Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 8 września 2010 r.
III PO 5/10
Prokuratorowi zlikwidowanej Prokuratury Krajowej przeniesionemu w
stan spoczynku na mocy art. 19 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 9 października 2009 r. o
zmianie ustawy o prokuraturze (Dz.U. Nr 178, poz. 1375 ze zm.) nie przysługuje
odwołanie do Sądu Najwyższego na podstawie art. 73 § 2 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.)
w związku z art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) w zakresie ustalenia uposaże-
nia w stanie spoczynku.
Przewodniczący SSN Romualda Spyt, Sędziowie SN: Józef Iwulski (sprawoz-
dawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 września 2010 r.
sprawy z odwołania Edwarda Z. od decyzji Prokuratora Generalnego z dnia 21 maja
2010 r. [...] ustalającej wysokość uposażenia prokuratora w stanie spoczynku,
o d r z u c i ł odwołanie.
U z a s a d n i e n i e
Pismem z dnia 21 maja 2010 r. [...] Prokurator Generalny ustalił prokuratorowi
Prokuratury Krajowej w stanie spoczynku Edwardowi Z. z dniem 30 kwietnia 2010 r.
uposażenie prokuratora w stanie spoczynku w wysokości 15.271,81 zł brutto mie-
sięcznie. W piśmie tym poinformowano, że uposażenie odpowiada wysokości 100%
wynagrodzenia zgodnego ze statusem służbowym Edwarda Z. w dniu 30 marca 2010
r., zaś na to wynagrodzenie składa się wynagrodzenie zasadnicze w stawce podsta-
wowej (12.726,51 zł) oraz dodatek 20% za wysługę lat (2.545,30 zł).
Od powyższego pisma (decyzji) prokurator Edward Z. wniósł do Sądu Najwyż-
szego odwołanie, w którym zarzucił „bezzasadne uznanie, iż wynagrodzenie za
pracę pobierane na ostatnio zajmowanym stanowisku, obejmuje jedynie wynagrodze-
2
nie zasadnicze i dodatek za staż pracy, podczas gdy (...) obejmuje zarówno wynagro-
dzenie zasadnicze, dodatek za staż pracy jak i wszystkie inne składniki, bez względu
na ich charakter i nazwę a więc także dodatek funkcyjny”. Prokurator domagał się
zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia uposażenia w stanie spoczynku w kwocie
18.476,81 zł brutto miesięcznie. Jako podstawę prawną odwołania skarżący podał
art. 73 § 2 i 3 w związku z art. 71 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; dalej Prawo o u.s.p.) oraz w
związku z art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity
tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.).
W piśmie przewodnim przesłanym do Sądu Najwyższego wraz z aktami
sprawy Biuro Kadr Prokuratora Generalnego wyraziło stanowisko, zgodnie z którym
właściwym sądem do rozpoznania przedmiotowej sprawy jest sąd pracy, a nie Sąd
Najwyższy.
Na rozprawie w dniu 8 września 2010 r. pełnomocnik skarżącego poparł odwo-
łanie i zawarte w nim wnioski a pełnomocnik Prokuratora Generalnego wniósł o od-
rzucenie odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odwołanie jest niedopuszczalne i dlatego nie mogło być merytorycznie rozpa-
trzone przez Sąd Najwyższy. Zgodnie z art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze, do pro-
kuratorów stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem ust. 2-5, przepisy art. 69-71, art.
73 i 74, art. 76, art. 85 § 4, art. 99-102 i art. 104 Prawa o u.s.p. Jeżeli przepisy
ustawy o prokuraturze nie stanowią inaczej, przewidziane w Prawie o u.s.p. upraw-
nienia Krajowej Rady Sądownictwa i Ministra Sprawiedliwości przysługują w stosun-
ku do prokuratorów odpowiednio Krajowej Radzie Prokuratury i Prokuratorowi Gene-
ralnemu, a uprawnienia kolegiów i prezesów właściwych sądów - właściwym prokura-
torom przełożonym. W myśl art. 71 § 3 Prawa o u.s.p., sędzia może być przeniesiony
w stan spoczynku, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w razie zmiany ustroju są-
dów lub zmiany granic okręgów sądowych, jeżeli nie został przeniesiony do innego
sądu, zaś od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa w tej sprawie przysługuje odwoła-
nie do Sądu Najwyższego (art. 73 § 2 Prawa o u.s.p.). Odpowiednie stosowanie art.
71 § 3 i art. 73 § 2 Prawa o u.s.p. do prokuratorów oznacza więc, że prokurator może
3
być przeniesiony w stan spoczynku na mocy decyzji Prokuratora Generalnego w ra-
zie zmiany ustroju prokuratury lub zmiany granic właściwości jednostek organizacyj-
nych prokuratury, jeżeli nie został przeniesiony do innej jednostki organizacyjnej pro-
kuratury, zaś od decyzji Prokuratora Generalnego w tej sprawie przysługuje odwoła-
nie do Sądu Najwyższego.
