III CZ 21/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-10-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 21/10
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lipca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa „W.(...)” sp. z o.o. w Ł.
przeciwko M. Ś.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 21 lipca 2010 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 lutego 2010 r., sygn. akt I ACa (…),
1. oddala zażalenie,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1200 zł (jeden tysiąc
dwieście złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2008 r. Sąd Apelacyjny – po rozpoznaniu sprawy z
powództwa spółki „W.(...)” sp. z o.o. w K. przeciwko M. Ś. o uznanie czynności prawnej
za bezskuteczną, na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia
22 lipca 2008 r. – zmienił zaskarżony wyrok i uznał za bezskuteczną w stosunku do
powódki umowę darowizny z dnia 4 grudnia 2002 r., zawartą przez dłużnika L. Ś. z
pozwanym M. Ś. – w zakresie wierzytelności przysługującej powódce wobec L. Ś. w
kwocie 55 640,58 zł z odsetkami, kosztami procesu i kosztami postępowania
2
klauzulowego, wynikającej z nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w W. z dnia 1 września
2004 r., sygn. akt XVI GNc (…), i nie obciążył pozwanego kosztami procesu na rzecz
powódki, natomiast apelację pozwanego odrzucił i nie obciążył go kosztami
postępowania apelacyjnego. Uzasadniając zawarte w wyroku postanowienie o kosztach
postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny stwierdził, że o kosztach tych orzekł na
podstawie art. 102 k.p.c. ze względu na małoletniość pozwanego i jego trudną sytuację
materialną.
Od wyroku tego pozwany wniósł skargę kasacyjną, a powódka zażalenie na
postanowienie o kosztach procesu.
Postanowieniem z dnia 6 listopada 2009 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania, a postanowieniem z dnia 10 grudnia 2009 r. uchylił
rozstrzygnięcie o nieobciążeniu pozwanego kosztami procesu oraz kosztami
postępowania apelacyjnego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania oraz do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zażaleniowego. Sąd Najwyższy uznał uzasadnienie orzeczenia o kosztach procesu za
zbyt ogólne, a tym samym – nieodpowiadające kryteriom określonym w art. 328 § 2 w
związku z art. 361 k.p.c. Podkreślił, że art. 102 k.p.c. jest przepisem szczególnym w
stosunku do ogólnych reguł obciążania stron kosztami procesu, dlatego w uzasadnieniu
rozstrzygnięcia będącego odstępstwem od tych reguł powinny być wskazane
okoliczności decydujące o uznaniu danego wypadku za „szczególnie uzasadniony”.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 9
lutego 2010 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 12 766 zł z tytułu
kosztów procesu za obie instancje oraz kwotę 1 360 zł kosztów postępowania
zażaleniowego. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podkreślił, że art. 102 k.p.c. stanowi
wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, stąd przewidziana w nim
możliwość nieobciążenia strony przegrywającej w ogóle kosztami jest dopuszczalna
jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych. W niniejszej sprawie zastosowaniu
wyjątkowej regulacji przewidzianej w art. 102 k.p.c. sprzeciwia się przede wszystkim
okoliczność, że wytoczenie powództwa było podyktowane postępowaniem dłużnika,
będącego zarazem ustawowym przedstawicielem pozwanego. Z tych względów Sąd
Apelacyjny, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w obu
instancjach regułę ogólną wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., zasądził od pozwanego na
rzecz powódki kwotę 12 766 zł, obejmującą opłaty sądowe od pozwu i apelacji (tj. 2 783
zł x 2) oraz wynagrodzenie adwokata tj. 3 600 zł x 2). Poza tym, zgodnie z art. 98 § 1 w
3
związku z art. 391 § 1 i art. 397 § 2 k.p.c., przyznał powódce zwrot kosztów
postępowania zażaleniowego.
