Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 213/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. Ł.
przeciwko Sądowi Rejonowemu w B.
o odszkodowanie i wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B.
z dnia 11 sierpnia 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz
powoda kwotę 1.020 zł (jeden tysiąc dwadzieścia złotych)
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
2
Uzasadnienie
W rozpoznawanej sprawie ustalono, że powód M.Ł. został mianowany na
stanowisko asesora sądowego w Sądzie Rejonowym w B. z dniem 1 sierpnia 2002
r. z jednoczesnym powierzeniem mu przez Ministra Sprawiedliwości pełnienia
czynności sędziowskich na okres 2 lat. Okresy powierzenia powodowi pełnienia
czynności sędziowskich był następnie przedłużone od 1 sierpnia 2004 r. do 31 lipca
2005 r., a następnie od 1 sierpnia 2005 r. do 31 stycznia 2006 r. Pismem z dnia 6
lutego 2006 r. Minister Sprawiedliwości nie uwzględnił kolejnego wniosku o
przedłużenie powodowi okresu powierzenia czynności sędziowskich, przyjmując, że
ewentualne uwzględnienie tego wniosku może nastąpić po zakończeniu toczącego
się przeciwko powodowi postępowania dyscyplinarnego. Dlatego powodowi na
mocy art. 135 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., zwanej dalej pusp) powierzono
wykonywanie czynności referendarza sądowego. W dniu 6 kwietnia 2006 r.
Kolegium Sądu Okręgowego w B. wyraziło zgodę na zwolnienie powoda ze
stanowiska asesora sądowego. Na tej podstawie Prezes Sądu Okręgowego w B.
wystąpił do Ministra Sprawiedliwości z wnioskiem o wypowiedzenie powodowi
stosunku służbowego. Minister Sprawiedliwości uwzględniając powyższy wniosek,
pismem z dnia 13 lipca 2006 r. wypowiedział powodowi stosunek służbowy i zwolnił
ze stanowiska asesora sądowego w Sądzie Rejonowym w B. na podstawie art. 134
§ 5 pusp.
Powództwo o uznanie tego wypowiedzenia za bezskuteczne ewentualnie o
przywrócenie powoda do pracy w pozwanym Sądzie Rejonowym w B. na
dotychczasowym stanowisku asesora sądowego pełniącego obowiązki
referendarza sądowego przy zachowaniu dotychczasowych warunków pracy i płacy
zostało oddalone wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 30 października 2006 r.,
Po rozpoznaniu apelacji powoda Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 13 lipca
1007 r., zmienił zaskarżony wyrok i przywrócił powoda do pracy na stanowisko
asesora wykonującego czynności referendarza sądowego „w Wydz. Zamiejscowym
Wydz. Ksiąg Wieczystych SR w B.” oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda
kwotę 14.276,61 zł pod warunkiem podjęcia przez niego pracy. Wywiedziona przez
3
pozwanego skarga kasacyjna od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Najwyższego z dnia 17 września 2008 r., I PK 28/08.
Pismem z dnia 23 października 2007 r. powód zgłosił gotowość
niezwłocznego podjęcia pracy, której faktycznie podjął w dniu 29 października 2007
r. Następnie w dniu 24 stycznia 2008 r. Kolegium Sądu Okręgowego w B. ponownie
wyraziło zgodę na zwolnienie powoda ze stanowiska asesora sądowego i na tej
podstawie Prezes Sądu Okręgowego w B. wystąpił do Ministra Sprawiedliwości z
wnioskiem o wypowiedzenie powodowi stosunku służbowego. Pismem z dnia 22
kwietnia 2008 r. Minister Sprawiedliwości wypowiedział powodowi stosunek
służbowy i zwolnił go ze stanowiska asesora sądowego w Sądzie Rejonowym w B..
Pismo to doręczone zostało powodowi w dniu 6 maja 2008 r., a jego stosunek
pracy uległ rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia 2008 r.
Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa powód domagał się zasądzenia
od pozwanego kwoty 14.880,66 zł tytułem odszkodowania w wysokości
trzymiesięcznego wynagrodzenia za niezgodne z prawem wypowiedzenie mu
stosunku służbowego i zwolnienie ze stanowiska asesora sądowego oraz kwoty
16.297,66 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w zakresie,
który nie został objęty wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 18 października
2007 r. Pozwany Sąd Rejonowy w B. wnosił o oddalenie powództwa o
odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia stosunku
służbowego oraz odrzucenia pozwu w zakresie roszczenia o wynagrodzenie za
dalszy czas pozostawania bez pracy.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z dnia
11 sierpnia 2009 r. oddalił apelację i zażalenie pozwanego Sądu Rejonowego w B.
od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy w B. z dnia 21 kwietnia 2009 r.
zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda M. Ł. kwotę 14.480,66 zł tytułem
odszkodowania (pkt I wyroku), oddalającego zarzut pozwanego w zakresie powagi
rzeczy osądzonej (pkt II wyroku), zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda
kwotę 16.297,66 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 października 2007 r.
tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (pkt III wyroku), a także
nadającego wyrokowi w punktach I i III rygor natychmiastowej wykonalności (pkt IV
4
wyroku) i umarzającego postępowanie w zakresie cofniętego powództwa (pkt V
wyroku).
W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu
Rejonowego, że zatrudnienie powoda jako asesora sądowego miało charakter
bezterminowy. Obowiązek wskazania przyczyny wypowiedzenia stosunku
służbowego asesora sądowego wynika z art. 30 § 4 w związku art. 50 k.p. Zgodnie
z utrwalonym orzecznictwem, podanie przyczyny powinno polegać na podaniu
konkretnej i prawdziwej okoliczności uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy.
Słusznie zatem uznał Sąd pierwszej instancji, że rozwiązanie z powodem stosunku
służbowego bez wskazania przyczyny wypowiedzenia naruszało przepisy o
wypowiadaniu stosunku pracy na czas nieokreślony. W ocenie Sądu Okręgowego,
samo powołanie się przez Ministra Sprawiedliwości na pozytywną opinię Kolegium
Sądu Okręgowego w B., o której mowa w art. 134 ustawy o pusp, nie stanowiło
wywiązania się z obowiązku wskazania konkretnej i rzeczywistej przyczyny
wypowiedzenia. Tak wskazana przyczyna nie dawała bowiem asesorowi żadnej
wiedzy na temat okoliczności i przyczyn zwolnienia, co uniemożliwiało ocenę ich
zasadności. Skoro w poprzedniej sprawie VI Pa …/06 przywrócono powoda do
pracy, uznając, że jego zatrudnienie miało charakter bezterminowy, to w przypadku
ponownego wypowiedzenia stosunku służbowego powodowi przysługiwały takie
same roszczenia jak pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony (art. 45 k.p.). Dlatego zasadne było zasądzenie na rzecz powoda
odszkodowania w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia, tj. kwoty 14.480,66 zł
z tytułu wypowiedzenia bezterminowego stosunku służby z naruszeniem z
przepisów o jego wypowiadaniu.
Prawidłowo też Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo roszczenie o
wynagrodzenie za dalszy czas pozostawania bez pracy. Zdaniem Sądu
Okręgowego, powód na stanowisku asesora sądowego objęty był szczególną
ochroną trwałości stosunku pracy, ponieważ z mocy przepisu szczególnego
Minister Sprawiedliwości mógł zwolnić asesora sądowego po uprzednim
wypowiedzeniu za zgodą kolegium właściwego sądu okręgowego. Objęcie
szczególną ochroną wpływało na wysokość wynagrodzenia przysługującego
przywróconemu do pracy powodowi za cały czas pozostawania bez pracy.
