Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 297/09
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski
w sprawie z wniosku A. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o podleganie ubezpieczeniom społecznym,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 24 marca 2009 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 24 marca 2009 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawczyni A. M. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 23 października 2008 r., którym Sąd pierwszej instancji oddalił
odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. z dnia 28
lipca 2008 r., obejmującej wnioskodawczynię obowiązkowym ubezpieczeniem
emerytalnym, rentowym i wypadkowym w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 maja
2008 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a ponadto -
na podstawie art. 47710
§ 2 k.p.c. - przekazał organowi rentowemu wniosek
ubezpieczonej o umorzenie odsetek ustawowych od należnych składek na
ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy przypadających za okres od 1 stycznia
1999 r. do 31 maja 2008 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd odwoławczy wywiódł w
szczególności, że decyzja organu rentowego, która wyznacza przedmiot
2
rozpoznania sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, dotyczy deklaratoryjnego
ustalenia podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i nie rozstrzyga kwestii
składek ubezpieczeniowych, którą nie zajmował się Sąd pierwszej instancji, jak
również nie może się do niej ustosunkować Sąd Apelacyjny.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni wniosła skargę kasacyjną,
w której zarzuciła „naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię,
polegające na niezasadnym objęciem A. M. obowiązkiem ubezpieczenia
społecznego z datą wsteczną (...) podczas gdy jako obywatelka Ukrainy nie
podlegała ona wcześniej temu ubezpieczeniu, a obowiązkiem Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych było wezwanie jej do zgłoszenia do ubezpieczenia
społecznego i opłacania składek (..) na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r.".
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżąca uzasadniła tym, że
objęcie jej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z urzędu przez organ rentowy
z datą wsteczną „skutkuje obecnie obowiązkiem zapłacenia przez odwołującą się
wszystkich składek za okres 10 lat, wraz z odsetkami, a jest to kwota około 70.000,
- zł, podczas gdy A. M. systematycznie zgłaszała prowadzenie swej działalności
gospodarczej do właściwej ewidencji w Urzędzie Gminy, a Urząd ten
systematycznie przesyłał informacje o prowadzonej przez nią działalności do
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przy czym dowody korespondencji kierowanej
za pośrednictwem Poczty Polskiej zostały złożone do akt sprawy". Zdaniem
wnioskodawczyni, istnieje rozbieżność pomiędzy przywołanymi w uzasadnieniu
wyroku Sądu Apelacyjnego orzeczeniami Sądu Najwyższego w sprawach II UK
157/02 i III UK 133/06, a orzeczeniem wydanym w sprawie II UKN 675/00.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę
kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, 3) zachodzi
nieważność postępowania lub 4) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Skarga kasacyjna służy kontroli prawidłowości stosowania prawa, nie będąc
instrumentem weryfikacji trafności ustaleń faktycznych stanowiących podstawę
3
zaskarżonego orzeczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia
2008 r., III UK 6/08, LEX nr 469183). Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania musi ściśle nawiązywać do przesłanek wskazanych w
art. 3989
§ 1 k.p.c. i nie może się ograniczać jedynie do powtórzenia ich treści. W
tym celu niezbędne jest przedstawienie odpowiedniego wywodu jurydycznego (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2008 r., III CSK 104/08, LEX
nr 424365).
Skarżąca nie przedstawiła we wniosku w przedmiocie przyjęcia skargi do
rozpoznania okoliczności go uzasadniających. Argumentem przemawiającym za
potrzebą rozpoznania skargi nie może być wywód dotyczący objęcia
wnioskodawczyni przez organ rentowy z urzędu obowiązkiem ubezpieczenia
społecznego z datą wsteczną, co powoduje obowiązek zapłacenia przez nią
„wszystkich składek za okres 10 lat, wraz z odsetkami". Pomijając już, że ten
wywód w żaden sposób nie nawiązuje do którejkolwiek z przesłanek przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania, to przede wszystkim nie dotyczy on przedmiotu
rozpoznania niniejszej sprawy. Jak trafnie podkreślił Sąd Apelacyjny w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zakres przedmiotowy decyzji organu
rentowego, od której wniesione przez wnioskodawczynię odwołanie zainicjowało
postępowanie sądowe, nie dotyczył w ogóle wymiaru składek ubezpieczeniowych.
