Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 1/10
POSTANOWIENIE
Dnia 18 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa Gminy C. i Skarbu Państwa-Starosty Powiatu C.
przeciwko Ewie L., Katarzynie W., Kazimierzowi L. i Wiesławie K.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 marca 2010 r.,
na skutek skargi kasacyjnej pozwanej Ewy L. i skargi kasacyjnej pozwanej
Katarzyny W.
od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 maja 2009 r.,
odrzuca obie skargi kasacyjne w zakresie dotyczącym
rozstrzygnięcia w przedmiocie zażalenia (pkt I), a w pozostałym
zakresie odmawia przyjęcia ich do rozpoznania; nie obciąża Ewy
L. kosztami postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 12 maja 2009 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanych
Ewy L. i Katarzyny L. od wyroku Sądu Rejonowego w C. uwzględniającego
powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej oraz oddalił zażalenie
wymienionych pozwanych na postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 18 czerwca
2008 r. w przedmiocie sprostowania – na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. –
przytoczonego wyroku. Zaskarżając odrębnymi skargami kasacyjnymi wyrok w
całości, pełnomocnik pozwanych wniosek o przyjęcie skarg do rozpoznania oparł
na jednakowych podstawach z art. 3989
§ 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia
funkcjonującym na rzecz państwa, a więc w interesie publicznym. Stoi ona przede
wszystkim na straży wykonywania prawa oraz jego jednolitej wykładni. Interes
prywatny uwzględnia zaś tylko na tyle, na ile może się on stać podłożem
zaspokojenia interesu ogólnego. Sąd Najwyższy już w okresie obowiązywania
kasacji, będącej zwyczajnym środkiem odwoławczym, podkreślał, że podstawowym
celem postępowania kasacyjnego jest ochrona interesu publicznego przez
zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład Sądu Najwyższego w rozwój prawa
i jursprudencji (postanowienie z dnia 4 lutego 2000 r., II CZ 178/99, OSNC 2000,
nr 7-8, poz. 147).
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Cel wymagania
przewidzianego w art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. może być zatem osiągnięty jedynie
przez powołanie i uzasadnienie istnienia przesłanek umożliwiających realizację
publicznoprawnych funkcji skargi kasacyjnej. Tylko na tych przesłankach Sąd
Najwyższy może oprzeć rozstrzygnięcie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania. Dopuszczenie i rozpoznanie skargi kasacyjnej
ustrojowo i procesowo jest uzasadnione jedynie w tych sprawach, w których mogą
być zrealizowane jej funkcje publicznoprawne.
3
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną, nie jest trzecią instancją
sądową. Sąd kasacyjny nie sądzi sprawy, lecz rozpoznaje skargę kasacyjną
w interesie publicznym, wyjaśniając istotne zagadnienie prawne, dokonując
wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów bądź usuwając z obrotu prawnego orzeczenia
wydane w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwe. Dlatego
nie każda skarga kasacyjna może być przyjęta do rozpoznania.
Ograniczenia środków zaskarżenia są znane współcześnie w różnych
ustawodawstwach. Są one zgodne z zaleceniami Rady Europy, które zmierzają do
ograniczenia liczby instancji oraz zezwalają na wprowadzenie środków
ograniczających dostęp do sądu najwyższego szczebla. W judykaturze Sądu
Najwyższego, odwołującej się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, już w okresie obowiązywania kasacji zostało utrwalone stanowisko, iż
ograniczenie dostępności i dopuszczalności kasacji nie jest sprzeczne ani
z Konstytucją, ani z postanowieniami wiążących Polskę konwencji
międzynarodowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia
1998 r., I PZ 54/97, OSNAPUS 1999, nr 3, poz. 92, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 29 grudnia 1998 r., I PZ 67/98, OSNAPUS 2000, nr 2, poz. 65
oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
17 stycznia 2001 r. III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 53). Takie stanowisko
wyraził również Trybunał Konstytucyjny (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK Zbiór Urzędowy 2000, nr 5, poz. 14).
W niniejszej sprawie nie zachodzą przytoczone przesłanki przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania. Nie występują wskazane we wnioskach o przyjęcie
skarg kasacyjnych do rozpoznania istotne zagadnienia prawne i potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości oraz wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów. Istotnym zagadnieniem prawnym
w rozmienieniu art. 398 § 1 pkt 1 k.p.c. jest zagadnienie nowe, nierozwiązane
dotąd w orzecznictwie, którego rozstrzygnięcie może przyczynić się do rozwoju
prawa. Odwołanie się do tej przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
wymaga – jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego – sformułowania tego
zagadnienia z przytoczeniem wiążących się z nim konkretnych przepisów prawnych
4
oraz przedstawienia argumentów świadczących o rozbieżnych ocenach prawnych
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 2001 r., II CZ 35/01,
OSNC 2002 r., nr 1, poz. 11; z dnia 14 lutego 2003 r., I PK 306/02, Wokanda
2004 r. Nr 7-8, poz. 51; z dnia 7 czerwca 2005 r., V CSK 3/05, Lex nr 180 841).