5
Bezsporne było, że powód pozostawał bez pracy od 1 listopada 2006 r. do 13 maja
2007 r., przeto należało mu się wynagrodzenie za ten okres. Mając na uwadze
poprzednio zasądzone sprawie V Pa …/06 na rzecz powoda wynagrodzenie za trzy
miesiące pozostawania bez pracy, zgodnie z jego ówczesnym żądaniem w
wysokości 14.276,61 zł , Sąd pierwszej Rejonowy słusznie zasądził na rzecz
powoda kwotę 16.297,66 zł tytułem wynagrodzenie za dalszy okres pozostawania
bez pracy. W tej kwestii nie zachodziła ujemna przesłanka procesowa w postaci
powagi rzeczy osądzonej, gdyż w sprawie V Pa …/06 powód dochodził jedynie
wynagrodzenia za trzy miesiące pozostawania bez pracy, zaś w przedmiotowej
sprawie dochodził wynagrodzenia za pozostały (dalszy) okres pozostawania bez
pracy. Wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy w przypadku
przywrócenia do pracy pracownika podlegającego szczególnej ochronie przed
rozwiązaniem stosunku pracy nie jest limitowanie. Możliwe jest „dzielenie” takiego
roszczenia za poszczególne okresy pozostawania bez pracy i powód z tej
możliwości skorzystał. W konsekwencji Sąd Okręgowy oddalił apelację i zażalenie
pozwanego.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik Sądu Rejonowego w B. zarzucił
naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności: art. 134 § 5 pusp w
związku z art. 30 § 4 k.p., w brzmieniu obowiązującym chwili dokonywania
wypowiedzenia stosunku służbowego powodowi na podstawie pisma z dnia 22
kwietnia 2008 r., przez przyjęcie, że oświadczenie Ministra Sprawiedliwości o
wypowiedzeniu stosunku służbowego asesorowi sądowemu powinno wskazać inne
przyczyny wypowiedzenia, obok zgody właściwego kolegium sądu okręgowego.
Zarzucono też naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności: art.
382 oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez pominięcie istotnej
części zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci uzasadnienia
wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 18 października 2006 r., V Pa …/06 i powagi
rzeczy osadzonej, która wykluczała zasądzenie wynagrodzenia za dalszy okres
pozostawania bez pracy, ponad wynagrodzenie zasądzone w poprzednim procesie.
Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania wskazano
potrzebę wykładni art. 134 § 5 pusp w związku z art. 30 § 4 k.p., ze względu na
występujące w orzecznictwie sądów rozbieżności w ich wykładni. Z jednej strony
6
przyjmuje się, że w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony, powinna być wskazana konkretna i prawdziwa
przyczyna, uzasadniająca to wypowiedzenie, przy czym nie może być ona
sformułowana w sposób ogólny lub powtarzać wyrażenia ustawowe (np. uchwała
Sądu Najwyższego Całej Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca
1985 r., OSNC 1985 nr 11, poz. 164 lub wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia
1999 r., I PKN 645/98, OSNAP 2000 nr 11, poz. 420). Z drugiej strony, odmienne
wnioski wynikają z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2004r., III PK 4/04
(OSNP 2005 nr 2, poz. 16), w którym uznano, że obowiązek wskazania przyczyny
wypowiedzenia w rozumieniu art. 30 § 4 k.p., przy rozwiązaniu stosunku
służbowego asesora sądowego na podstawie art. 134 § 5 pusp wystarczy
wskazanie istnienia zgody właściwego kolegium sądu okręgowego na
wypowiedzenie stosunku pracy asesora.
Ponadto skarga jest oczywiście uzasadniona w części dotyczącej naruszenia
wskazanych w podstawie skargi przepisów postępowania wobec pominięcia przez
Sądy zarzutu powagi rzeczy osadzonej co do żądania zasądzenia wynagrodzenia
za czas pozostawania bez pracy i uzasadnienia prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego w B. z dnia 18 października 2008 r., V Pa …/06.
