Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 44/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 września 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z powództwa J. B. i Ogólnopolskiego Akademickiego Związku
Zawodowego w Warszawie
przeciwko Politechnice W. o wynagrodzenie za gotowość do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 września 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 25 września 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 25 września 2008 r. Sąd Apelacyjny, Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w W.,
oddalając powództwo ponad kwotę 1.200 zł oraz nakazując powodowi – J. B.
zwrócić na rzecz strony pozwanej 39.028,18 zł i oddalając dalej idące żądania.
2
Powyższy wyrok zapadł na skutek uchylenia przez Sąd Najwyższy wyroku
sądu drugiej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że z motywów zawartych w uzasadnieniu wyroku
Sądu Najwyższego wynika jednoznacznie, że kwestią sporną, która pozostała do
wyjaśnienia, jest kwestia, czy powodowi przysługuje ochrona przewidziana w art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, a co za tym idzie czy ma on prawo do
żądania wynagrodzenia za czas gotowości do pracy.
Sąd zauważył, że z ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej
instancji, nie kwestionowanych przez strony wynika, że strona pozwana po
orzeczeniu Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli Akademickich przy Radzie
Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 kwietnia 2000 r., która utrzymała w
mocy orzeczenie o wydaleniu powoda z zawodu nauczycielskiego powiadomiła go
o wygaśnięciu jego stosunku pracy na podstawie art. 95 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia
12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 65, poz. 385 ze zm.).
Wobec tego należało uznać, że strona pozwana nie podejmowała żadnych
czynności zmierzających do wywołania skutku w postaci rozwiązania stosunku
pracy, a jedynie stwierdziła, że nastąpiło jego wygaśnięcie w następstwie zajścia
prawem określonych zdarzeń.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że z motywów zawartych w uzasadnieniu Sądu
Najwyższego wynika, że w takim przypadku nie ma zastosowania przepis art. 32
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, gdyż skutek w postaci ustania stosunku
pracy nastąpił niezależnie od woli pracodawcy. Skoro ochrona przewidziana w art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych nie przysługuje pracownikowi
będącemu działaczem związkowym w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy z
mocy prawa, na podstawie art. 95 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o
szkolnictwie wyższym, to nie przysługuje mu również roszczenie o wynagrodzenie
za cały okres pozostawania bez pracy przewidziany w art. 57 § 2 k.p.
W związku z powyższym Sąd Apelacyjny uznał, że brak było podstaw do
uwzględnienia roszczenia powoda dotyczącego zasądzenia mu wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy w okresie od 1 maja 2000 r. do 28 lutego 2001 r. i od
1 października 2001 r. do 30 września 2002 r. i z tych względów zmienił
zaskarżony wyrok i powództwo oddalił na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.
3
W ocenie sądu słusznie również podniosła strona pozwana, że powodowi
nie przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy na podstawie art.
57 § 1 k.p. mimo, że podjął on pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Po pierwsze
z tego względu, że takie wynagrodzenie przysługuje w razie niezgodnego z
prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, a strona pozwana nie
podejmowała jednostronnych czynności zmierzających do rozwiązania z powodem
stosunku pracy, a jedynie stwierdziła jego wygaśnięcie. A po drugie dlatego, że
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 25 maja 2006 r. oddalono
apelację od wyroku Sądu Rejonowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z
dnia 14 lipca 2005 r., którym zasądzono już na rzecz powoda kwotę 10.542 zł za
czas pozostawania bez pracy od marca do września 2001 r.
Sąd zauważył, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 57 k.p., jest
świadczeniem pieniężnym należnym pracownikowi przywróconemu do pracy na
mocy art. 56 k.p. Warunkiem uzyskania przez pracownika prawa do tego
wynagrodzenia jest zgłoszenie - w terminie siedmiu dni od uprawomocnienia się
orzeczenia sądu pracy - gotowości niezwłocznego podjęcia pracy w ramach
restytuowanego stosunku pracy. W ocenie sądu wynagrodzenie to spełnia funkcję
analogiczną do wynagrodzenia przysługującego pracownikowi na mocy art. 47 k.p.
