IV CSK 24/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CK 395/05 II CSK 33/09 III CSK 204/07 IV CSK 298/09 I CKN 58/01 II CKN 201/97 II CKN 919/99 II CR 266/64 IV CKN 1519/00
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 24/10
Każdy członek spółdzielni mieszkaniowej ma interes prawny we
wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały
walnego zgromadzenia.
Sędzia SN Iwona Koper (przewodniczący)
Sędzia SN Wojciech Katner (sprawozdawca)
Sędzia SN Bogumiła Ustjanicz
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Zbigniewa P. i Kceni P. przeciwko
Spółdzielni Mieszkaniowej "R." w T. o ustalenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 lipca 2010 r. skargi kasacyjnej strony
pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 czerwca 2009 r.
oddalił skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
W pozwie skierowanym przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "R." w T.
powodowie wnieśli o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia
członków pozwanej z dnia 26 kwietnia 2008 r. w sprawie uchwalenia zasad i
wysokości wynagrodzeń dla członków rady nadzorczej pozwanej. Wyrokiem z dnia
3 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w Toruniu oddalił powództwo ze względu na brak
sprzeczności zaskarżonej uchwały z przepisami prawa, tj. z art. 8-3 ust. 9-13
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst:
Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 116 ze zm. – dalej: "u.s.m."), odmawiając także
uznania sprzeczności uchwały z postanowieniami statutu pozwanej Spółdzielni ze
skutkiem nieważności tej uchwały, ponieważ, zdaniem Sądu, postanowienia statutu
nie są przepisami prawa w rozumieniu art. 42 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r.
– Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.).
Sąd pierwszej instancji ustalił, że walne zgromadzenie pozwanej Spółdzielni
zwołano na dni 21-26 kwietnia 2008 r., z podzieleniem go na sześć części, o czym
członkowie Spółdzielni zostali powiadomieni, a powodowie znaleźli się w szóstej
części. Na 21 dni przed zgromadzeniem pozwana wyłożyła w swojej siedzibie
projekt uchwały dotyczącej podwyżki wynagrodzenia dla członków rady nadzorczej,
nie wskazując wysokości proponowanej zmiany. Do projektu można było zgłaszać
wnioski najpóźniej na trzy dni przed rozpoczęciem pierwszej części zgromadzenia.
Po podliczeniu głosów okazało się, że uchwała została podjęta z datą „26 kwietnia
2008 r.” większością 94 głosów „za" przy 41 głosach „przeciwnych".
Sąd Apelacyjny w Gdańsku podzielił zarzuty powodów i wyrokiem z dnia 30
czerwca 2009 r. zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji, stwierdzając nieważność
uchwały walnego zgromadzenia członków Spółdzielni z dnia 26 kwietnia 2008 r.
Stwierdził naruszenie przez pozwaną art. 83
ust. 7, ust. 9 i ust. 10 u.s.m. ze względu
na niezgodne z wymaganiami ustawowymi wprowadzenie do porządku obrad
zgromadzenia uchwały, której treść nie została należycie sformułowana oraz
podana do wiadomości, a także niezgodnie z prawem poddana pod głosowanie. W
obu instancjach uznano, że powodowie mają interes prawny w domaganiu się
uchylenia zaskarżonej uchwały, chociaż z podaniem odmiennych przyczyn. Sąd
pierwszej instancji wywiódł interes prawny powodów z braku możliwości – na skutek
upływu terminu – skutecznego wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały, a
zatem brakiem możliwości wystąpienia z powództwem o świadczenie, tj. o
uchylenie uchwały, a Sąd drugiej instancji interes ten związał z obciążeniem
członków Spółdzielni kosztami jej funkcjonowania.
Skarga kasacyjna pozwanej została oparta na naruszeniu art. 382 w związku z
art. 232, 227 i 228 k.p.c. przez uznanie za udowodnione istnienie interesu
prawnego. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
W orzecznictwie wskazuje się przede wszystkim na sytuacje, w których interes
prawny według art. 189 k.p.c. nie zachodzi. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy
zainteresowana osoba może na innej drodze prawnej osiągnąć w pełni ochronę
swych praw, np. w sprawie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku
prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, "Monitor Prawniczy"
1998, nr 2, s. 3, z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 919/99, "Izba Cywilna" 2002, nr 7-
8, s. 56, z dnia 4 stycznia 2008 r., III CSK 204/07, "Monitor Spółdzielczy" 2008, nr 3,
s. 51 oraz z dnia 8 stycznia 2010 r., IV CSK 298/09, OSNC-ZD 2010, nr C, poz.
