Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 276/09
POSTANOWIENIE
Dnia 28 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z wniosku M. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o należność z tytułu składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 19 lutego 2009 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od M. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych 3.600 zł (słownie: trzy tysiące sześćset) tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu
kasacyjnym.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 19 lutego 2009 r. oddalił apelację skarżącego M. B.
od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 21 lutego
2008 r., którym oddalono jego odwołanie od decyzji pozwanego organu
ubezpieczeń społecznych z 10 października 2003 r., obciążającej skarżącego na
podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych odpowiedzialnością za nieopłacone przez spółkę z o.o.
2
W. składki na ubezpieczenia społeczne od lipca 2000 r. do lutego 2001 r., i
zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych w okresie od lutego 1999 r. do lutego 2001 r.
Skarżący był prezesem zarządu sp. z o.o. W. Od rozpoczęcia 1 kwietnia 2001 r.
jej likwidacji został likwidatorem. Postanowieniem z 10 stycznia 2003 r. komornik
umorzył egzekucję prowadzoną na rzecz pozwanego organu ubezpieczeń
społecznych wobec jej bezskuteczności. W listopadzie 2003 r. likwidator (skarżący)
wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki. W 2005 r. postępowanie
upadłościowe zakończyło się likwidacją spółki. Sąd uznał, że pozwany wykazał
bezskuteczność egzekucji jako przesłanki odpowiedzialności z art. 116 Ordynacji
podatkowej. Jednocześnie za bezzasadny uznał zarzut skarżącego, że w dacie
zaprzestania przez niego funkcji w zarządzie nie istniały przesłanki do zgłoszenia
upadłości spółki, bowiem posiadała nieruchomość sprzedaną później za 2.650 tys.
zł., skoro wartość zobowiązań spółki przekraczała tę kwotę.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania oparto na dwóch
podstawach.
Pierwsza to istotne zagadnienie prawne, które dotyczy: „prawidłowości
zastosowania i wykładni dokonanej przez Sąd Apelacyjny w zakresie zastosowania
prawa materialnego, a mianowicie przepisu art. 116 § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r.
Ordynacja podatkowa polegającego na rozstrzygnięciu, czy wpływa na
odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe z okresu pełnienia
funkcji zaprzestanie pełnienia funkcji członka zarządu spółki - w przypadku, gdy
przesłanka bezskuteczności egzekucji w rozumieniu przepisu art. 116 wystąpiła po
upływie znacznego czasu od daty zaprzestania pełnienia funkcji członka zarządu".
Druga odwołuje się do twierdzenia, że „skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona z uwagi na naruszenie przepisów postępowania poprzez dokonanie
ustaleń (przyjęcie ustaleń Sądu Okręgowego jako własnych) mimo nieistnienia
dowodów w zebranym materiale dowodowym na okoliczność występowania
przesłanek do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w dacie zaprzestania
przez powoda pełnienia funkcji prezesa zarządu spółki, w warunkach nie
sformułowania takiego twierdzenia przez stronę przeciwną".
3
Pozwany wniósł o nie przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i zasądzenie
kosztów zastępstwa procesowego „wg norm przepisanych".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obie wskazane we wniosku podstawy nie spełniają się jako przesłanki przedsądu
z art. 3989
§ 1 pkt 1 i 4 k.p.c. i dlatego odmówiono przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania.
Pierwsza dlatego, że istotne zagadnienie prawne nie polega na wykładni i
zastosowaniu prawa (w konkretnej sprawie), a do tego sprowadza się intencja
wniosku. Chodzi wszak o problem doniosły jurydycznie, ważki dla sytemu lub
dziedziny prawa, właściwie opracowany w oparciu o uprzednią analizę prawa,
orzecznictwa, a nawet doktryny, która pozwala ocenić - wpierw przez samego
skarżącego - że istotne zagadnienie prawne rzeczywiście występuje i wymaga
zajęcia stanowiska przez Sąd Najwyższy. Jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni i
stosowania prawa nie stanowią jeszcze przesłanki z art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Nawet
potrzeba wykładni przepisów prawa jako przesłanka przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 2
k.p.c. jest ściśle uwarunkowana wykazaniem istnienia poważnych wątpliwości co do
wykładni przepisów lub rozbieżnością w orzecznictwie sądów. W przeciwnym razie
postępowanie kasacyjne byłoby kolejną (powszechną) instancją a funkcja
przedsądu byłaby bezprzedmiotowa. Odpowiedź na postawioną kwestię pomija to,
że pozwany aż do upływu pięcioletniego terminu przedawnienia odpowiedzialności
(art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej) może wydać decyzję na podstawie art. 116
Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych. Po wtóre z art. 116 Ordynacji podatkowej nie wynika norma, iż
członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za składki, o ile do zakończenia
przez niego funkcji w zarządzie nie było podstaw do ogłoszenia upadłości.
Odpowiedzialność za składki warunkuje jedynie bezskuteczność egzekucji składek
nieopłaconych w okresie pełnienia funkcji w zarządzie. Jest to odpowiedzialność
własna członka zarządu na podstawie szczególnego prawa materialnego
(podatkowego) i nie wyłącza jej nawet wykreślenie spółki z rejestru. W uchwale
powiększonego składu Sądu Najwyższego z 15 października 2009 r., I UZP 3/09,
przyjęto, iż za zaległości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z tytułu składek
na ubezpieczenia społeczne oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz
4
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne
członkowie jej zarządu ponoszą odpowiedzialność także wówczas, gdy decyzja
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych orzekająca o tej odpowiedzialności została
wydana po wykreśleniu spółki z Krajowego Rejestru Sądowego.