Jest ono rodzajem odszkodowania majątkowego, którego celem jest kompensacja
uszczerbku poniesionego przez pracownika wskutek bezprawnego rozwiązania z
nim umowy o pracę w trybie natychmiastowym.
Wobec tego, niezależnie od rozważań dotyczących braku ochrony
wynikającej z art. 32 ustawy o związkach zawodowych, w ocenie sądu brak jest
również podstaw do zastosowania przepisu art. 57 § 1 k.p. w odniesieniu do
żądania powoda dotyczącego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Sąd podniósł następnie, że strona pozwana domagając się uwzględnienia
apelacji zgłosiła wniosek o zwrot spełnionego na rzecz powoda świadczenia w
kwocie 40.228,18 zł na podstawie art. 415 k.p.c. w związku z art. 39815
§ 1 k.p.c.
Sąd Apelacyjny uwzględniając treść tego przepisu, który stanowi, że sąd, uchylając
lub zmieniając wyrok, na wniosek skarżącego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie, orzeka o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego
świadczenia uwzględnił wniosek w części dotyczącej kwoty 39.028,18 zł, zaś w
4
pozostałym zakresie wniosek oddalił. Uwzględnienie wniosku o zwrot spełnionego
świadczenia do kwoty 39.028,18 zł, wynikało z treści wyroku Sądu Najwyższego,
którym to wyrokiem uchylono poprzedni wyrok Sądu Apelacyjnego w części
dotyczącej wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, natomiast w części
dotyczącej kwoty 1.200 zł wyrok nie został zmieniony, gdyż dalej idąca skarga
kasacyjna została oddalona.
Sąd Apelacyjny nie uwzględnił więc stanowiska powoda, który domagał się
nieuwzględnienia wniosku dotyczącego zwrotu spełnionego świadczenia
podnosząc, że strona pozwana może wystąpić z pozwem w odrębnym procesie w
trybie powództwa o bezpodstawne wzbogacenie, gdzie powód mógłby wykazywać
przesłanki zwalniające go z obowiązku zwrotu tego świadczenia.
Sąd zauważył, że instytucja regulowana w przepisie art. 415 k.p.c.
tradycyjnie określana jest jako restitutio in integrum. Celem jej jest likwidacja
ujemnych skutków wiążących się dla strony skarżącej prawomocny wyrok,
powstałych na skutek dobrowolnego spełnieniem świadczenia, w razie
późniejszego uwzględnienia skargi kasacyjnej. Uchylenie lub zmiana prawo-
mocnego wyroku sprawia, że spełnione na jego podstawie świadczenie jest niena-
leżne w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Sąd podkreślił, że w doktrynie i
orzecznictwie przeważa pogląd, że strona spełniająca świadczenie może na
podstawie przepisów art. 410 i następnych k.c. wytoczyć powództwo o zwrot świad-
czenia bądź zgłosić wniosek o jego zwrot lub o przywrócenie stanu poprzedniego w
postępowaniu toczącym się na skutek uwzględnienia skargi kasacyjnej. Jak przyjął
Sąd Najwyższy przepis art. 415 k.p.c. nie narusza przepisów prawa materialnego o
świadczeniu nienależnym i nie wyłącza stosowania tych przepisów w sprawie o
zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywrócenie stanu
poprzedniego (wyrok SN z dnia 25 września 1965 r., I PR 372/65, OSNC 1966, nr
5, poz. 83).