88). (...)
W orzecznictwie i doktrynie interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. ujmuje
się szeroko, dlatego formułowany jest postulat wykładni tego pojęcia z
uwzględnieniem prawa dostępu do sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego
2003 r., I CKN 58/01, "Izba Cywilna" 2003, nr 11, s. 51). Nie można
zakwestionować interesu prawnego, gdy wydanie orzeczenia na podstawie art. 189
k.p.c. ma znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych, możliwych, ale
obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, albo sytuacji prawnej
podmiotu występującego z żądaniem. W obecnym stanie prawnym szerokie
rozumienie interesu prawnego wynika nie tylko z treści określonych przepisów
prawa przedmiotowego, lecz także z uwzględnienia ogólnej sytuacji prawnej osoby
poszukującej ochrony. Jest to podstawowa przesłanka zastosowania art. 189 k.p.c.,
powinna być zatem interpretowana z zapewnieniem sądowej ochrony prawnej,
gwarantowanej przez art. 45 Konstytucji i zobowiązaniami międzynarodowymi
Polski (zwłaszcza w art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i
Politycznych, Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
2 lutego 2006 r., II CK 395/05, nie publ.). (...)
Interes prawny w sprawie o ustalenie stosunku prawnego lub prawa nie
decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania
i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo
istnieje. Można zatem powiedzieć, że ustalenie interesu prawnego otwiera tylko
osobie zainteresowanej możliwość wykazania swoich racji co do istnienia stosunku
prawnego lub prawa. Wskazuje się również, że powództwo na podstawie art. 189
k.p.c. można wytoczyć nie tylko wówczas, gdy interes prawny wynika z
bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, ale także, gdy zmierza do zapobieżenia
temu zagrożeniu. Powód powinien wykazać, że ma interes prawny w wytoczeniu
powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie
stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki
wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni mu ocenę jego praw
przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub
zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie
podstawa jego powstania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r.,
II CSK 33/09, nie publ.; por. także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia
1965 r., II CR 266/64, OSPiKA 1966, nr 7-8, poz. 166 oraz wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, nie publ.). (...)
Źródłem interesu prawnego powodów – co można odczytać z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku – jest członkostwo w pozwanej Spółdzielni. Z tego
członkostwa płynęło uprawnienie powodów do uczestnictwa w walnym
zgromadzeniu, z którego skorzystali na podstawie powołanych w zaskarżonym
wyroku przepisów Prawa spółdzielczego i ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych,
a zwłaszcza art. 83
tej ustawy. Uczestnictwo w zgromadzeniu dało prawo do
głosowania nad podejmowanymi uchwałami.
W razie niegodzenia się z ważnością podjętych uchwał, z praw członkowskich
wynikało uprawnienie do ich podważania. Interes prawny członka spółdzielni
sprzągł się zatem z interesem samej spółdzielni, w której uchwały powinny być
podejmowane legalnie i być ważne. Jeśli uchwała jest nieważna, to każdy członek
spółdzielni ma interes prawny w tym, aby ją podważyć, zwłaszcza gdy nie
podważają jej na drodze prawnej powołane do kontroli organy spółdzielni. Jeśli
członek spółdzielni ma prawo zaskarżyć uchwałę wytaczając powództwo o jej
uchylenie (art. 42 ust. 3 i 4 Prawa spółdzielczego), to oczywisty staje się jego
interes prawny we wniesieniu powództwa ustalającego (art. 189 k.p.c.), mającego
taki sam cel unicestwienia uchwały sprzecznej z prawem. Należy zatem stwierdzić,
że z samego faktu członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej jej członkowie, mający
prawo udziału w walnym zgromadzeniu członków Spółdzielni, mają interes prawny
we wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały podjętej
przez walne zgromadzenie tej spółdzielni.