W zażaleniu na to postanowienie pozwany zarzucił Sądowi Apelacyjnemu
naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. przez jego zastosowanie, art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie oraz art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki
określone w art. 102 k.p.c. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle
kosztami. Przytoczony przepis, będący wyjątkiem od wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c.
zasady odpowiedzialności za wynik procesu, nie konkretyzuje pojęcia „wypadków
szczególnie uzasadnionych”, wobec czego ustalenie, czy w sprawie zachodzi taki
wypadek zależy od oceny sądu. Ocena ta musi jednak uwzględniać wszystkie
okoliczności, które mogą mieć wpływ na jej podjęcie. Do okoliczności takich należą
zarówno fakty związane z przebiegiem procesu, jak i niezwiązane z samym procesem,
lecz z sytuacją życiową i materialną strony przegrywającej (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, niepubl., z dnia 26 listopada 2009
r., III CZ 51/09, niepubl., z dnia 4 lutego 2010 r., IV CZ 2/10, niepubl. i z dnia 22 kwietnia
2010 r., II CZ 22/10, niepubl.) . Przykładowo, okolicznością uzasadniającą zastosowanie
art. 102 k.p.c. może być precedensowy charakter sprawy (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1973 r., I PR 188/73, OSNC 1974, nr 3, poz. 59).
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ
112/09 (niepubl.), sam wiek strony będącej osobą fizyczną nie jest okolicznością
stanowiącą „wypadek szczególnie uzasadniony” w rozumieniu art. 102 k.p.c. Podobnie
udzielenie stronie przegrywającej zwolnienia od kosztów procesu nie oznacza
automatycznie, że zachodzi wypadek, pozwalający na zastosowanie powołanego
przepisu.
Podzielając to stanowisko trzeba stwierdzić, że nie może odnieść zamierzonego
skutku samo odwołanie się do małoletniości żalącego. Co się zaś tyczy sytuacji
materialnej żalącego, to trzeba podkreślić, że został on zwolniony od kosztów sądowych
tylko częściowo. Żalący pomija okoliczność, że przysługuje mu spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu, które było przedmiotem spornej umowy darowizny. Poza
tym uwzględnieniu musi podlegać okoliczność, że wytoczenie powództwa i prowadzenie
4
procesu połączonego z kosztami było konsekwencją działań podejmowanych przez
ustawowego przedstawiciela żalącego.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3
k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw, postanawiając o
kosztach postępowania zażaleniowego po myśli art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 w związku z
art. 391 § 1, art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lipca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa „W.(...)” sp. z o.o. w Ł.
przeciwko M. Ś.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 21 lipca 2010 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 lutego 2010 r., sygn. akt I ACa (…),
1. oddala zażalenie,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1200 zł (jeden tysiąc
dwieście złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2008 r. Sąd Apelacyjny – po rozpoznaniu sprawy z
powództwa spółki „W.(...)” sp. z o.o. w K. przeciwko M. Ś. o uznanie czynności prawnej
za bezskuteczną, na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia
22 lipca 2008 r. – zmienił zaskarżony wyrok i uznał za bezskuteczną w stosunku do
powódki umowę darowizny z dnia 4 grudnia 2002 r., zawartą przez dłużnika L. Ś. z
pozwanym M. Ś. – w zakresie wierzytelności przysługującej powódce wobec L. Ś. w
kwocie 55 640,58 zł z odsetkami, kosztami procesu i kosztami postępowania
2
klauzulowego, wynikającej z nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w W. z dnia 1 września
2004 r., sygn. akt XVI GNc (…), i nie obciążył pozwanego kosztami procesu na rzecz
powódki, natomiast apelację pozwanego odrzucił i nie obciążył go kosztami
postępowania apelacyjnego. Uzasadniając zawarte w wyroku postanowienie o kosztach
postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny stwierdził, że o kosztach tych orzekł na
podstawie art. 102 k.p.c. ze względu na małoletniość pozwanego i jego trudną sytuację
materialną.
Od wyroku tego pozwany wniósł skargę kasacyjną, a powódka zażalenie na
postanowienie o kosztach procesu.
