V CSK 347/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 347/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSA Jan Futro
w sprawie z powództwa A. J.
przeciwko M. L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 kwietnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powód A. J., jako indosatariusz domagał się w postępowaniu nakazowym
zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego M. L. kwoty 161007,12 zł z odsetkami na
podstawie weksla własnego wystawionego przez pozwanego, płatnego na zlecenie
2
K. J., uzupełnionego przez K. J. na tę kwotę z terminem płatności na dzień 25 lipca 2008
r. K. J. w dniu 18 lipca 2008 r. wezwał pozwanego do zapłaty dochodzonej kwoty w celu
wykupu weksla. Pozwany, mimo tego wezwania nie uiścił tej należności K. J., który w
dniu 1 sierpnia 2008 r. przeniósł weksel na powoda.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 27 stycznia 2009 r., po rozpoznaniu
zarzutów pozwanego, utrzymał w mocy wydany w dniu 20 sierpnia 2008 r. nakaz
zapłaty, uwzględniający żądanie pozwu, a Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 maja 2009
r. oddalił apelację pozwanego od tego wyroku. Sąd uznał, że skoro pozwany w piśmie
zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty zaniechał zgłoszenia wszystkich okoliczności
faktycznych, zarzutów i wniosków dowodowych w odniesieniu do stosunku
podstawowego, to później zgłoszone w piśmie z dnia 8 grudnia 2008 r. - jako
sprekludowane – podlegały pominięciu. W konsekwencji, w istocie rzeczy, na podstawie
twierdzeń powoda oraz zawnioskowanych przez niego dowodów Sąd Apelacyjny
dokonał końcowego rozliczenia umowy o dzieło zawartej przez K. J. z pozwanym.
Skarga kasacyjna pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego – oparta na
podstawie drugiej z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 495 § 3 k.p.c.,
i zmierza do uchylenia tego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie budzi wątpliwości, że dokonany przez K. J. indos weksla na rzecz powoda był
indosem poterminowym w rozumieniu art. 20 zdanie drugie Pr. weksl. Taki charakter
tego indosu wynikał jednoznacznie z treści dołączonego do pozwu weksla. Termin
płatności weksla ustalony został w nim na dzień 25 lipca 2008 r. Do tej daty ani później,
zapłata weksla nie nastąpiła. Weksel nie wymagał protestu (wystawiony był z formułą
„bez protestu” - art. 46 zdanie pierwsze Pr. weksl.). Hipotezą art. 20 ust. 1 zdanie drugie
Pr. weksl. jest objęty nie tylko indos dokonany po proteście z powodu odmowy zapłaty,
ale i indos dokonany po upływie terminu ustanowionego dla protestu z powodu odmowy
zapłaty, w myśl zaś art. 44 ust. 3 Pr. weksl. protest z powodu niezapłacenia weksla
płatnego w oznaczonym dniu powinien być dokonany w jednym z dwóch dni roboczych
następujących po pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 7 maja 2004 r., III CK 563/02, OSNC 2005, nr 5, poz. 88, z dnia 11
lutego 2005 r., III CK 304/04, OSNC 2006, nr 1, poz. 13, z dnia 12 maja 2005 r., V CK
588/04, OSNC 2006, nr 4, poz. 71, i z dnia 1 grudnia 2006 r., I CSK 299/06, OSNC
3
2007, nr 10, poz. 157, z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 92/07, OSNC 2008, nr 10,
poz. 117).
W tej sytuacji chociaż powód nabył weksel w dniu 1 sierpnia 2008 r. od K. J.
posługując się formą indosu, to jednak nie był to indos w rozumieniu art. 14 Pr. weksl.,
lecz przelew w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego (art. 509 i nast. k.c.). Przelew
jest sposobem pochodnego nabycia praw. Rzeczą zatem powoda było, zgodnie z art.6
k.c., wykazanie m. in., że dochodzona wierzytelność istotnie przysługiwała K. J.