Ocena ta wychodzi poza potrzebę argumentacji, gdyż na etapie przedsądu nie
ocenia się podstaw kasacyjnych, lecz tylko czy wniosek o przyjęcie skargi
kasacyjnej wskazuje i wskazuje podstawę (przesłankę) przedsądu. Odpowiedź jest
negatywna, gdyż kwestia postawiona we wniosku sprowadza się tyko do zwykłej
wykładni prawa i nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego.
W odniesieniu do drugiej podstawy wniosku należy zauważyć, iż skoro podstawą
skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny
dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.), to również nie można ich kwestionować w
podstawie przedsądu, nawet gdy chodzi o tę szczególną z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.
Zachodziłby bowiem dysonans w ocenie na etapie przedsądu i później w
rozpoznaniu skargi ze względu na wskazane ograniczenia procesowe co do
związania ustalonym stanem faktycznym sprawy (art. 39813
§ 2 k.p.c.). W
podstawie przedsądu (ani w jej uzasadnieniu) skarżący nie wskazuje również
konkretnego przepisu postępowania, który został naruszony. W orzecznictwie zaś
utrwalone jest stanowisko, że wniosek ma samodzielnie wykazać zasadność
podstawy (przesłanki) przedsądu, a nadto iż, brakującego uzasadnienia wniosku
nie zastępuje uzasadnienie podstaw kasacyjnych.
Na etapie przedsądu nie ocenia się podstaw kasacyjnych lecz tylko sam wniosek
o przyjęcie skargi z jego podstawą i uzasadnieniem. Są to odrębne elementy skargi
i taka też jest ich funkcja (art. 3984
§ 1 pkt 2 i § 2 k.p.c. ). O ile uzasadniona
podstawa może prowadzić nawet do uwzględnienia skargi (wniosek a contrario z
art. 39814
k.p.c.), to w podstawie przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. chodzi nie o
zwykłą zasadność, ale o to, że skarga jest „oczywiście uzasadniona".
Dla potwierdzenia takich wymagań można odwołać się do kilku ostatnich
orzeczeń Sądu Najwyższego.
Jeśli przesłanką wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania jest
twierdzenie skarżącego, iż skarga jest oczywiście uzasadniona, to powinien on w
uzasadnieniu wniosku zawrzeć wywód prawny wskazujący, w czym wyraża się ta
5
„oczywistość" i przedstawić argumenty wskazujące, że rzeczywiście skarga jest
oczywiście uzasadniona (postanowienie z 5 września 2008 r., I CZ 64/08, LEX nr
512050).
Nawet jeżeli podstawy lub argumenty uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania są częściowo zbieżne z podstawami kasacyjnymi i ich
uzasadnieniem, skarżący musi zawrzeć w skardze kasacyjnej dwa odrębne
wywody prawne: jeden nawiązujący do art. 3983
§ 1 k.p.c. i określający podstawy
kasacyjne oraz ich uzasadnienie i drugi zawierający uzasadnienie wniosku o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, nawiązujący do art. 3989
§ 1 k.p.c.
(postanowienie z 19 czerwca 2008 r., II UZ 18/08, LEX nr 496392).
Z przepisu art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika, że odwołanie się do przesłanki
oczywistej zasadności skargi kasacyjnej wymaga nie tylko powołania się na
okoliczność, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ale również
wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi
wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża się „oczywistość" zasadności skargi oraz
podać argumenty wykazujące, że rzeczywiście skarga jest oczywiście uzasadniona.
Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie
prowadzi bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona (postanowienie z 9 czerwca 2008 r., II UK 38/08, LEX 494134).
Samodzielne i odrębne uzasadnienie wniosku (art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c.) ma
wykazać, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, co oznacza, że ta
oczywistość na etapie przedsądu nie powinna być wątpliwa ale że ma być
zdecydowanie jeśli nie jednoznacznie oczywista. Na etapie przedsądu ocenie
podlegają tylko wskazywane podstawy z art. 3989
§ 1 k.p.c., a nie podstawy skargi
z art. 3983
1 pkt 1 i 2 k.p.c. (postanowienie z 9 maja 2008 r., II PK 11/08, LEX nr
490364; także postanowienie z 9 maja 2008 r., II PK 15/08, LEX 490359).
Innymi słowy we wniosku nie chodziłoby tylko o wykazanie, że naruszenie
określonych przepisów miało wpływ na wynik sprawy, czyli na zastosowanie prawa
materialnego, które w istocie decyduje o rozstrzygnięciu (wyniku) sprawy. We
wniosku prócz braku wskazania konkretnych przepisów procesowych brak jest też
wskazania na naruszenie przepisów materialnych. Jeżeli więc nawet pozwany nie
zarzucałby, iż skarżący winien ogłosić upadłość jeszcze w okresie pełnienia funkcji
6
w zarządzie, to rozważanie tego motywu przez Sąd może być uznane za
niepotrzebne, gdyż należy to do tych przesłanek, które uwalniają od
odpowiedzialności i leżą w interesie osoby trzeciej (członka zarządu), stąd dopiero
ich wykazanie uwalnia od odpowiedzialności (art. 116 § 1 pkt 1 Ordynacji
podatkowej). Tak ja wskazano, odpowiedzialność warunkowała bezskuteczność
egzekucji oraz pełnienie funkcji w zarządzie w okresie brakujących składek i były to
wystarczające przesłanki. Dalsza ocena Sądu o tym, że skarżący winien ogłosić
upadłość nie była konieczna.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 3989
§ 2 k.p.c.
O kosztach orzeczono mając na uwadze wartość przedmiotu zaskarżenia
(378.158 zł) i odpowiadającą mu stawkę minimalną przewidzianą w rozporządzeniu
z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawych - § 6 pkt 7, §
12.4. pkt 2 (odpowiednio dla odpowiedzi na skargę).