Postanowieniem z dnia 6 listopada 2009 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania, a postanowieniem z dnia 10 grudnia 2009 r. uchylił
rozstrzygnięcie o nieobciążeniu pozwanego kosztami procesu oraz kosztami
postępowania apelacyjnego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania oraz do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zażaleniowego. Sąd Najwyższy uznał uzasadnienie orzeczenia o kosztach procesu za
zbyt ogólne, a tym samym – nieodpowiadające kryteriom określonym w art. 328 § 2 w
związku z art. 361 k.p.c. Podkreślił, że art. 102 k.p.c. jest przepisem szczególnym w
stosunku do ogólnych reguł obciążania stron kosztami procesu, dlatego w uzasadnieniu
rozstrzygnięcia będącego odstępstwem od tych reguł powinny być wskazane
okoliczności decydujące o uznaniu danego wypadku za „szczególnie uzasadniony”.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 9
lutego 2010 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 12 766 zł z tytułu
kosztów procesu za obie instancje oraz kwotę 1 360 zł kosztów postępowania
zażaleniowego. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podkreślił, że art. 102 k.p.c. stanowi
wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, stąd przewidziana w nim
możliwość nieobciążenia strony przegrywającej w ogóle kosztami jest dopuszczalna
jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych. W niniejszej sprawie zastosowaniu
wyjątkowej regulacji przewidzianej w art. 102 k.p.c. sprzeciwia się przede wszystkim
okoliczność, że wytoczenie powództwa było podyktowane postępowaniem dłużnika,
będącego zarazem ustawowym przedstawicielem pozwanego. Z tych względów Sąd
Apelacyjny, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w obu
instancjach regułę ogólną wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., zasądził od pozwanego na
rzecz powódki kwotę 12 766 zł, obejmującą opłaty sądowe od pozwu i apelacji (tj. 2 783
zł x 2) oraz wynagrodzenie adwokata tj. 3 600 zł x 2). Poza tym, zgodnie z art. 98 § 1 w
3
związku z art. 391 § 1 i art. 397 § 2 k.p.c., przyznał powódce zwrot kosztów
postępowania zażaleniowego.
W zażaleniu na to postanowienie pozwany zarzucił Sądowi Apelacyjnemu
naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. przez jego zastosowanie, art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie oraz art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki
określone w art. 102 k.p.c. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle
kosztami. Przytoczony przepis, będący wyjątkiem od wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c.
zasady odpowiedzialności za wynik procesu, nie konkretyzuje pojęcia „wypadków
szczególnie uzasadnionych”, wobec czego ustalenie, czy w sprawie zachodzi taki
wypadek zależy od oceny sądu. Ocena ta musi jednak uwzględniać wszystkie
okoliczności, które mogą mieć wpływ na jej podjęcie. Do okoliczności takich należą
zarówno fakty związane z przebiegiem procesu, jak i niezwiązane z samym procesem,
lecz z sytuacją życiową i materialną strony przegrywającej (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, niepubl., z dnia 26 listopada 2009
r., III CZ 51/09, niepubl., z dnia 4 lutego 2010 r., IV CZ 2/10, niepubl. i z dnia 22 kwietnia
2010 r., II CZ 22/10, niepubl.) . Przykładowo, okolicznością uzasadniającą zastosowanie
art. 102 k.p.c. może być precedensowy charakter sprawy (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1973 r., I PR 188/73, OSNC 1974, nr 3, poz. 59).
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ
112/09 (niepubl.), sam wiek strony będącej osobą fizyczną nie jest okolicznością
stanowiącą „wypadek szczególnie uzasadniony” w rozumieniu art. 102 k.p.c. Podobnie
udzielenie stronie przegrywającej zwolnienia od kosztów procesu nie oznacza
automatycznie, że zachodzi wypadek, pozwalający na zastosowanie powołanego
przepisu.
Podzielając to stanowisko trzeba stwierdzić, że nie może odnieść zamierzonego
skutku samo odwołanie się do małoletniości żalącego. Co się zaś tyczy sytuacji
materialnej żalącego, to trzeba podkreślić, że został on zwolniony od kosztów sądowych
tylko częściowo. Żalący pomija okoliczność, że przysługuje mu spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu, które było przedmiotem spornej umowy darowizny. Poza
tym uwzględnieniu musi podlegać okoliczność, że wytoczenie powództwa i prowadzenie
4
procesu połączonego z kosztami było konsekwencją działań podejmowanych przez
ustawowego przedstawiciela żalącego.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3
k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw, postanawiając o
kosztach postępowania zażaleniowego po myśli art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 w związku z
art. 391 § 1, art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.