Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 101/09
POSTANOWIENIE
Dnia 6 listopada 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa Ryszarda W.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 6 listopada 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 16 września 2008 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i oddala zażalenie,
pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
2
Powód wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa Prezydenta Miasta W. kwoty
32 100 zł tytułem odszkodowania za grunt o pow. 214 m2
przejęty na podstawie
aktu notarialnego z dnia 16 lutego 1972 r. rep[...], tj. za szkodę powstałą w wyniku
wydania decyzji podziałowej [...] z rażącym naruszeniem prawa (art. 158 § 2
k.p.a.).
Postanowieniem z dnia 2 października 2007 r sąd jako jednostkę
organizacyjną uprawnioną do podejmowania czynności za Skarb Państwa, wskazał
Wojewodę M.
W odpowiedzi ma pozew pozwany wniósł o odrzucenie pozwu, ze względu
na niedopuszczalność drogi sądowej.
Niesporne było, że powód był stroną postępowania administracyjnego, które
zakończyło się wydaniem przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzji
z dnia 30 grudnia 2005 r. stwierdzającej, że decyzja Prezydium Rady Narodowej W.
z dnia 22 listopada 1971 r. zatwierdzająca podział nieruchomości oznaczonej jako
„W. J.”, w części dotyczącej nieodpłatnego przekazania na rzecz Skarbu Państwa
terenu pod ulice wobec zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych, została
wydana z rażącym naruszeniem prawa (art. 158 § 2 k.p.a.).
Z kolei decyzją z dnia 5 lipca 2006 r. Prezydent Miasta W. umorzył
postępowanie w sprawie wypłaty odszkodowania za grunt zajęty pod ulice o pow.
1083 m2
położony w W. w rejonie ul. B., B. i F. stanowiący działki 1 – cz., 2 – cz., i
3 –cz. objęty księgą wieczystą pn. „W. J.” nr […].
Postanowieniem z dnia 12 listopada 2007 r., Sąd Rejonowy oddalił wniosek
Skarbu Państwa – Wojewody M. o odrzucenie pozwu. Podniósł, że do dnia 1
września 2004 r. kwestię odszkodowania z tytułu wydania niezgodnej z prawem
decyzji administracyjnej normował art. 160 k.p.a., który w ustępie 4 przewidywał, że
strona niezadowolona z przyznanego jej odszkodowania przez organ administracji
państwowej może w terminie 30 dni od dnia doręczenia jej decyzji wnieść
powództwo do sądu powszechnego. W sytuacji więc wystąpienia z powództwem
o przewidziane w art. 160 § 1 k.p.a. odszkodowanie, bez uzyskania uprzedniej
3
decyzji organu administracji publicznej odmawiającej przyznania odszkodowania
pozew ulegał odrzuceniu, ze względu na czasową niedopuszczalność drogi
sądowej.
Ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692, dalej: dalej „ustawa”) uchylono
art. 160 k.p.a. z dniem 1 września 2004 r i od tej daty do stanów i zdarzeń
prawnych powstałych po tym terminie (art. 5 ustawy) stosuje się art. 4171
§ 2 k.c.,
zgodnie z którym roszczenia te rozpoznają sądy powszechne. W związku z tym
wyraził pogląd, że aktualnie w postępowaniu administracyjnym są rozpoznawane
tylko sprawy odszkodowawcze jeżeli decyzja stwierdzająca nieważność decyzji lub
stwierdzająca jej wydanie z naruszeniem prawa w związku z wystąpieniem
nieodwracalnych skutków stała się ostateczna przed dniem 1 września 2004 r.
Stwierdził, że przez pojęcie „zdarzenia i stany prawne” należy rozumieć
nabycie cechy ostateczności przez decyzję stwierdzającą nieważność, bądź
niewzruszalność ze względu na nieodwracalne skutki zaskarżonej decyzji. Podniósł
też, że przyjęcie koncepcji reprezentowanej przez pozwanego, tj. rozstrzyganie
sprawy w oparciu o przepisy obowiązujące w dacie wydania decyzji
wywłaszczeniowej oznaczałoby, że art. 160 k.p.a. miałby zastosowanie przez długi
czas po jego uchyleniu.
W wyniku zażalenia Skarbu Państwa Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia
16 września 2008 r., zmienił zaskarżone postanowienie i pozew odrzucił. Wyraził
pogląd, że przez pojęcie „zdarzenie i stany prawne” należy rozumieć nabycie cechy
ostateczności przez decyzję wydaną z naruszeniem z naruszeniem art. 156 § 1
k.p.a. Tylko ta decyzja z natury rzeczy może jedynie powodować powstanie szkody
i dlatego data jej wydania ma znaczenie dla ustalenia zasad i trybu dochodzenia
odszkodowania na podstawie art. 160 k.p.a. Skoro więc w sprawie wyrządzenie
szkody, na którą powołuje się powód nastąpiło przed dniem 1 września 2004 r.,
to postępowanie administracyjne w sprawie wypłaty odszkodowania jest
obligatoryjne i jego nie przeprowadzenie skutkuje czasową niedopuszczalnością
w sprawie drogi sądowej.
4
Powód w skardze kasacyjnej opartej na podstawie naruszenia prawa
materialnego, tj. art. 4171
§ 2 k.c. i art. 5 ustawy wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarówno w doktrynie jak i w judykaturze dominuje pogląd, że
dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o odszkodowanie za szkodę
poniesioną na skutek wydania przed dniem 1 września decyzji administracyjnej,
której nieważność została stwierdzona ostateczną decyzją administracyjną po
tym dniu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 6 listopada 2008 r., III CZP 101/08,
OSNC 2009, nr 4, poz. 57, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia
21 listopada 2006 r., I OSK 69/06 LEX nr 291369 i wyrok Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2005 r., IV Sz/Wa
1356/05 LEX nr 191299).
Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 7 grudnia 2006 r.,
III CZP 99/06 (OSNC 2007, nr 6, poz. 79) wyjaśnił, że źródłem szkody jest
wydanie wadliwej decyzji administracyjnej, jednakże dopiero wydanie
prawomocnej decyzji nadzorczej jest tym zdarzeniem, które skutkuje
możliwością żądania odszkodowania. Bez wydania decyzji nadzorczej nie
powstaje możliwość uruchomienia jakiegokolwiek postępowania, skoro nie ma
„prejudykatu” umożliwiającego dochodzenie roszczeń odszkodowawczych.
Z tego względu występuje tu złożona konstrukcja prawna składająca się z dwu
zdarzeń prawnych dla otwarcia drogi umożliwiającej dochodzenie
odszkodowania od Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną wadliwą decyzją
administracyjną, która odpowiada zawartemu w art. 5 ustawy pojęciu „zdarzeń
i stanów prawnych”.
Skoro więc w omawianym przypadku decyzja nadzorcza została wydana po
dniu 1 września 2004 r., bo w dniu 30 grudnia 2005 r. to trafny był zarzut obrazy
art. 5 ustawy.
Z tych względów na podstawie art. 39815
Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji.
5