Powód - wnosząc o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym -
powołał się, jak wskazano na wstępie, jedynie na dołączony do pozwu weksel. Był to
weksel na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń K. J. wynikających z zawartej z
pozwanym umowy o dzieło. Dochodzona wierzytelność wynikła z rozliczenia tej umowy
dokonanego przez K. J., którego to rozliczenia pozwany nigdy nie akceptował. Między
stronami umowy sporna była nie tylko treść tej umowy, ale także m. in. zakres prac
faktycznie wykonanych przez pozwanego, ich jakość, terminy wykonania, kwestie
związane z odstąpieniem od umowy. Stąd pozwany twierdząc, że ta wierzytelność nie
istnieje, wyraźnie odmówił K. J. zapłaty za weksel. Powód stanowisko w odniesieniu do
tych kwestii przedstawił dopiero w odpowiedzi na zarzuty.
Rację ma Sąd Apelacyjny o tyle, że na gruncie art. 495 § 3 k.p.c. zasadą jest, iż
przedmiotem badań sądu są twierdzenia i dowody przedstawione przez powoda w
pozwie oraz w odpowiedzi na zarzuty oraz twierdzenia i dowody przedstawione przez
pozwanego w piśmie zawierającym zarzuty. Później następuje utrata powoływania
nowych dowodów niezależnie od tego, jakie jest ich znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy. Niemniej jednak art. 495 § 3 k.p.c. dopuszcza rozszerzenie zakresu badań o
nowe twierdzenia i nowe dowody wtedy, gdy zostanie stwierdzone, iż nie można było
tego materiału przedstawić wcześniej lub że potrzeba przedstawienia jego sądowi
powstała później.
Zgodzić należy się ze skarżącym, że skoro powód dopiero w odpowiedzi na jego
zarzuty wskazał okoliczności faktyczne wynikłe z umowy o dzieło, z których wywodził
żądanie zapłaty, to dopiero po tej odpowiedzi odnośnie tych okoliczności powstała
potrzeba, przewidziana w art. 495 § 3 k.p.c., przedstawienia sądowi własnych twierdzeń
oraz dowodów na ich poparcie. Wówczas bowiem skarżący miał możliwość
zaprzeczenia faktom z umowy o dzieło, na których powód opierał swe roszczenie, jak i
że wierzytelność powoda nie istnieje. Pominięcie twierdzeń skarżącego i dowodów na
4
ich poparcie nastąpiło zatem z zarzucanym naruszeniem art. 495 §3 k.p.c., które to
uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSA Jan Futro
w sprawie z powództwa A. J.
przeciwko M. L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 kwietnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powód A. J., jako indosatariusz domagał się w postępowaniu nakazowym
zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego M. L. kwoty 161007,12 zł z odsetkami na
podstawie weksla własnego wystawionego przez pozwanego, płatnego na zlecenie
2
K. J., uzupełnionego przez K. J. na tę kwotę z terminem płatności na dzień 25 lipca 2008
r. K. J. w dniu 18 lipca 2008 r. wezwał pozwanego do zapłaty dochodzonej kwoty w celu
wykupu weksla. Pozwany, mimo tego wezwania nie uiścił tej należności K. J., który w
dniu 1 sierpnia 2008 r. przeniósł weksel na powoda.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 27 stycznia 2009 r., po rozpoznaniu
zarzutów pozwanego, utrzymał w mocy wydany w dniu 20 sierpnia 2008 r. nakaz
zapłaty, uwzględniający żądanie pozwu, a Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 maja 2009
r. oddalił apelację pozwanego od tego wyroku. Sąd uznał, że skoro pozwany w piśmie
zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty zaniechał zgłoszenia wszystkich okoliczności
faktycznych, zarzutów i wniosków dowodowych w odniesieniu do stosunku
podstawowego, to później zgłoszone w piśmie z dnia 8 grudnia 2008 r. - jako
sprekludowane – podlegały pominięciu. W konsekwencji, w istocie rzeczy, na podstawie
twierdzeń powoda oraz zawnioskowanych przez niego dowodów Sąd Apelacyjny
dokonał końcowego rozliczenia umowy o dzieło zawartej przez K. J. z pozwanym.
