Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BU 9/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania A. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 lutego 2010 r.,
skargi organu rentowego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia - wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 maja 2009 r.,
oddala skargę.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2008 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję ZUS z dnia 20 grudnia 2007
r. i przyznał A.B. prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego
węgla w i/ości odpowiadającej 2,5 tony za rok 2002.
2
Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony w okresie od 3 kwietnia
1984 r. do 1 grudnia 2004 r. był zatrudniony jako ładowacz pod ziemią, młodszy
górnik pod ziemią oraz górnik pod ziemią w Przedsiębiorstwie Robót Górniczych
„M." Decyzją z dnia 8 grudnia 2004 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu
prawo do emerytury, doliczając do podstawy wymiaru świadczenia pełną wartość
deputatu węglowego w wymiarze 2,5 tony. Począwszy od dnia 1 stycznia 1996 r.
były pracodawca ubezpieczonego odstąpił od stosowania świadczeń w postaci
ekwiwalentu za węgiel i bezpłatnego węgla w naturze przysługujących emerytom i
rencistom. W niniejszej sprawie ubezpieczony dochodził od organu rentowego
prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy za 2002 r.
Zasady i sposób realizacji uprawnienia do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu
prawa do bezpłatnego węgla, przysługującego osobom uprawnionym z
przedsiębiorstw robót górniczych za okres od dnia 1 stycznia 2002 r. do dnia 3
grudnia 2015 r. reguluje obecnie ustawa z 6 lipca 2007 r. o ekwiwalencie
pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z
przedsiębiorstw robót górniczych (Dz. U. z 2007 r. Nr 147, poz. 1031).
W art. 2 tej ustawy zawarto definicję osób uprawnionych do ekwiwalentu
pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, zgodnie z którą przez takie
osoby należy rozumieć emerytów i rencistów mających ustalone prawo do
emerytury lub renty, którzy pobierali bezpłatny węgiel w naturze od przedsiębiorstw
robót górniczych lub przeszli na emeryturę lub rentę z tych przedsiębiorstw oraz
wdowy, wdowców i sieroty mających ustalone prawo do renty rodzinnej po byłych
pracownikach przedsiębiorstw robót górniczych, uprawnionych do bezpłatnego
węgla na podstawie Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników zakładów
górniczych z dnia 21 grudnia 1991 r., którzy uzyskali emeryturę lub rentę przed
dniem 1 stycznia 2007 r., a po dniu 31 grudnia 2001 r. nie pobierali ekwiwalentu.
W ocenie Sądu pierwszej instancji treść art. 2 pkt 1 w/w ustawy pozwoliła
zakwalifikować ubezpieczonego zarówno do pierwszej, jak i do drugiej grupy osób
uprawnionych do ekwiwalentu za węgiel, ubezpieczony otrzymywał bezpłatny
węgiel w naturze od Przedsiębiorstwa Robót Górniczych „M.", przeszedł na
emeryturę górniczą z Przedsiębiorstwa Robót Górniczych „M.", na mocy art. 22 ust.
2 pkt 1 protokołu 7 do Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów
3
Górniczych z dnia 21 grudnia 1991 r. był uprawniony do bezpłatnego węgla, nabył
emeryturę górniczą przed dniem 1 stycznia 2007 r. i po dniu 31 grudnia 2001 r. nie
pobierał ekwiwalentu.
Apelację wniósł organ rentowy.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 4 maja
2009 r. oddalił apelację.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny podniósł, że apelacja powinna była
zostać uwzględniona, choć nie wszystkie zarzuty są zasadne. Uszło uwadze
zarówno Sądu pierwszej instancji, jak i Sądu Apelacyjnego, że jeden z warunków
czyniących ubezpieczonego A. B. „osobą uprawnioną" do wypłaty ekwiwalentu za
rok 2002, w rozumieniu przepisów art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 2007 r. o
ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób
uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych (Dz.U. nr 147 poz. 1031) w zw. z
jej art. 7 ust. 7, nie został spełniony.
Z artykułu 2 powołanej ustawy należy bowiem wyprowadzić wniosek, że
ekwiwalent za 2002 r. z tytułu prawa do bezpłatnego węgla mógłby otrzymać
ubezpieczony ze środków budżetowych, których Zakład Ubezpieczeń Społecznych
jest płatnikiem, tylko wówczas, gdyby w 2002 r. miał ustalone prawo do emerytury
lub renty, a bezspornie nie posiadał takich uprawnień. Ubezpieczony po złożeniu
wniosku w ustawowym terminie może uzyskać ekwiwalent z tytułu prawa do
bezpłatnego węgla poczynając od 2004 r. - roku nabycia prawa do emerytury.
Mając zatem powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny stwierdził, że pomyłkowo
uwzględnił roszczenie ubezpieczonego dotyczące konkretnego roku 2002
orzekając na mocy art. 385 k.p.c., podczas gdy należało zmienić zaskarżony wyrok
i oddalić odwołanie.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 4 maja 2009 r., pełnomocnik organu rentowego,
zaskarżył ten wyrok w całości i wniósł o stwierdzenie jego niezgodności z prawem.
Podstawę skargi stanowi naruszenie przepisów prawa materialnego, a
mianowicie art. 2 ustawy z dnia 6. lipca 2007 r o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu
prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót
górniczych przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, to jest przez
4
przyjęcie, iż ubezpieczony spełnia warunki określone powołaną ustawą do uznania
go za osobę uprawnioną do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy za 2002
r.