W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w B. oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania
kasacyjnego według norm przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
W odpowiedzi na skargę pełnomocnik powoda wniósł o jej odrzucenie,
ewentualnie o odmowę przyjęcia jej do rozpoznania albo o jej oddalenie jako
pozbawionej uzasadnionych podstaw i zasądzenie od skarżącego na rzecz powoda
kosztów postępowania kasacyjnego wedle norm przepisanych, w tym kosztów
zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje w
granicach zaskarżenia, w których Sąd Najwyższy bierze z urzędu pod uwagę
nieważność postępowania, a ponadto także w granicach podstaw skargi
kasacyjnej. Te konstrukcyjne wymagania nie zostały wypełnione w rozpoznanej
7
skardze kasacyjnej w sposób, który umożliwiałby weryfikację kasacyjną
zaskarżonego wyroku w jakimkolwiek zakresie. W części zaskarżenia wyroku Sądu
drugiej instancji oddalającego apelację pozwanego od wyroku Sądu pierwszej
instancji zasądzającego na rzecz powoda odszkodowanie z tytułu wadliwego
wypowiedzenia mu stosunku pracy asesora pełniącego obowiązki referendarza
sądowego skarżący w skardze kasacyjnej twierdził jedynie, że „zostało wydane
błędne rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w przedmiocie zasadności roszczenia
powoda o zasądzenie odszkodowania za wypowiedzenie stosunku służbowego z
naruszeniem przepisów o jego wypowiadaniu”. Następnie argumentował, że
„jedyną, merytoryczną przyczyną wypowiedzenia stosunku pracy asesora
sądowego jest zgoda właściwego kolegium” (art. 134 § 5 pusp), bo taka
interpretacja wystarczającej przyczyny wypowiedzenia stosunku służbowego
asesora sądowego została zawarta w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 1 kwietnia 2004 r., III PK 4/04 (OSNP 2005 nr 2, poz. 16). Tymczasem
odmienne stanowisko, zawarte zresztą w rozstrzygnięciu sporu tych samych stron,
zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 września 2008 r., I PK 28/08 (OSNP 2010
nr 3-4, poz. 38), przyjmując, że „z żadnego przepisu prawa nie wynika, a wręcz
przeciwnie, z art. 134 i 135 Prawa o u.s.p. należy wyprowadzić wniosek, że
stosunek pracy asesora sądowego miał charakter bezterminowy, skoro dla jego
rozwiązania konieczne jest dokonanie wypowiedzenia”. Skład rozpoznający skargę
kasacyjną podzielił wykładnię zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17
września 2008 r., uznając, że usprawiedliwiała ją argumentacja celowościowo-
systemowa wzmożonej ochrony stosunku pracy asesora sądowego, którego
stosunek pracy podlegał szczególnej ochronie z mocy art. 134 § 5 pusp, tj. ochronie
ponad standardy wynikające z powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy. W
przypadku stosunków pracy asesorów sądowych ta szczególna ochrona prawa
pracy wyrażała się w obowiązku uzyskania (istnienia) zgody kolegium właściwego
sądu okręgowego na wypowiedzenie im stosunków służbowych. Tego typu
wzmocnienie ochrony trwałości stosunku służbowych asesorów sądowych nie
mogło równocześnie wyłączyć (pozbawić) asesorów sądowych powszechnej, tj.