Sąd Apelacyjny zauważył, że w doktrynie zwrócono uwagę na
niedoskonałość koncepcji oparcia wniosku restytucyjnego na przepisach prawa
materialnego o nienależnym świadczeniu. Wynika to z tego, że przepisy o
nienależnym świadczeniu umożliwiłyby restytucję jedynie świadczeń, których
treścią jest dare, czyli świadczeń polegających na wydaniu rzeczy lub zapłacie
5
sumy pieniężnej. Przepisy te nie mogłyby stanowić podstawy restytucji innych
świadczeń. Wyrażony został także pogląd, iż przepisy kodeksu postępowania
cywilnego, w tym art. 415 stanowią samodzielną podstawę szczególnego
roszczenia o zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywró-
cenie stanu poprzedniego (roszczenia restytucyjnego). Oznacza to przyznanie
przepisowi art. 415 k.p.c. częściowo materialnoprawnego charakteru. Koncepcja ta
umożliwia uzasadnienie podstaw żądania restytucyjnego niezależnie od charakteru
dochodzonego świadczenia. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił stanowisko, iż
przepis art. 415 k.p.c. stanowi samodzielną podstawę szczególnego roszczenia,
jakim jest roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia i z tego względu uznał
wniosek strony pozwanej za częściowo uzasadniony.
W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek po-
woda dotyczący sprawdzenia wartości przedmiotu sporu, a co za tym idzie
odrzucenia apelacji, gdyż wartość ta przekracza kwotę 50.000 zł, a z uwagi na brak
prawidłowej opłaty od apelacji jest ona niedopuszczalna. Stanowisko to nie
zasługiwało na akceptację ze względu na związanie sądu zaleceniami Sądu
Najwyższego zawartymi w wyroku uchylającym sprawę do ponownego
rozpoznania, a ponadto sprawy z powództwa Ogólnopolskiego Akademickiego
Związku Zawodowego w Warszawie działającego na rzecz J. B. i J. B. zostały
wniesione jako odrębne pozwy i tylko względy ekonomiki procesowej przesądziły o
tym, że zostały one połączone do wspólnego rozpoznania. Wobec tego w ocenie
sądu brak było podstaw do sumowania podawanych w obu pozwach wartości
przedmiotu sporu, a więc z tego względu wskazana w apelacji wartość przedmiotu
zaskarżenia i wniesiona od niej opłata były prawidłowe.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w
całości oraz wnosząc o zniesienie postępowania i uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi drugiej instancji.
Skarga kasacyjna została oparta na obu podstawach kasacyjnych.
W zakresie naruszeń przepisów postępowania skarżący wskazał na
występowanie w sprawie nieważności postępowania apelacyjnego ze względu na
fakt, że sprawa została prawomocnie osądzona (art. 379 pkt 3 k.p.c.) oraz podniósł
naruszenia art. 370 w związku z art. 21 k.p.c. i w związku z art. 13 i 18 ust. 2
6
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a także art. 39820
zdanie 1
k.p.c.
W zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego skarżący podniósł
naruszenia art. 415 k.p.c. oraz art. art. 97 ust. 2 ustawy z dnia 12 grudnia 1990 r. o
szkolnictwie wyższym w związku z art. 81 § 1 k.p.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został uzasadniony
występowaniem nieważności postępowania, gdyż w stosunku do strony pozwanej
wyrok sądu pierwszej instancji z dnia 22 maja 2006 r. stał się prawomocny,
ponieważ pomimo złożenia apelacji pozwana skargi tej nie opłaciła należycie. Nie
ulega bowiem wątpliwości, że sąd pierwszej instancji orzekał w sprawie, w której
wartość przedmiotu sporu przewyższała kwotę 50.000 zł, a wówczas od apelacji
pracodawcy pobiera się opłatę stosunkową obliczoną od wartości przedmiotu
zaskarżenia (art. 13 w związku z art. 18 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych). Pozwana chcąc formalnie skutecznie zaskarżyć powyższy
wyrok zobowiązana była uiścić opłatę stosunkową w wysokości 5% od wartości
przedmiotu zaskarżenia jaki wskazała na 33.507,87 zł, a nie opłatę podstawową 30
zł. Stanowisko powyższe co do rodzaju i wysokości opłaty znajduje także
potwierdzenie w orzecznictwie SN np. uchwale z dnia 5 grudnia 2007 r. (II PZP
6/07). Skarżący podniósł, że prawomocność jest kategorią obiektywną i
rozpoznanie apelacji od wyroku, który w stosunku do pozwanej stał się
prawomocny, było nie tylko niedopuszczalne, ale rozpoznanie w takim przypadku
skargi powoduje nieważność postępowania apelacyjnego z przyczyny
prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy (por. orzeczenie SN z dnia 18 marca 1938
r., C.II. 2649/37, Zb.Urz. 1939 p. 119).