Organ rentowy jedynie ustalił, że w spornym okresie wnioskodawczyni podlegała z
mocy ustawy obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej
działalności pozarolniczej. Wnioskodawczyni błędnie zatem upatruje w tej decyzji
źródła nakładającego na nią powinność zapłaty zaległych składek. Wniosek
ubezpieczonej o umorzenie odsetek ustawowych od należnych składek na
ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy przypadających za okres od 1 stycznia
1999 r. do 31 maja 2008 r. Sąd Apelacyjny przekazał przy tym do rozpoznania
organowi rentowemu.
Nie może również przemawiać za potrzebą przyjęcia skargi do rozpoznania
powołanie się przez wnioskodawczynię na „rozbieżność" w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, występującą na tle obowiązku zgłoszenia do ubezpieczeń osoby
prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą. Rozbieżność, na która
powołuje się skarżąca, jest pozorna. Wykładnię przyjętą w orzeczeniach
4
wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (II UK 157/02 i III UK 133/06)
Sąd Najwyższy konsekwentnie prezentował w innych sprawach. W szczególności w
uzasadnieniu wyroku z dnia 28 października 2003 r., II UK 122/03 (OSNP 2004 nr
15, poz. 270) wyraźnie wskazano, że obywatel państwa obcego posiadający kartę
stałego pobytu na terytorium Polski i prowadzący działalność gospodarczą, został w
dniu 1 stycznia 1999 r. objęty obowiązkiem ubezpieczenia i na nim (a nie na
organie rentowym) ciążył obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia. Zgłoszenie to
nie miało charakteru fakultatywnego, ale było obowiązkowe. Jeszcze dobitniej
przedmiotową kwestię wyartykułowano w uzasadnieniu uchwały z dnia 13 lipca
2005 r., I UZP 2/05 (OSNP 2006 nr 5-6, poz. 88), w którym wprost stwierdzono, że
art. 36 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zgodnie, z którym
obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w przypadku osób
prowadzących pozarolniczą działalność, należy do tych osób) jest jednoznaczna.
Przepis art. 37 ust. 1 tej ustawy bynajmniej nie uchylał spoczywającego na osobie
prowadzącej działalność pozarolniczą obowiązku dokonania zgłoszenia do
ubezpieczeń, a jedynie przewidywał swego rodzaju zgłoszenie zastępcze przez
organ rentowy. Zgłoszenie takie nie miało jednak charakteru konstytutywnego, ale
deklaratoryjny, ponieważ moment powstania obowiązku ubezpieczenia został
określony w sposób ścisły w przepisach prawa. W konsekwencji uchylenie art. 37
ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (ustawą z dnia 18 grudnia 2002
r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych
innych ustaw, Dz.U. Nr 241, poz. 2074) nie zmieniało sytuacji prawnej osób
prowadzących pozarolniczą działalność, ponieważ obowiązek zgłoszenia do
ubezpieczenia nadal spoczywał na tych osobach.
Przywołany w skardze wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2001 r., II
UKN 675/00 (OSNP 2003 nr 19, poz. 468) stwierdza w tezie, że brak zgłoszenia do
obowiązkowego ubezpieczenia społecznego osoby spełniającej warunki podlegania
temu ubezpieczeniu, nie eliminuje jej z niego, ale rodzi powinność dokonania tej
czynności z urzędu przez organ ubezpieczeń społecznych. Wbrew temu co twierdzi
skarżąca, nie jest to zaprzeczeniem przedstawionej linii orzeczniczej Sądu
Najwyższego, ale wręcz potwierdza utrwalone stanowisko, którego istota
sprowadza się do wykładni, że obowiązek ubezpieczenia społecznego osób
5
prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą obejmuje z mocy prawa okres
od daty jej podjęcia.
Skarżąca nie zdołała zatem wykazać, że zachodzi potrzeba rozpoznania
wniesionej przez nią skargi przez Sąd Najwyższy, wobec czego z mocy art. 3989
§
2 k.p.c. należało postanowić jak w sentencji.