Wniosek o przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej ze względu na potrzebę
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości oraz wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie wymaga natomiast – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 15 października 2002 r. II Cz 102/02 (niepubl.) –
wykazania, że określony przepis prawa, mimo że budzi wątpliwości, nie doczekał
się wykładni bądź niejednolita wykładnia wywołuje wyraźnie wskazane przez
skarżącego rozbieżności w orzecznictwie.
Rozumianemu w wyżej przedstawiony sposób istotnemu zagadnieniu
prawnemu i potrzebie wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości oraz wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów nie opowiadają
podniesione przez skarżące kwestie przede wszystkim dlatego, że zostały one
ograniczone do sformułowania pytań, bez przedstawienia odpowiedniej
argumentacji jurydycznej. Niezależnie od tego spełnienie obowiązku uzasadnienia
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie może polegać – jak
w niniejszych skargach – na odwoływaniu się do podstaw skargi kasacyjnej i jej
uzasadnienia, albowiem wspomniane wymaganie jest niezależnym elementem
konstrukcyjnym skargi kasacyjnej i wymaga odrębnego, samodzielnego wywodu
prawnego. Ponadto skarżące nie wykazały, na czym polega istność
przestawionego zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.
Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania nie zawiera też
argumentów przekonujących, że podniesione przez skarżące kwestie budzą
poważne wątpliwości (dotyczą problemu nierozwiązanego w doktrynie,
rozstrzyganego różnie w orzecznictwie) i przytoczenia orzeczeń, świadczących
o rozbieżności w judykaturze.
Nie zachodzi także wskazana we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania oczywista zasadność skargi kasacyjnej. Powołanie się na tę
przesłankę wymaga – jak wyjaśniono w orzecznictwie – wykazania, że zaskarżony
wyrok zapadł z oczywistym, rażącym naruszeniem przepisów prawa lub
5
podstawowych zasad prawa, widocznym prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej, bez potrzeby głębszej analizy i dłuższych badań
lub dociekań. Chodzi więc o szczególne, kwalifikowane wypadki naruszenia prawa
przez sąd drugiej instancji (por. postanowienie z dnia 10 stycznia 2003 r., V CZ
197/02, OSNC 2004 r., nr 3, poz. 49). Uzasadnienie omawianej przesłanki przyjęcia
skarg kasacyjnych do rozpoznania, ograniczone do zarzutu, że zaskarżony wyrok
został wydany z naruszeniem przepisów prawa procesowego, nie daje podstaw do
uznania, że skargi kasacyjne są oczywiście uzasadnione w wyżej przedstawionym
rozumieniu.
W skargach kasacyjnych skarżące podniosły zarzut nieuwzględnienia przez
Sąd odwoławczy nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji,
spowodowanej pozbawieniem ich możliwości obrony swych praw w związku
z wydaniem postanowienia z dnia 18 czerwca 2008 r. w przedmiocie sprostowania
wyroku (art. 379 pkt 5 w związku z art. 378 § 1 k.p.c.). W orzecznictwie przyjmuje
się, że pozbawienie strony (uczestnika postępowania) możności obrony swych
praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) ma miejsce wtedy, gdy z powodu wadliwości
procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia
konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, których nie można było
wskazać przy wydaniu orzeczenia w danej instancji, strona nie mogła i nie brała
udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 5, poz. 41 –
dodatek). Taka sytuacja nie zaistniała w sprawie. Z akt sprawy wynika bowiem, że
skarżące zakwestionowały – ich zadaniem – wadliwe postanowienie
o sprostowaniu wyroku. Jednakże wniesione zażalenia zostały przez Sąd
odwoławczy oddalone. Nie ma zatem podstaw do przyjęcie, że doszło do
pozbawienie skarżących możności obrony swych praw w wyżej przedstawionym
rozumieniu. W konsekwencji, nie zachodzi też przesłanka przyjęcia skarg
kasacyjnych do rozpoznania w postaci nieważności postępowania.
Zgodnie z art. 3981
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna przysługuje od wydanego
przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie
odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie
w sprawie. Nie ulega wątpliwości, że zamieszczone w sentencji wyroku
6
postanowienie Sądu Okręgowego o oddaleniu zażalenia skarżących na
postanowienie Sądu Rejonowego w C. z dnia 18 czerwca 2008 r. o sprostowaniu
wyroku nie należy do żadnej z kategorii postanowień wymienionych w art. 3981
§ 1
k.p.c. Skargi kasacyjne w zakresie dotyczącym tego postanowienia podlegają
zatem odrzuceniu jako niedopuszczalne.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 3986
§ 3 i 3989
§ 2 k.p.c.).