Ponadto skarżący wskazał, że w sprawie występuje istotne zagadnienie
polegające na hierarchicznej „(nie)zgodności” art. 415 w związku z art. 39815
§ 1 in
fine k.p.c. z art. 45 i 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Skarżący zauważył,
że sąd drugiej instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy orzekł na podstawie
art. 415 k.p.c. o zwrocie spełnionego uprzednio na podstawie prawomocnego
wyroku świadczenia. Orzeczenie w przedmiocie zwrotu zostało wydane po raz
pierwszy i jako prawomocne z momentem ogłoszenia, a więc sąd ten działał
funkcjonalnie jako sąd pierwszej instancji i żadne zwyczajne środki odwoławcze od
7
tego orzeczenia nie służą. Sytuacja taka stanowi, zdaniem skarżącego, jaskrawe
naruszenie konstytucyjnej gwarancji dwuinstancyjnego postępowania sądowego.
Norma prawna uprawniająca zatem sąd drugiej instancji do orzekania po raz
pierwszy (ale zarazem ostateczny i prawomocny) o zwrocie spełnionego
świadczenia, wywiedziona z art. 39815
§ 1 in fine k.p.c. w związku z art. 415 k.p.c.,
powinna być uznana za niekonstytucyjną.
W ocenie skarżącego możliwe wydaje się usunięcie powyższej kolizji w
drodze techniki wykładni ustawy w zgodzie z Konstytucją. Jeżeli ściśle i łącznie
odczytywać art. 39815
§ 1 zd. 2 i 3 k.p.c., to wówczas możliwość orzekania o
zwrocie spełnionego świadczenia byłaby kompetencją sądu pierwszej instancji,
któremu sprawę Sąd Najwyższy przekazał do ponownego rozpoznania. Przy takiej
ścisłej wykładni sąd drugiej instancji mógłby orzekać o zwrocie spełnionego
świadczenia, ale tylko na skutek zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji w
tym przedmiocie. Tylko w takim układzie procesowym zachowana jest gwarancja
dwuinstancyjnego postępowania sądowego i prawo do zaskarżania orzeczeń
wydanych w pierwszej instancji.
Skarżący podkreślił wreszcie, że orzeczenie o zwrocie spełnionego
świadczenia jest niewątpliwie orzeczeniem w sprawie, w rozumieniu art. 45 ust. 1
Konstytucji, a więc powinno być wydane w oparciu o przesłanki materialne, czego
bezwzględnie wymaga element sprawiedliwości materialnej prawa do sądu.
Orzeczenie sądu apelacyjnego determinuje wyłącznie przesłanka procesowa, którą
jest „uchylenie" lub „zmiana" wyroku oraz „wniosek skarżącego". Nie determinują jej
żadne przesłanki materialne. Z tego powodu sąd ten nie przeprowadza żadnego
postępowania dowodowego w celu pozytywnego lub negatywnego ustalenia tych
przesłanek, nie czyni w tym względzie żadnych ustaleń faktycznych, nie rozpoznaje
zarzutów. W ocenie skarżącego natomiast stosowanie prawa materialnego wymaga
uprzednio dokonania ustaleń faktycznych, co przy zastosowaniu przepisów
dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia wymagałoby prowadzenia
postępowania dowodowego co do istoty np. przesłanek wygaśnięcia obowiązku
zwrotu świadczenia. Postępowania takiego w ogóle nie może prowadzić SN, a sąd
apelacyjny jedynie w marginalnym zakresie (uzupełniająco), a nie w całości. Tak
więc w ocenie skarżącego norma prawna upoważniająca sąd do wydania wyroku
8
nakazującego zwrot spełnionego świadczenia, ale bez oparcia o materialnoprawne
przesłanki, jest sprzeczna z istotą sprawiedliwości materialnej prawa do sądu.
Skarżący formułuje wreszcie kolejne zagadnienie prawne sprowadzające się
do odpowiedzi na pytanie: czy orzeczenie Sądu Najwyższego uchylające
prawomocne orzeczenie dyscyplinarne o wydaleniu z zawodu nauczyciela
akademickiego restytuuje stosunek pracy ze skutkiem ex tunc czy ze skutkiem ex
nunc? W ocenie skarżącego można stwierdzić, że uchylenie to wywołuje skutek
względny ex nunc. Dopiero orzeczenie Sądu Najwyższego uchylające orzeczenie o
karze usuwa przeszkodę uniemożliwiającą kontynuację zatrudnienia i dopiero
wówczas pracownik ze strony pracodawcy może doświadczyć przeszkód (np. w
postaci nierespektowania orzeczenia SN) uniemożliwiających wykonywanie pracy
mimo pełnienia gotowości do jej wykonania w rozumieniu art. 81 § 1 k.p. Z
pewnością od tego momentu zasadne może okazać się roszczenie pracownika o
wynagrodzenie za czas gotowości do pracy (lub odszkodowanie za jego
pozbawienie).
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podniósł, że stanowisko sądu, że
jest „brak podstaw do sumowania podawanych w obu pozwach wartości przedmiotu
sporu", jest błędne i sprzeczne z art. 21 k.p.c. nakazującym sumowanie wartości
roszczeń, jeśli jest ich kilka. Zdaniem skarżącego akcentowanie odrębności
pozwów (związku zawodowego i pracownika) jest zbędne, skoro pracownik złożył
na podstawie art. 56 § 1 zd. 2 k.p.c. oświadczenie o wstąpieniu w charakterze
powoda także do procesu wszczętego przez związek zawodowy na jego rzecz, a
orzekający sąd sprawy połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.
Skarżący zauważył także, że w niniejszej sprawie sąd drugiej instancji na
podstawie art. 39820
zd. 1 k.p.c. był związany wykładnią prawa dokonaną w
pierwszym wyroku kasacyjnym tj. wyroku SN z dnia 5 grudnia 2002 r. (I PKN
620/01). Drugi wyrok kasacyjny z 6 marca 2008 r. (II PK 192/07) nie stoi w
sprzeczności z pierwszym, gdyż wyklucza jedynie subsumpcję stanu faktycznego
pod art. 57 k.p. czy też pod art. 32 ustawy o związkach zawodowych, jako pod
niewłaściwie zastosowane prawo materialne. Na zastosowanie w sprawie
właściwego prawa materialnego wskazał SN w wyroku z 5 grudnia 2002 r. i
adekwatnym przepisem jest art. 81 § 1 k.p., którego sąd drugiej instancji, wbrew
9
obowiązkowi nie zastosował i przez co naruszył w tym zakresie prawo materialne i
procesowe tj. art. 39820
zd. 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej okazały się nie mieć uzasadnionych podstaw.
Niezasadny jest zarzut dotyczący nieważności postępowania. Skarżący
podnosi bowiem naruszenie art. 379 pkt 3 k.p.c. poprzez nienależyte opłacenie
apelacji. Zdaniem skarżącego „sprawa taka została już prawomocnie osądzona”.
Twierdzenia te są oczywiście niezasadne. Wskazany przepis nie przewiduje
bowiem nieważności postępowania z powodu nienależycie opłaconej apelacji.
Wyrok Sądu Okręgowego nie spełnia również przesłanki nieważności
postępowania w postaci prawomocnie osądzonej sprawy. Wynika to przede
wszystkim z tego, że dwie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania. Z
tego powodu wartości przedmiotu sporu nie podlegały sumowaniu i opłata została
wniesiona prawidłowo.
Skarżący podnosi następnie wystąpienie istotnego zagadnienia prawnego.
Polegać ono miało na niezgodności art. 415 w zw. z art. 39815
§ 1 in fine k.p.c. z
art. 45 i 78 w zw. z art.176 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego orzeczenie o
zwrocie spełnionego świadczenia narusza konstytucyjne gwarancje
dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Możliwość wydania takiego orzeczenia
przez sąd drugiej instancji jest, według skarżącego, niedopuszczalna i
niekonstytucyjna. Kolejne wywody skargi kasacyjnej kwestionują dopuszczalność
zastosowania art. 415 k.p.c. jako podstawy materialnej orzeczenia o zwrocie
świadczenia. Podniesiono również, że w tym przypadku skarżący został
pozbawiony prawa do obrony. Należy w tym miejscu stwierdzić, że Sąd Apelacyjny
był związany zaleceniami zawartymi w uzasadnieniu orzeczenia Sądu
Najwyższego, które uchyliło poprzedni wyrok. Stwierdzono w nim, że w
okolicznościach faktycznych sprawy nie miał zastosowania art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych. Ochrona w nim przewidziana nie przysługuje działaczowi
związkowemu w razie wygaśnięcia stosunku z mocy prawa, na podstawie art. 95
ust. 1 pkt 3 poprzednio obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym. Z tego
względu do pracownika – działacza związkowego nie stosuje się w takiej sytuacji
10
art. 57 § 2 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2008 r., II PK 192/07).
Strona pozwana domagała się w związku z powyższymi ustaleniami Sądu
Najwyższego zwrotu spełnionego świadczenia. Podstawą tego roszczenia był art.
415 k.p.c. w zw. z art. 39815
§ 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny uwzględniając wniosek
strony pozwanej orzekł o zwrocie kwoty 39. 028,18 zł.
Należy w tym miejscu stwierdzić, że Sąd Apelacyjny uwzględniając zalecenia
Sądu Najwyższego musiał zmienić wyrok Sądu Okręgowego. Przepis art. 415 k.p.c.
stanowi, że uchylając lub zmieniając wyrok, sąd na wniosek skarżącego w
orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka o zwrocie spełnionego lub
wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego. Nie ulega
żadnej wątpliwości, że spełnione zostały wszystkie przesłanki zastosowania art.
415 k.p.c. przez Sąd Apelacyjny. Celem instytucji określanej jako restitutio in
integrum jest zapobieżenie wystąpienia ujemnych skutków wiążących się dla strony
skarżącej prawomocny wyrok z jego wyegzekwowaniem, w razie późniejszego
uwzględnienia skargi kasacyjnej. Można stwierdzić, że przepis art. 415 k.p.c. ma
charakter wyjątkowy. Nie narusza on jednak przepisów prawa materialnego o
nienależnym świadczeniu. Przepis ten ma też częściowo materialnoprawny
charakter i stanowi samodzielną podstawę do szczególnego roszczenia o zwrot
spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia. Wynika z tego, że strona która
otrzymała świadczenie powinna liczyć się z możliwością wniesienia skargi
kasacyjnej od wydanego prawomocnie wyroku. W przypadku zaś uchylenia lub
zmiany tego wyroku istnieje możliwość orzeczenia o zwrocie otrzymanego
świadczenia. Wynika z tego, że orzeczenie Sądu Apelacyjnego nie naruszyło art.
415 k.p.c. i wskazanych w skardze przepisów Konstytucji.
W sprawie nie wystąpił problem podniesiony w skardze kasacyjnej, który
został przedstawiony w postaci pytania – czy orzeczenie dyscyplinarne Sądu
Najwyższego uchylające prawomocne orzeczenie dyscyplinarne o wydaleniu z
zawodu nauczyciela akademickiego restytuuje stosunek pracy ze skutkiem ex tunc
czy ex nunc.
Z tych względów wobec bezzasadnych podstaw skargi kasacyjnej, na
podstawie art. 39814
k.p.c., orzeczono jak w sentencji.
11
/tp/