przysługującej wszystkim pracownikom ochrony trwałości bezterminowych
stosunków pracy, których rozwiązanie zawsze wymaga, między innymi, wskazania
8
uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę (art. 30 § 4 k.p.). Taka
interpretację potwierdzają względy sprawiedliwości, celowości i funkcjonalności
przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy, które sprzeciwiają się
mniej korzystnemu traktowaniu pracowników korzystających z ustawowej
wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy niż pracowników korzystających
jedynie z ogólnej (powszechnej) ochrony trwałości bezterminowych stosunków
pracy wszystkich zatrudnionych. Inaczej rzecz ujmując, skoro z powszechnej
ochrony trwałości bezterminowych stosunków pracy wynika ustawowe wymaganie
wskazania pracownikowi zwalnianemu z pracy przyczyny uzasadniającej
wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia umowy o pracę na czas
nieokreślony (art. 30 § 4 k.p.), to obowiązku zaznajomienia z konkretną przyczyną
(przyczynami) wypowiedzenia stosunku pracy nie mógł być pozbawiony zwalniany
asesor sądowy, którego stosunek służbowy podlegał szczególnej ochronie prawa
pracy, polegającej na możliwości jego wypowiedzenia dopiero po uzyskaniu zgody
kolegium właściwego sądu okręgowego (art. 134 § 5 pusp). Oznaczało to, że
uzyskanie zgody kolegium właściwego sądu na wypowiedzenie stosunku pracy
asesora sądowego nie zwalniało z obowiązku podania asesorowi sądowemu
konkretnej przyczyny dokonanego wypowiedzenia (art. 30 § 4 w związku z art. 45 i
nast. k.p.), zważywszy że w stanie prawnym adekwatnym do osądzenia
rozpoznanej skargi kasacyjnej nie było już przepisów, które mogły w jakikolwiek
sposób podważyć bezterminowy charakter stosunków służbowych asesorów
sądowych, którzy byli mianowani na czas nieokreślony z upoważnieniem do
terminowego (na czas określony) wykonywania jedynie czynności sędziowskich.
Upływ terminu powierzenia na czas określony asesorowi sądowemu upoważnienia
do pełnienia czynności sędziowskich, tj. uzyskania okresowego prawa do
orzekania, tzw. wotum, nie prowadził z mocy żadnego przepisu służbowej
pragmatyki sędziowskiej do rozwiązania lub ustania stosunku pracy asesora
sądowego choćby dlatego, że każde zwolnienie ze służby asesora sądowego, po
uprzednim wypowiedzeniu, wymagało uzyskania zgody kolegium właściwego sądu
okręgowego (art. 134 § 5 pusp). Ponadto skarżącemu powinien być znany
powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2008 r., I PK 28/08,
który był wydany pomiędzy tymi samymi stronami w analogicznej, wręcz
9
identycznej sytuacji prawnej i procesowej, dlatego zaskoczenie i zdumienie składu
orzekającego Sądu Najwyższego wzbudziło ponowne powielanie przez skarżący
Sąd Okręgowy tych samych błędów prawnych, które zostały wcześniej
prawomocnie osądzone i należycie wyjaśnione w tym wyroku Sądu Najwyższego.
W konsekwencji w zakresie tej części zaskarżenia skład rozpoznający skargę
kasacyjną potwierdził stanowisko, że dodatkowa szczególna ochrona trwałości
stosunku służbowego asesora sądowego, która wymagała uzyskania zgody
kolegium właściwego sądu okręgowego na wypowiedzenie, nie pozbawiała ani nie
ograniczała zwalnianych ze służby asesorów sądowych z korzystania z zarzutu
naruszenia przepisów o ogólnej (powszechnej) ochronie trwałości każdego
bezterminowego stosunku pracy, która wymaga, między innymi, podania każdemu
zwalnianemu pracownikowi konkretnej przyczyny wypowiedzenia.
Sąd Najwyższy rozpoznał też merytorycznie zarzuty skierowane przeciwko
pozostałej części zaskarżonego wyroku dotyczącej oddalenia apelacji i „zażalenia”
skarżącego w zakresie zasadności zasądzenia dalszego wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy ponad okres, za który powód uzyskał wynagrodzenie w
poprzednio prawomocnie osądzonej sprawie o przywrócenie do pracy. W tym
zakresie Sąd Najwyższy wstępnie uznał, że oddalenie przez Sąd pierwszej instancji
w pkt II. wyroku z dnia 21 kwietnia 2009 r., VI P …/08, „zarzutu pozwanego co do
powagi rzeczy osądzonej powództwa o wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy” - nie stanowiło orzeczenia o dochodzonym przez powoda roszczeniu o
wynagrodzenie za pracę za dalszy okres pozostawania bez pracy, ponad kwotę
14.276,61 zł zasądzoną poprzednim wyrokiem tego Sądu Okręgowego z dnia 18
października 2007 r., V Pa …/06, w sprawie zakończonej oddaleniem skargi
kasacyjnej pozwanego wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2008 r.