Skarga kasacyjna pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego – oparta na
podstawie drugiej z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 495 § 3 k.p.c.,
i zmierza do uchylenia tego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie budzi wątpliwości, że dokonany przez K. J. indos weksla na rzecz powoda był
indosem poterminowym w rozumieniu art. 20 zdanie drugie Pr. weksl. Taki charakter
tego indosu wynikał jednoznacznie z treści dołączonego do pozwu weksla. Termin
płatności weksla ustalony został w nim na dzień 25 lipca 2008 r. Do tej daty ani później,
zapłata weksla nie nastąpiła. Weksel nie wymagał protestu (wystawiony był z formułą
„bez protestu” - art. 46 zdanie pierwsze Pr. weksl.). Hipotezą art. 20 ust. 1 zdanie drugie
Pr. weksl. jest objęty nie tylko indos dokonany po proteście z powodu odmowy zapłaty,
ale i indos dokonany po upływie terminu ustanowionego dla protestu z powodu odmowy
zapłaty, w myśl zaś art. 44 ust. 3 Pr. weksl. protest z powodu niezapłacenia weksla
płatnego w oznaczonym dniu powinien być dokonany w jednym z dwóch dni roboczych
następujących po pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 7 maja 2004 r., III CK 563/02, OSNC 2005, nr 5, poz. 88, z dnia 11
lutego 2005 r., III CK 304/04, OSNC 2006, nr 1, poz. 13, z dnia 12 maja 2005 r., V CK
588/04, OSNC 2006, nr 4, poz. 71, i z dnia 1 grudnia 2006 r., I CSK 299/06, OSNC
3
2007, nr 10, poz. 157, z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 92/07, OSNC 2008, nr 10,
poz. 117).
W tej sytuacji chociaż powód nabył weksel w dniu 1 sierpnia 2008 r. od K. J.
posługując się formą indosu, to jednak nie był to indos w rozumieniu art. 14 Pr. weksl.,
lecz przelew w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego (art. 509 i nast. k.c.). Przelew
jest sposobem pochodnego nabycia praw. Rzeczą zatem powoda było, zgodnie z art.6
k.c., wykazanie m. in., że dochodzona wierzytelność istotnie przysługiwała K. J.
Powód - wnosząc o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym -
powołał się, jak wskazano na wstępie, jedynie na dołączony do pozwu weksel. Był to
weksel na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń K. J. wynikających z zawartej z
pozwanym umowy o dzieło. Dochodzona wierzytelność wynikła z rozliczenia tej umowy
dokonanego przez K. J., którego to rozliczenia pozwany nigdy nie akceptował. Między
stronami umowy sporna była nie tylko treść tej umowy, ale także m. in. zakres prac
faktycznie wykonanych przez pozwanego, ich jakość, terminy wykonania, kwestie
związane z odstąpieniem od umowy. Stąd pozwany twierdząc, że ta wierzytelność nie
istnieje, wyraźnie odmówił K. J. zapłaty za weksel. Powód stanowisko w odniesieniu do
tych kwestii przedstawił dopiero w odpowiedzi na zarzuty.
Rację ma Sąd Apelacyjny o tyle, że na gruncie art. 495 § 3 k.p.c. zasadą jest, iż
przedmiotem badań sądu są twierdzenia i dowody przedstawione przez powoda w
pozwie oraz w odpowiedzi na zarzuty oraz twierdzenia i dowody przedstawione przez
pozwanego w piśmie zawierającym zarzuty. Później następuje utrata powoływania
nowych dowodów niezależnie od tego, jakie jest ich znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy. Niemniej jednak art. 495 § 3 k.p.c. dopuszcza rozszerzenie zakresu badań o
nowe twierdzenia i nowe dowody wtedy, gdy zostanie stwierdzone, iż nie można było
tego materiału przedstawić wcześniej lub że potrzeba przedstawienia jego sądowi
powstała później.
Zgodzić należy się ze skarżącym, że skoro powód dopiero w odpowiedzi na jego
zarzuty wskazał okoliczności faktyczne wynikłe z umowy o dzieło, z których wywodził
żądanie zapłaty, to dopiero po tej odpowiedzi odnośnie tych okoliczności powstała
potrzeba, przewidziana w art. 495 § 3 k.p.c., przedstawienia sądowi własnych twierdzeń
oraz dowodów na ich poparcie. Wówczas bowiem skarżący miał możliwość
zaprzeczenia faktom z umowy o dzieło, na których powód opierał swe roszczenie, jak i
że wierzytelność powoda nie istnieje. Pominięcie twierdzeń skarżącego i dowodów na
4
ich poparcie nastąpiło zatem z zarzucanym naruszeniem art. 495 §3 k.p.c., które to
uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.