Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 84/09
POSTANOWIENIE
Dnia 13 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi uczestnika postępowania
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego w G.
z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn. akt III Ca (…),
w sprawie z wniosku E. K.
przy uczestnictwie Z. P.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 13 maja 2010 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
W wyniku apelacji wnioskodawczyni Sąd Okręgowy w G. postanowieniem z dnia
6 grudnia 2007 r. zmienił częściowo postanowienie Sądu Rejonowego w M. z dnia 30
października 2006 w ten sposób, że:
I. 1. ustalił, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych o łącznej wartości
153 050 zł wchodzi: prawo własności nieruchomości położonej w O. składającej
się z działek nr (…)3 o pow. 1,8494 ha i nr (…)2 o pow. 6,0551 ha objętej księgą
wieczystą nr (...)0 o wartości 117 000 zł, prawo własności nieruchomości
2
położonej w M. składającej się z działki nr (...)/1 o pow. 0,15 ha zabudowanej
domem mieszkalnym, budynkiem gospodarczym i garażem, objętej księgą
wieczystą nr (...)1 o wartości 33 000 zł, i prawo własności nieruchomości
położonej w M. składającej się z działki nr (...)/2 o pow. 0,30 ha, objętej księgą
wieczystą nr (...)2 o wartości 3050 zł;
2. przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni nieruchomość położoną w
O. o wartości 117 000 zł, a na własność uczestnika nieruchomości położone
w M. o łącznej wartości 36 050 zł.
3. zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 30 748 zł płatną do
dnia 6 stycznia 2008 r., tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem tego prawomocnego
orzeczenia uczestnik wskazał jako naruszone art. 43 § 1 k.r.o. w zw. z art. 212 § 2 k.c.
oraz art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. i wniósł o stwierdzenie niezgodności z
prawem pkt I.3. tego postanowienia przez niezasądzenie tytułem dopłaty kwoty 9 727 zł
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu w zasadzie drugiej instancji, gdy przez
jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a jego zmiana lub uchylenie w drodze
innych środków prawnych, nie było i nie jest możliwe (art. 4241
§ 1 k.p.c.). Przyjmuje się
w judykaturze i piśmiennictwie, że przy wykładni zawartego w art. 4241
§ 1 k.p.c. pojęcia
„niezgodności z prawem” należy uwzględnić istotę i sens odpowiedzialności państwa
przewidzianej w art. 4171
§ 2 k.c. w zw. z art. 77 Konstytucji oraz naturę władzy
sądowniczej. Swoboda ocen sędziego wynika nie tylko z jej istoty, ale często z pojęć
niedookreślonych, czy klauzul generalnych. W związku z tym, w teorii prawa trafnie
przyjmuje się istnienie tzw. luzu decyzyjnego, który oznacza możliwość wyboru przez
sędziego jednego z możliwych rozwiązań. Dlatego też należy uznać, że różnej treści
orzeczenia wydane w podobnej sprawie mogą być „zgodne z prawem” (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 września 1991 r., III ARN 32/91, PUG 1992, nr 2-3, poz. 4).
Z powyższych względów definicja bezprawności dotycząca art. 4241
§ 1 k.p.c.
jest odmienna od tego ogólnego pojęcia funkcjonującego na gruncie prawa.
Prawomocne orzeczenie w omawianym ujęciu jest niezgodne z prawem, gdy jest
sprzeczne z niepodlegającymi różnej wykładni przepisami i z ogólnie przyjętymi
standardami rozstrzygnięć (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I
CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35, z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC
3
2007, nr 1, poz. 17, z dnia 14 grudnia 2006 r., I BP 13/06, M. P. Pr. 2007, nr 5, poz.
253).
Wyrażony pogląd jest ugruntowany w judykaturze i należy go podzielić, choć w
literaturze budzi pewne zastrzeżenia. Niezgodność z prawem to sprzeczność
z zawartymi w przepisach normami prawnymi. Z tego względu - wbrew stanowisku
wyrażonemu w piśmiennictwie - przy ocenie omawianej przesłanki niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia - powoływanie się na wykładnię przepisów jako
„miernika" tej niezgodności jest trafne. Przy ustaleniu jej znaczenia należy więc
uwzględnić treść zawartego w tym przepisie wyrażenia „prawomocne orzeczenie”. To
właśnie skutki prawomocności stanowią normatywną podstawę do przyjęcia
autonomicznej obostrzonej definicji bezprawności na gruncie omawianego unormowania
Mając na względzie powyższe uwagi trzeba zauważyć, że Sąd Okręgowy nie
zmienił pkt 6 postanowienia Sądu Rejonowego w M., w którym został oddalony wniosek
uczestnika o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym i w tej części
orzeczenie nie zostało skutecznie zaskarżone oraz podzielił zawarty w apelacji
wnioskodawczyni zarzut, że nabyte przez uczestnika w dniu 2 lutego 1995 r.