Oddalenie zarzutu pozwanego co do braku powagi rzeczy osądzonej nie
rozstrzygało o roszczeniu powoda, który w kolejnym postępowaniu domagał się
zasądzenia wynagrodzenia za pracę za dalszy okres pozostawania bez pracy.
Taka formuła orzeczenia „oddala zarzut pozwanego co do powagi rzeczy
osądzonej powództwa o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy” nie
powinna być zamieszczona w sentencji wyroku ani traktowana jako rodzaj
zaskarżalnego postanowienia objętego treścią wyroku Sądu pierwszej instancji z
10
dnia 21 kwietnia 2009 r., bo nie było to postanowienie kończące postępowanie w
sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 kp.c., skoro w zakresie tego roszczenia o
wynagrodzenie za dalszy czas pozostawania bez pracy powoda Sąd pierwszej
instancji wyrokował merytorycznie w pkt III tego wyroku z dnia 21 kwietnia 2009 r.,
zasądzając na rzecz powoda kwotę 16.297,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami.
Ponadto w zakresie tego roszczenia Sąd drugiej instancji oddalił apelację
pozwanego pracodawcy, uznając za nieuzasadnione „żądanie uchylenia
zaskarżonego wyroku w zakresie zasądzonego wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy i odrzucenia pozwu w tym zakresie”. W konsekwencji nie
było potrzebnie oddalenie zażalenie na „oddalenie zarzutu pozwanego co do
powagi rzeczy osądzonej za czas pozostawania bez pracy”, które w żadnym razie
nie było zaskarżalnym postanowieniem o odrzuceniu pozwu wobec
nieuwzględnienia zarzutu powagi rzeczy osądzonej.
Kasacyjne zarzuty skierowane przeciwko temu zakresowi zaskarżenia zostały
ograniczone do naruszenia „art. 382 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c.” i nie objęły nawet zarzutu nieważności postępowania apelacyjnego z
powodu rzekomego naruszenia powagi rzeczy osądzonej (art. 379 pkt 3 k.p.c. w
związku z art. 386 § 2 k.p.c.), ani zarzutu naruszenia konkretnego przepisu prawa
materialnego (art. 47 k.p.), który został wskazany jako podstawa prawna
zasądzenia wynagrodzenia za dalszy czas pozostawania bez pracy, ponad
wynagrodzenie za inny (wcześniejszy) czas pozostawania bez pracy, zasądzonego
poprzednim wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 18 października 2007 r., V Pa
…/06. Proceduralne zarzuty kasacyjne nie tylko nie uprawniały wniosku skarżącego
o rzekomej oczywistej zasadności wniesionej skargi kasacyjnej, ale okazały się
całkowicie chybione, ponieważ Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne i
ocenę prawną zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonane przez Sąd
pierwszej instancji. Nie miało zatem miejsca naruszenie art. 382 k.p.c., a ponadto
Sąd drugiej instancji wystarczająco i prawidłowo przedstawił stanowisko o
bezzasadności zarzutu skarżącego o stanie rzekomej powagi rzeczy osądzonej w
zakresie zasądzonego roszczenia wynagrodzenie za dalszy okres pozostawania
bez pracy, wobec przysługiwania wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez
pracy pracownikom, z którymi rozwiązanie stosunku pracy podlega ograniczeniu z
11
mocy przepisu szczególnego (art. 47 zdanie drugie k.p. w związku z art. 134 § 5
pusp).