Wnoszący skargę podniósł, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z
przepisami art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 2007 r. o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu
prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót
górniczych.
W ocenie organu rentowego, przyjąć należy, że uprawnienie do ekwiwalentu
za deputat węglowy przysługiwać może jedynie w takich sytuacjach, gdy
ubezpieczony dochodzi ekwiwalentu za okresy, kiedy był już emerytem lub rencistą.
Roszczenie o deputat węglowy albo ekwiwalent za taki deputat za okresy, kiedy
ubezpieczony posiadał jeszcze status pracownika przedsiębiorstwa robót
górniczych przysługuje mu wyłącznie względem pracodawcy i cytowana na wstępie
ustawa nie daje podstaw do przeniesienia odpowiedzialności pracodawcy na organ
rentowy.
Stad też przy bezspornych ustaleniach sądu, że ubezpieczony przeszedł na
emeryturę z PRG z dniem 8 grudnia 2004 r., sprzeczne z obowiązującymi
przepisami prawa było przyznanie ubezpieczonemu na podstawie ustawy o
ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób
uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych prawa do ekwiwalentu
pieniężnego za 2002 r..
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga nie jest uzasadniona.
Orzeczenie niezgodne z prawem w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c., to
orzeczenie, które jest niewątpliwie sprzeczne z jednoznacznymi i niepodlegającymi
różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo
zostało wydane w wyniku niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i
nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Innymi słowy, niezgodność z prawem
powodująca powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa musi
mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim
5
przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności (por. wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 10 czerwca 2008 r. I BP 51/07 i I BP 54/07; z dnia z dnia
5 września 2008 r. I CNP 27/08, LEX nr 457829, z dnia 26 lutego 2008 r., II BP
13/07, LEX nr 452429, z dnia 21 lutego 2007 r., I CNP 71/06, LEX nr 253389, dnia
31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007 nr 1, poz. 17; z dnia 7 lipca 2006 r., I
CNP 33/06, OSNC 2007 nr 2, poz. 35). Sąd Najwyższy podziela pogląd wyrażony
w orzecznictwie tego Sądu oraz przez część doktryny, że niezgodność z prawem
prawomocnego orzeczenia należy oceniać przy uwzględnieniu dopuszczonej przez
prawo swobody interpretacji przepisów przez sąd orzekający w drugiej instancji.
Gdy się zważy, że przy wydawaniu każdego orzeczenia sądowego
dokonywana jest wykładnia stosowanego prawa, z istoty swej otwarta na wiele
możliwych interpretacji, za niezgodne z prawem można uznać tylko orzeczenie
oczywiście sprzeczne z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo takie,
które zostało wydane w wyniku wykładni oczywiście błędnej lub wadliwego
zastosowania prawa widocznych bez głębszej analizy prawniczej. W związku z tym
nie można stwierdzić niezgodności z prawem orzeczenia opartego na przepisie
prawa, którego treść dopuszcza możliwość różnych interpretacji i gdy za każdą z
nich przemawiają uzasadnione argumenty
Istota niniejszej skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia sprowadza się do zarzutu naruszenie przepisów prawa
materialnego, a mianowicie przepisu art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 2007 r. o
ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób
uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie, to jest przez przyjęcie, iż ubezpieczony spełnia warunki
określone powołaną ustawą do uznania go za osobę uprawnioną do ekwiwalentu
pieniężnego za deputat węglowy za 2002 r.
W uzasadnieniu orzeczenia Sądu Apelacyjnego przyjęto, że z art. 2 ustawy z 6
lipca 2007 r., należy wyprowadzić wniosek, że uprawnienie do ekwiwalentu za
deputat węglowy przysługiwać może jedynie za okresy, kiedy wnioskodawca był już
emerytem lub rencistą. Sąd Najwyższy natomiast w postanowieniach z 19 stycznia
2010 r.: I BU 7/09 i I BU 8/09, podobnie jak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyrokach
z dnia 19 marca 2009 r., sygn. akt III AUa 2273/08 i z dnia 5 lutego 2009 r., sygn.
6
akt III AUa 1807/08, uznał, że art. 2 ustawy z 6 lipca 2007 r. dotyczy osób
uprawnionych, które uzyskały prawo do emerytury lub renty przed dniem 1 stycznia
2007 r., a które po dniu 31 grudnia 2001 r. nie pobierały spornego ekwiwalentu,
natomiast z regulacji tej nie wynika warunek, że ubezpieczony powinien mieć
ustalone prawo do emerytury już „za 2002 r.”., a z pewnością taka wykładnia nie
jest oczywistym naruszeniem prawa w przedstawionym wyżej rozumieniu, dla
celów potencjalnego uwzględnienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku,
Wskazane orzeczenia dowodzą, że sprawa jest kontrowersyjna i jest
dopuszczalna inna wykładnia niż ostatecznie przyjęta przez Sąd Apelacyjny.
Wobec tego niezgodność z prawem (gdyby ostatecznie nawet uznać jej istnienie)
nie mogłaby być oceniona jako kwalifikowana, elementarna i oczywista.
Wobec powyższego rozpoznawana skarga nie może być uznana za zasadną.
Kwestionowane orzeczenie Sądu Okręgowego nie zapadło z oczywistym i rażącym
naruszeniem prawa, było natomiast wyrazem dopuszczalnej interpretacji przepisów
prawa materialnego.
Z tych powodów, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.