Wprawdzie uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest częściowo błędne, ale
wyrok ten odpowiada prawu, zatem skargę kasacyjną należało oddalić na
podstawie art. 39814
k.p.c.
Każdy członek spółdzielni mieszkaniowej ma interes prawny we
wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały
walnego zgromadzenia.
Sędzia SN Iwona Koper (przewodniczący)
Sędzia SN Wojciech Katner (sprawozdawca)
Sędzia SN Bogumiła Ustjanicz
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Zbigniewa P. i Kceni P. przeciwko
Spółdzielni Mieszkaniowej "R." w T. o ustalenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 lipca 2010 r. skargi kasacyjnej strony
pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 czerwca 2009 r.
oddalił skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
W pozwie skierowanym przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "R." w T.
powodowie wnieśli o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia
członków pozwanej z dnia 26 kwietnia 2008 r. w sprawie uchwalenia zasad i
wysokości wynagrodzeń dla członków rady nadzorczej pozwanej. Wyrokiem z dnia
3 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w Toruniu oddalił powództwo ze względu na brak
sprzeczności zaskarżonej uchwały z przepisami prawa, tj. z art. 8-3 ust. 9-13
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst:
Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 116 ze zm. – dalej: "u.s.m."), odmawiając także
uznania sprzeczności uchwały z postanowieniami statutu pozwanej Spółdzielni ze
skutkiem nieważności tej uchwały, ponieważ, zdaniem Sądu, postanowienia statutu
nie są przepisami prawa w rozumieniu art. 42 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r.
– Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.).
Sąd pierwszej instancji ustalił, że walne zgromadzenie pozwanej Spółdzielni
zwołano na dni 21-26 kwietnia 2008 r., z podzieleniem go na sześć części, o czym
członkowie Spółdzielni zostali powiadomieni, a powodowie znaleźli się w szóstej
części. Na 21 dni przed zgromadzeniem pozwana wyłożyła w swojej siedzibie
projekt uchwały dotyczącej podwyżki wynagrodzenia dla członków rady nadzorczej,
nie wskazując wysokości proponowanej zmiany. Do projektu można było zgłaszać
wnioski najpóźniej na trzy dni przed rozpoczęciem pierwszej części zgromadzenia.
Po podliczeniu głosów okazało się, że uchwała została podjęta z datą „26 kwietnia
2008 r.” większością 94 głosów „za" przy 41 głosach „przeciwnych".
Sąd Apelacyjny w Gdańsku podzielił zarzuty powodów i wyrokiem z dnia 30
czerwca 2009 r. zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji, stwierdzając nieważność
uchwały walnego zgromadzenia członków Spółdzielni z dnia 26 kwietnia 2008 r.
Stwierdził naruszenie przez pozwaną art. 83
ust. 7, ust. 9 i ust. 10 u.s.m. ze względu
na niezgodne z wymaganiami ustawowymi wprowadzenie do porządku obrad
zgromadzenia uchwały, której treść nie została należycie sformułowana oraz
podana do wiadomości, a także niezgodnie z prawem poddana pod głosowanie. W
obu instancjach uznano, że powodowie mają interes prawny w domaganiu się
uchylenia zaskarżonej uchwały, chociaż z podaniem odmiennych przyczyn. Sąd
pierwszej instancji wywiódł interes prawny powodów z braku możliwości – na skutek
upływu terminu – skutecznego wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały, a
zatem brakiem możliwości wystąpienia z powództwem o świadczenie, tj. o
uchylenie uchwały, a Sąd drugiej instancji interes ten związał z obciążeniem
członków Spółdzielni kosztami jej funkcjonowania.
Skarga kasacyjna pozwanej została oparta na naruszeniu art. 382 w związku z
art. 232, 227 i 228 k.p.c. przez uznanie za udowodnione istnienie interesu
prawnego. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
W orzecznictwie wskazuje się przede wszystkim na sytuacje, w których interes
prawny według art. 189 k.p.c. nie zachodzi. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy
zainteresowana osoba może na innej drodze prawnej osiągnąć w pełni ochronę
swych praw, np. w sprawie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku
prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, "Monitor Prawniczy"
1998, nr 2, s. 3, z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 919/99, "Izba Cywilna" 2002, nr 7-
8, s. 56, z dnia 4 stycznia 2008 r., III CSK 204/07, "Monitor Spółdzielczy" 2008, nr 3,
s. 51 oraz z dnia 8 stycznia 2010 r., IV CSK 298/09, OSNC-ZD 2010, nr C, poz.