W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił ponadto uwagę, iż w razie ustalenia,
że wypowiedzenie bezterminowego stosunku pracy było nieuzasadnione lub
naruszało przepisy o wypowiadaniu, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika -
orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli stosunek pracy uległ już
rozwiązaniu - o przywróceniu do pracy na poprzednich warunkach albo o
odszkodowaniu (art. 45 § 1 k.p.). Natomiast roszczenie o wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy przysługuje na podstawie innego przepisu prawa
materialnego (art. 47 k.p.) pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia
do pracy. Wynagrodzenie to w wysokości ustawowo określonej (w art. 47 k.p.)
powinno być wypłacone przez pracodawcę ze względu na tę regulację odrębna
(przepis szczególny), który stanowi o zachowaniu (przysługiwaniu) prawa do
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, będący czasem niewykonywania
pracy w rozumieniu art. 80 zdanie drugie k.p. w związku z art. 47 k.p. Oznacza to,
że roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy z art. 47 k.p. ma
charakter odrębny i niezależny od roszczeń wynikających z art. 45 k.p. Jedynie w
praktyce jurysdykcyjnej dopuszcza się orzekanie jednym wyrokiem o przywróceniu
do pracy na poprzednich warunkach na podstawie art. 45 § 1 k.p. i zasądzeniu
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy na podstawie art. 47 k.p., które
zostaje wszakże obwarowane warunkiem uprzedniego podjęcia pracy w wyniku
przywrócenia do pracy. Przyznanie takiego „warunkowego” wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy wymaga zgłoszenia przez pracownika przywróconego do
pracy gotowości jej wykonywania. Taki obowiązek powstaje dopiero do daty
uprawomocnienia się wyroku przywracającego do pracy. Oznacza to, że obowiązek
pracodawcy zapłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, także
zasądzonego warunkowo w wyroku przywracającym pracownika do pracy, jest
uzależniony od materialnoprawnej przesłanki zgłoszenia przez pracownika
przywróconego do pracy gotowości do jej świadczenia po uprawomocnieniu się
wyroku o przywróceniu do pracy. W szczególności obowiązek nadania wyrokowi z
urzędu rygoru natychmiastowej wykonalności nie dotyczy wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy zasądzonego warunkowo na rzecz pracownika w wyroku
12
przywracającym do pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1986 r.,
III PZP 11/86, OSNCVP 1987 nr 1, poz. 11). Wszystko to oznacza, że tak jak każde
roszczenie o wynagrodzenie także roszczenie z art. 47 k.p. może być dochodzone
do pełnej wysokości określonej tym przepisem przed upływem okresu
przedawnienia roszczeń ze stosunku praccy (art. 291 § 1 k.p.). Jeżeli zatem sąd
pracy zasądził dochodzone roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy jedynie w części, nie oddalając tego roszczenia w jakimkolwiek zakresie, to
pracownik może zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku w części, w której sąd nie
orzekł o całości żądania (art. 351 § 1 k.p.c.), albo dochodzić niezasądzonej części
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w innym (nowym) procesie.
Przekładając powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy, skoro z
miarodajnych ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie (art. 39813
§ 2 k.p.c.),
wobec których zarzuty nie mogą być podstawą skargi kasacyjnej (art. 3983
3 k.p.c.),
wynikało, że w poprzednio osądzonej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami Sąd
Okręgowy wyrokiem z dnia 18 października 2007 r., V Pa …/06, zasądził na rzecz
powoda kwotę wynagrodzenia za ograniczony czas pozostawania bez pracy, to w
nowym postępowaniu poddanym aktualnie weryfikacji kasacyjnej nie było
przeszkód do zasądzenia dalszego wynagrodzenia za inny (dalszy) okres
pozostawania bez pracy asesora sądowego, którego stosunek służbowy podlegał