Przejście w stan spoczynku odwołującego się nie nastąpiło jednak wprost w
trybie, o którym mowa w art. 71 § 3 Prawa o u.s.p. (w związku z art. 62a ust. 1
ustawy o prokuraturze), lecz było konsekwencją zastosowania szczególnego trybu
przewidzianego w art. 19 ustawy z dnia 9 października 2009 r. o zmianie ustawy o
prokuraturze oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 178, poz. 1375 ze zm.). W myśl
art. 19 ust. 2 tej ustawy, Prokurator Generalny przenosi prokuratorów byłej Prokura-
tury Krajowej, których nie powołał do Prokuratury Generalnej, na inne miejsce służ-
bowe w prokuraturach apelacyjnych lub okręgowych z zachowaniem prawa do wyna-
grodzenia nabytego na dotychczas zajmowanym stanowisku. Przeniesiony w ten
sposób prokurator byłej Prokuratury Krajowej może (mógł) złożyć sprzeciw od decyzji
Prokuratora Generalnego w terminie 14 dni od daty jej doręczenia. Złożenie sprzeci-
wu oznacza przejście w stan spoczynku w terminie miesiąca od daty złożenia sprze-
ciwu (art. 19 ust. 3). Treść powołanej regulacji prowadzi do wniosku, że sprzeciw
(złożony w terminie) prokuratora byłej Prokuratury Krajowej od decyzji Prokuratora
Generalnego o przeniesieniu na inne miejsce służbowe powoduje z mocy prawa sku-
tek w postaci przejścia tego prokuratora w stan spoczynku (verba legis: złożenie
sprzeciwu oznacza przejście w stan spoczynku). Czynność Prokuratora Generalnego
dotycząca przeniesienia prokuratora w stan spoczynku ma w tym wypadku i w tym
zakresie charakter porządkowy (informacyjny), a w każdym razie deklaratoryjny
(stwierdzający przejście w stan spoczynku), nie zaś prawokształtujący. Przejście w
stan spoczynku nie następuje na mocy czynności (decyzji) Prokuratora Generalnego,
lecz ex lege. Już z tego względu do prokuratora byłej Prokuratury Krajowej, który
przeszedł w stan spoczynku na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 9 października
2009 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, nie może mieć zastosowania art. 73 § 2
Prawa o u.s.p. o przysługiwaniu odwołania do Sądu Najwyższego, gdyż przeniesie-
nie prokuratora w stan spoczynku na mocy art. 71 § 3 Prawa o u.s.p. (w związku z
art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze) oraz przejście prokuratora w stan spoczynku
4
na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 9 października 2009 r. o zmianie ustawy o
prokuraturze, to (wbrew pozorom) całkiem odmienne instytucje prawne.
Powyższego wniosku (o nieprzysługiwaniu odwołania do Sądu Najwyższego)
nie zmienia uwzględnienie regulacji art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 9 października 2009
r. o zmianie ustawy o prokuraturze. Według tego przepisu, do prokuratorów, którzy
zostali przeniesieni w stan spoczynku na podstawie przepisu ust. 3, przepis art. 62a
ust. 1 ustawy o prokuraturze w związku z art. 71 § 3 i art. 100 § 1 Prawa o u.s.p. sto-
suje się zgodnie ze statusem służbowym prokuratora w dniu poprzedzającym dzień
wejścia w życie niniejszej ustawy. Przepis art. 19 ust. 4 wprawdzie posługuje się
zwrotem o „przeniesieniu w stan spoczynku”, ale - jak wyżej wskazano - w istocie
chodzi o przejście prokuratora w stan spoczynku z mocy prawa. Brak jest przy tym
wyraźnego odesłania do stosowania art. 73 § 2 Prawa o u.s.p., a stosowanie tego
przepisu przez dalsze odesłania jest niemożliwe wobec różnego charakteru przenie-
sienia (przejścia) w stan spoczynku na podstawie art. 71 § 3 Prawa o u.s.p. i na pod-
stawie art. 19 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze. Przede wszystkim na-
leży jednak podnieść, że norma zawarta w art. 19 ust. 4 ustawy zmieniającej nie do-
tyczy trybu przejścia w stan spoczynku, a więc także drogi rozstrzygania ewentual-
nych sporów na tym tle. Przepis art. 19 ust. 4 ustawy zmieniającej wyraźnie reguluje
skutek przejścia w stan spoczynku, a w szczególności zasady ustalania uposażenia.
Z przepisu tego wynika bowiem, że do prokuratora, który przeszedł w stan spoczynku
na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy zmieniającej, stosuje się zasady dotyczące sę-
dziego, który został przeniesiony w stan spoczynku w razie zmiany ustroju sądów lub
zmiany granic okręgów sądowych (art. 71 § 3 Prawa o u.s.p.), a więc, że przysługuje
mu do czasu osiągnięcia wieku 65 lat uposażenie w wysokości wynagrodzenia pobie-
ranego na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 100 § 1 Prawa o u.s.p.).