nieruchomości położone w M., weszły w skład majątku wspólnego. Ponieważ przyznał
na wyłączną własność uczestnika nieruchomości położone w M. a wnioskodawczyni
nieruchomość położoną w O., skutkowało to koniecznością na nowo rozliczenia
udziałów zainteresowanych i w okolicznościach sprawy zasądzenia dopłaty na rzecz
uczestnika.
Z treści jednak sentencji zaskarżonego postanowienia wynika wprost, że Sąd
Okręgowy określając wysokość dopłaty wnioskodawczyni popełnił błąd rachunkowy w
prostych działaniach arytmetycznych. W zaskarżonym punkcie tego orzeczenia określił
jej wysokość na kwotę 30 748 zł, gdy tymczasem powinna to być suma 40 475 zł. Tym
samym trafnie skarżący zarzucił, że doszło w ten sposób do zaniżenia dopłaty należnej
od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika o kwotę 9 727 zł.
Uczestnik w dniu 20 marca 2008 r. wystąpił z wnioskiem o sprostowanie
zaskarżonego orzeczenia w pkt.1.3 przez zastąpienie kwoty 30 748 zł kwotą 40 475 zł,
niemniej Sąd Okręgowy wniosek ten oddalił postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2008 r.
W samej skardze uczestnik wskazał jako przesłankę wystąpienia ze skargą między
innymi nieskuteczność wniosku o sprostowanie zaskarżonego orzeczenia, z odwołaniem
się do wykładni art. 350 § 1 k.p.c. dokonanej w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia
10 maja 1966 r., II CZ 19/66 (LEX nr 5950).
4
Warunkiem skuteczności skargi jest wykorzystanie przez skarżącego każdego
środka prawnego służącego do zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia.
Wniosek o sprostowanie orzeczenia nie jest takim środkiem, skoro służy jedynie do
wyeliminowania niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych
oczywistych omyłek. W wyniku uwzględnienia wniosku o sprostowanie orzeczenia nie
można wiec zmienić orzeczenia, co między innymi wyjaśnił Sąd Najwyższy w
powołanym postanowieniu z dnia 10 maja 1996 r., I CZ 19/66, czy postanowieniu z dnia
21 czerwca 1967 r. (OSNCP 1968, nr 8, poz. 10).
Zmianę orzeczenia należy jednak odróżnić od wyeliminowania w drodze
sprostowania błędu rachunkowego. Zmiana orzeczenia jest skutkiem innej wykładni lub
odmiennego zastosowania prawa materialnego. Błąd rachunkowy występuje natomiast
dopiero wtedy, gdy norma prawa materialnego została prawidłowo wyłożona i
zastosowana, niemniej w wyliczeniu należnego świadczenia wystąpiła pomyłka w
działaniu matematycznym. Gdy błąd rachunkowy wynika wprost z sentencji orzeczenia,
wtedy ma cechę oczywistości. Nie podlegają natomiast sprostowaniu nawet oczywiście
błędne zastosowanie przepisu prawa materialnego (por np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 5 grudnia 1980 r., III CRN 133/80, OSNC 1981, nr 6, poz. 115).
Skoro ustawodawca do usuwania miedzy innymi błędów rachunkowych
przewidział odrębny środek, którego zastosowanie nie jest ograniczone terminem i nie
jest to środek służący do zmiany lub uchylenia orzeczenia, to zarówno wykładnia
językowa jak i systemowa prowadzą do wniosku, że oczywiste błędy rachunkowe - a
takiego dopuścił się Sąd Okręgowy - nie są objęte hipotezą art. 4241
k.p.c. W wyniku
oczywistego błędu rachunkowego orzeczenie nie jest bezprawne w rozumieniu tego
unormowania.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 42411
§ 1 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13