wzmożonej ochronie trwałości zatrudnienia na podstawie art. 134 § 5 pusp. W tym
zakresie Sądy obu instancji trafnie argumentowały, że wyrok Sądu Okręgowego z
dnia 18 października 2007 r. nie oddalał powództwa o wynagrodzenie ponad kwotę
zasądzoną tym wyrokiem i już dlatego nie istniała przeszkoda procesowa w postaci
powagi rzeczy osądzonej tym wyrokiem Sądu drugiej instancji „w zakresie
przekraczającym zasądzoną kwotę”. W owym procesie, wbrew twierdzeniom
zawartym w rozpoznanej skardze kasacyjnej, nie orzeczono o całości roszczenia o
wynagrodzenie przysługującego powodowi za cały czas pozostawania bez pracy,
bo w poprzednim procesie powód „nie podał wprost jakiego wynagrodzenia chce”, a
jedynie nie kwestionował wskazanej przez pozwanego wysokości
jednomiesięcznego wynagrodzenia. Sąd Okręgowy uznał wprawdzie, że „górną
granicą jego roszczeń finansowych jest kwota stanowiąca równowartość
trzymiesięcznego wynagrodzenia tj. 14.276,61 zł”, którą warunkowo zasądził, nie
13
oddalił jednak roszczenia o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w
jakiejkolwiek jego części. W konsekwencji orzekanie o innym, choć rodzajowo
tożsamym, roszczeniu o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy za dalszy
okres, nieobjęty poprzednim prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 18
października 2007 r., V Pa …/06, jako rozstrzygnięcie odnoszące się do innego, bo
wedle miarodajnych ustaleń - dalszego okresu pozostawania bez pracy, który w
stosunku do pracowników szczególnie chronionych był objęty ustawową gwarancją
pełnego wynagrodzenia przysługującego za cały czas pozostawania bez pracy (art.
47 zdanie drugie k.p.), nie było dotknięte kwalifikowaną wadą nieważności z
powodu naruszenia powagi rzeczy osądzonej (art. 379 pkt 3 k.p.c.), ani żadną inną
proceduralną wadą orzekania.
W zakresie ochrony prawa pracy wynikającej z przyznania pracownikowi
szczególnie chronionemu prawa do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez
pracy skład orzekający podzielił pogląd Sądu Najwyższego zawarty w uchwale z
dnia 7 listopada 1996 r., I PZP 20/96 (OSNP 1997 nr 11, poz. 188), że takie pełne
wynagrodzenie przysługuje także wtedy, gdy wyłączną przyczyną przywrócenia do
pracy było naruszenie powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy. Przekonują
o tym argumenty, że przepisów o wzmożonej ochronie trwałości stosunków pracy
nie można interpretować w taki sposób, że zachowanie szczególnego warunku
rozwiązania stosunku jakoby oznacza, iż pracownik szczególnie chroniony traci
gwarancje wzmożonej ochrony trwałości konkretnego rozwiązania stosunku pracy.
Taka restrykcyjna interpretacja szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy
byłaby zwężająca i sprzeczna z zasadą nieróżnicowania sytuacji prawnych w
stanach faktycznych objętych normą prawa pracy która nie przewiduje takiego
różnicowania. Pracodawca, który zamierza rozwiązać stosunek pracy podlegający
szczególnej ochronie prawa pracy powinien zatem dochować najwyższej
staranności w przestrzeganiu wszystkich zarówno szczególnych, jak i ogólnych
(powszechnych) norm prawa pracy pod rygorem zapłaty wynagrodzenia za cały
czas pozostawania bez pracy (art. 47 zdanie drugie k.p.). Uzasadniało to wyrażenie
poglądu, że zasądzenie prawomocnym wyrokiem wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy w ograniczonym okresie na rzecz pracownika
przywróconego do pracy, któremu z tytułu szczególnej ochrony trwałości stosunku
14
pracy przysługuje pełne wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy (art.
47 zdanie drugie k.p.), bez równoczesnego oddalenia powództwa o to
wynagrodzenie w pozostałym zakresie nie stanowi powagi rzeczy osądzonej w
sprawie o dalsze i nieprzedawnione wynagrodzenie za inny okres pozostawania
bez pracy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił niemającą
usprawiedliwionych podstaw skargę kasacyjną w zgodzie z art. 39814
k.p.c.,
orzekając o kosztach postępowania na podstawie art. 98 k.p.c.
/tp/