W rozważanej kwestii należy uwzględnić całkowicie wyjątkowy charakter reali-
zacji konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) w drodze odwoła-
nia do Sądu Najwyższego w trybie przewidzianym w art. 73 § 2 Prawa o u.s.p. (por.
uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2008 r., SK 57/06,
OTK-A 2008 nr 4, poz. 63; Przegląd Sejmowy 2009 nr 1, s. 191, z glosą M. Wiącka).
Rozpoznanie takiego odwołania przez Sąd Najwyższy następuje w szczególnym,
jednoinstancyjnym postępowaniu, przy ograniczonym zakresie kognicji i w tym zna-
czeniu stanowi odstępstwo od zasad dwuinstancyjności postępowania sądowego
5
(art. 176 ust. 1 Konstytucji RP) oraz domniemania właściwości sądów powszechnych
przy sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości we wszystkich sprawach poza tymi, które
są ustawowo zastrzeżone dla właściwości innych sądów (art. 177 Konstytucji RP).
Wobec tego art. 73 § 2 Prawa o u.s.p. nie tylko musi być interpretowany ściśle, ale
wręcz zwężająco, czyli w razie wątpliwości należy uznać, że nie ma on zastosowania
a prawo do sądu powinno być realizowane na ogólnych (konstytucyjnych) zasadach.
W rozpoznawanej sprawie istota sporu nie dotyczy samego przejścia (przenie-
sienia) w stan spoczynku (np. jego daty, skuteczności złożenia sprzeciwu, itp.), lecz
wysokości uposażenia przysługującego w stanie spoczynku. Uposażenie to ustalił
odwołującemu się Prokurator Generalny i ta czynność ma odmienny charakter od
czynności dotyczącej przejścia w stan spoczynku, przy czym nie ma znaczenia czy
zostały one dokonane łącznie (w jednym piśmie, w jednej dacie), czy odrębnie. Zgod-
nie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października
1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania i wypłacania uposażeń oraz
uposażeń rodzinnych sędziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich
rodzin (Dz.U. Nr 130, poz. 869) - które zachowało moc obowiązującą na podstawie
art. 211 § 2 Prawa o u.s.p. - uposażenie prokuratora w stanie spoczynku wypłaca
właściwa jednostka organizacyjna, a więc jednostka organizacyjna, w której prokura-
tor otrzymywał ostatnio wynagrodzenie lub uposażenie, bądź jednostka organiza-
cyjna, która przejęła zlikwidowaną prokuraturę (§ 6 ust. 1 w związku z § 1 pkt 3). Wo-
bec prokuratora zlikwidowanej Prokuratury Krajowej właściwą jednostką organiza-
cyjną wypłacającą - a więc także ustalającą - uposażenie jest Prokuratura Generalna,
w imieniu której czynności podejmuje Prokurator Generalny. Ustalając odwołującemu
się uposażenie, Prokurator Generalny nie działał więc w ramach swej kompetencji
ustrojowej (np. do przenoszenia prokuratora w stan spoczynku), lecz jako podmiot
upoważniony do podejmowania czynności w imieniu jednostki organizacyjnej ustala-
jącej i wypłacającej uposażenie w stanie spoczynku. Nie może budzić wątpliwości, że
od takiej czynności (ustalenia uposażenia w stanie spoczynku), odwołanie na podsta-
wie art. 73 § 2 Prawa o u.s.p. nie przysługuje.
Nie oznacza to oczywiście, że spór dotyczący wysokości - czy w ogóle przy-
sługiwania - uposażenia w stanie spoczynku prokuratora (sędziego) nie podlega roz-
poznaniu na drodze sądowej (prawo dostępu do sądu). Spory takie są rozpoznawane
przed sądami powszechnymi-sądami pracy (por. przykładowo wyroki Sądu Najwyż-
6
szego: z dnia 7 września 2000 r., I PKN 12/00, OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 140; OSP
2003 nr 5, poz. 64, z glosą H. Pławuckiej; z dnia 15 marca 2001 r., I PKN 558/00,
LexPolonica nr 358488; z dnia 12 maja 2005 r., I PK 246/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz.
11).
Co do procedury rozpoznania przez Sąd Najwyższy odwołania prokuratora od
przeniesienia go w stan spoczynku występuje luka prawna, gdyż brak jest odesłania
w tym zakresie do ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
(jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67 ze zm.), która w art. 13 ust. 6 stanowi,
że do postępowania przed Sądem Najwyższym, jakie toczy się wskutek odwołania od
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego o skardze kasacyjnej. Przepis ten należy jednak stosować w drodze analo-
gii. Brak natomiast podstaw, aby stosować do takiego odwołania art. 464 § 1 k.p.c.
Przepis ten dotyczy bowiem niedopuszczalności drogi sądowej w rozumieniu art. 1,
art. 2 i art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. Przy rozpoznaniu odwołania prokuratora od przenie-
sienia go w stan spoczynku nie chodzi natomiast o dopuszczalność drogi sądowej,
ale o przysługiwanie (dopuszczalność) szczególnego (ustrojowego) środka
prawnego.
Wobec powyższego, Sąd Najwyższy odrzucił odwołanie na podstawie art.
3986
§ 3 k.p.c. w związku z art. 13 ust. 6 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
========================================