88). (...)
W orzecznictwie i doktrynie interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. ujmuje
się szeroko, dlatego formułowany jest postulat wykładni tego pojęcia z
uwzględnieniem prawa dostępu do sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego
2003 r., I CKN 58/01, "Izba Cywilna" 2003, nr 11, s. 51). Nie można
zakwestionować interesu prawnego, gdy wydanie orzeczenia na podstawie art. 189
k.p.c. ma znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych, możliwych, ale
obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, albo sytuacji prawnej
podmiotu występującego z żądaniem. W obecnym stanie prawnym szerokie
rozumienie interesu prawnego wynika nie tylko z treści określonych przepisów
prawa przedmiotowego, lecz także z uwzględnienia ogólnej sytuacji prawnej osoby
poszukującej ochrony. Jest to podstawowa przesłanka zastosowania art. 189 k.p.c.,
powinna być zatem interpretowana z zapewnieniem sądowej ochrony prawnej,
gwarantowanej przez art. 45 Konstytucji i zobowiązaniami międzynarodowymi
Polski (zwłaszcza w art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i
Politycznych, Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
2 lutego 2006 r., II CK 395/05, nie publ.). (...)
Interes prawny w sprawie o ustalenie stosunku prawnego lub prawa nie
decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania
i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo
istnieje. Można zatem powiedzieć, że ustalenie interesu prawnego otwiera tylko
osobie zainteresowanej możliwość wykazania swoich racji co do istnienia stosunku
prawnego lub prawa. Wskazuje się również, że powództwo na podstawie art. 189
k.p.c. można wytoczyć nie tylko wówczas, gdy interes prawny wynika z
bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, ale także, gdy zmierza do zapobieżenia
temu zagrożeniu. Powód powinien wykazać, że ma interes prawny w wytoczeniu
powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie
stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki
wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni mu ocenę jego praw
przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub
zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie
podstawa jego powstania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r.,
II CSK 33/09, nie publ.; por. także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia
1965 r., II CR 266/64, OSPiKA 1966, nr 7-8, poz. 166 oraz wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, nie publ.). (...)
Źródłem interesu prawnego powodów – co można odczytać z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku – jest członkostwo w pozwanej Spółdzielni. Z tego
członkostwa płynęło uprawnienie powodów do uczestnictwa w walnym
zgromadzeniu, z którego skorzystali na podstawie powołanych w zaskarżonym
wyroku przepisów Prawa spółdzielczego i ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych,
a zwłaszcza art. 83
tej ustawy. Uczestnictwo w zgromadzeniu dało prawo do
głosowania nad podejmowanymi uchwałami.
W razie niegodzenia się z ważnością podjętych uchwał, z praw członkowskich
wynikało uprawnienie do ich podważania. Interes prawny członka spółdzielni
sprzągł się zatem z interesem samej spółdzielni, w której uchwały powinny być
podejmowane legalnie i być ważne. Jeśli uchwała jest nieważna, to każdy członek
spółdzielni ma interes prawny w tym, aby ją podważyć, zwłaszcza gdy nie
podważają jej na drodze prawnej powołane do kontroli organy spółdzielni. Jeśli
członek spółdzielni ma prawo zaskarżyć uchwałę wytaczając powództwo o jej
uchylenie (art. 42 ust. 3 i 4 Prawa spółdzielczego), to oczywisty staje się jego
interes prawny we wniesieniu powództwa ustalającego (art. 189 k.p.c.), mającego
taki sam cel unicestwienia uchwały sprzecznej z prawem. Należy zatem stwierdzić,
że z samego faktu członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej jej członkowie, mający
prawo udziału w walnym zgromadzeniu członków Spółdzielni, mają interes prawny
we wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały podjętej
przez walne zgromadzenie tej spółdzielni.
Wprawdzie uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest częściowo błędne, ale
wyrok ten odpowiada prawu, zatem skargę kasacyjną należało oddalić na
podstawie art. 39814
k.p.c.