarbu Państwa musi mieć więc charakter kwalifikowany,
elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można
przypisać cechy bezprawności. Jeżeli więc sąd nie wykracza poza obszar
przyznanej mu swobody, nie pozostaje w kolizji z własnym sumieniem oraz
prawidłowo dobiera standardy orzecznicze, to działa w ramach porządku prawnego
nawet wtedy, gdy wydane orzeczenie można ocenić jako obiektywnie niezgodne
z prawem (por. wyrok SN z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007 nr 2, poz. 35;
postanowienie SN z 13 grudnia 2005 r., II BP 3/05, OSNP 2006, nr 21-23, poz.
323; wyrok SN z 18 stycznia 2006 r., II BP 1/05, OSNP 2006, nr 23-24, poz. 351).
Przyjęcie odmiennego zapatrywania stwarzałoby zagrożenie dla takich wartości jak
stabilność obrotu prawnego, swoboda sądu w ocenie materiału dowodowego
i stosowaniu prawa.
Przytoczone przesłanki oceny niezgodności prawomocnego orzeczenia
z prawem nie zostały spełnione w odniesieniu do zaskarżonego postanowienia.
W świetle istotnych z punktu widzenia tej oceny kryteriów, dokonana przez Sąd
Rejonowy wykładnia art. 20 k.p.c., odwołująca się do jednego z możliwych
sposobów rozumienia tego przepisu, nie może być uznana za rażąco wadliwą
i wykraczającą poza granice swobody sędziowskiej przy orzekaniu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.

IV CNP 116/08

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia