Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 195/09
POSTANOWIENIE
Dnia 9 października 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
w sprawie z wniosku Barbary S. i Romana S.
przy uczestnictwie Gminy Miasta G.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 października 2009 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 maja 2008 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w G.,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 22 października 2007 r. Sąd Rejonowy w G., po
rozpoznaniu skargi na orzeczenie referendarza sądowego, oddalił wniosek Barbary
S. i Romana S. o wyodrębnienie z księgi wieczystej nr [...] lokalu mieszkalnego nr
18 w klatce B i założenie dla niego nowej księgi wieczystej z wpisem w dziale
drugim wnioskodawców jako właścicieli na prawach wspólności ustawowej oraz
ujawnienie ich praw do udziału w nieruchomości wspólnej.
Sąd Rejonowy stwierdził, że z zabudowanej nieruchomości złożonej z działki
nr 7/12 o obszarze 312 m2
położonej w G. przy ul. T. [...] A i B, dla której
prowadzona jest księga wieczysta nr [...] wydzielono dziewięć lokali mieszkalnych
wraz z oddaniem w użytkowanie wieczyste ułamkowej części gruntu, przy czym
Gmina Miasto G. ustaliła różne terminy trwania użytkowania wieczystego. Ustalił,
że w księdze wieczystej [...] brak wpisu terminu użytkowania wieczystego, jak
również wniosku o dokonanie takiego wpisu.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, z uwagi na treść § 37 ust. 5 oraz § 37
ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r.
w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (dalej: rozp. Min.
Spr.), brak wniosku o ujawnienie daty użytkowania wieczystego w księdze
wieczystej prowadzonej dla nieruchomości budynkowej skutkuje oddaleniem
wniosku o wyodrębnienie lokalu i założenie dla niego nowej księgi wieczystej.
Postanowieniem z dnia 20 maja 2008 r. Sąd Okręgowy w G. oddalił apelację
uczestniczki postępowania Gminy Miasta G. od powyższego postanowienia.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że ujednolicenie terminu użytkowania
wieczystego w odniesieniu do wszystkich udziałów we współużytkowaniu
wieczystym, niezależnie od daty wyodrębnienia lokalu z nim związanego, stanowi,
z uwagi na treść art. 3a ustawy o własności lokali, warunek konieczny dla dalszego
ustanawiania odrębnej własności i sprzedaży lokali i w konsekwencji brak wniosku
o dokonanie wpisu jednolitego terminu użytkowania wieczystego w treści księgi
wieczystej nr [...] ocenił jako przeszkodę do dokonania wpisu (art. 6269
k.p.c.).
Na postanowienie Sądu Okręgowego uczestniczka postępowania wniosła
skargę kasacyjną. W skardze, opartej na pierwszej podstawie kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.), zarzucała naruszenie art. 1 ust 1 ustawy o księgach wieczystych
3
i hipotece w zw. z § 37 ust. 5 rozp. Min. Spr. przez błędne przyjęcie, iż zachodzi
konieczność uprzedniego ujawnienia w księdze wieczystej prowadzonej dla gruntu
terminu prawa użytkowania wieczystego jako warunku niezbędnego do urządzenia
odrębnej księgi wieczystej dla lokalu, z własnością którego związany jest udział
w prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości oraz art. 3a ust. 2 ustawy
o własności lokali przez błędne przyjęcie, iż zachodzą przeszkody do założenia dla
lokalu odrębnej księgi wieczystej, jeśli nie nastąpiło uprzednie ustalenie jednego
terminu trwania prawa użytkowania wieczystego w odniesieniu do wszystkich
udziałów we współużytkowaniu wieczystym, niezależnie od daty wyodrębnienia
lokalu, z którym jest związany udział w tym prawie. W konkluzji skarżąca wniosła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nowelizacją ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r. (tekst jedn.
Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 903 ze zm.) dokonaną ustawą z dnia 28 listopada
2003 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 141, poz. 1492) dodano art. 3a, w którym
wprowadzono wymóg, aby przy oddawaniu w użytkowanie wieczyste ułamkowej
części gruntu, jako prawa związanego z odrębną własnością lokali, ustalać jednolity
termin trwania prawa użytkowania wieczystego dla wszystkich lokali
wyodrębnionych ze wspólnej nieruchomości. Przepis ten obowiązuje od dnia
22 września 2004 r. i odnosi się wyłącznie do zdarzeń powstałych po tym dniu.
Nie uzależnia natomiast możliwości ustanowienia odrębnej własności lokalu od
wcześniejszego ujednolicenia terminów trwania użytkowania wieczystego
w odniesieniu do tych lokali, w stosunku do których odrębną własność wraz
z oddaniem ułamkowej części gruntu w użytkowanie wieczyste ustanowiono
wcześniej. W konsekwencji, brak jednolitego ustanowienia w księdze wieczystej
tzw. „macierzystej” terminu użytkowania wieczystego dla wszystkich lokali nie
stanowi przeszkody do wyodrębnienia z tej księgi nieruchomości lokalowej
i założenia dla niej nowej księgi.
Nie można odmówić Sądom obu instancji racji odnośnie do tego, że z § 37
ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r.
4
w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. Nr 102,
poz. 1122 ze zm.) wynika obowiązek wpisania w dziale I-Sp księgi wieczystej
prowadzonej dla gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste terminu, do kiedy
zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego. Termin ten nie podlega
ujawnieniu w księdze prowadzonej dla nieruchomości lokalowej (§ 37 ust. 3).
Trafnie też Sądy uznały, że wpisu takiego nie można dokonać z urzędu.
Nie oznacza to jednak, że brak wniosku o wpis terminu prawa użytkowania
wieczystego w księdze „macierzystej” stanowi przeszkodę materialnoprawną,
uzasadniającą oddalenie wniosku o założenie księgi lokalowej. Termin został
określony w dokumencie stanowiącym materialną podstawę wpisu. Brak wniosku
o jego wpis w księdze „macierzystej” stanowi zaś przeszkodę o charakterze
jedynie formalnoprawnym, skutkującą wdrożeniem postępowania określonego
w art. 130 § 1 i 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy w obecnym składzie
podziela w pełni stanowisko wyrażone w tym przedmiocie w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r. w sprawie IV CSK 68/09.
Zarzut naruszenia art. 1 u.k.w.h. w związku z § 37 ust. 5 powołanego
rozporządzenia należy zatem uznać za zasadny.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39815
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.