Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 58/10
POSTANOWIENIE
Dnia 24 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa Z. D.
przeciwko M. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 września 2010 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 marca 2010 r.,
1) odrzuca zażalenie na orzeczenie zawarte w punkcie I
zaskarżonego postanowienia;
2) oddala zażalenie w pozostałej części.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 11 lutego 2010 r. Sąd Apelacyjny zwolnił powoda od
opłaty sądowej od skargi kasacyjnej ponad kwotę 1 000 zł. a w pozostałej części
oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i wezwał pełnomocnika
powoda do uiszczenia w terminie tygodniowym opłaty od skargi kasacyjnej w
kwocie 1 000 zł. pod rygorem odrzucenia skargi. Pełnomocnik powoda nie uiścił w
zakreślonym terminie opłaty, wniósł natomiast zażalenie na postanowienie
oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 marca 2010 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił powyższe zażalenie jako niedopuszczalne w świetle art. 3941
k.p.c. oraz
odrzucił skargę kasacyjną powoda jako nieopłaconą w zakreślonym terminie.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik powoda wniósł o jego
uchylenie stwierdzając, że w świetle art. 3941
§ 1 pkt.2 k.p.c., w brzmieniu po
nowelizacji obowiązującej od dnia 22 maja 2009 r., stronie przysługuje zażalenie do
Sądu Najwyższego na postanowienie Sądu drugiej instancji oddalające wniosek
o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego o odrzuceniu zażalenia
powoda na postanowienie z dnia 11 lutego 2010 r. oddalające w części wniosek
o zwolnienie od opłaty sądowej od skargi kasacyjnej jest niedopuszczalne i jako
takie podlega odrzuceniu.
Zgodnie z art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym od dnia
22 maja 2009 r., kiedy weszła w życie ustawa z dnia 19 marca 2009 r.
nowelizująca kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 69, poz. 592), zażalenie
do Sądu Najwyższego przysługuje jedynie na postanowienie Sądu drugiej instancji:
1. odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia (§ 1 pkt 1), 2. co do kosztów procesu, które
nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji (§ 1 pkt 2) oraz na
postanowienie kończące postępowanie w sprawach, w których przysługuje skarga
kasacyjna, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 3981
, a także
postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu
pierwszej instancji (§ 2).
3
Nie ulega wątpliwości, że zażalenie na postanowienie o odrzuceniu
zażalenia na postanowienie o odmowie zwolnienia od opłaty sądowej nie jest
zażaleniem na postanowienia, o których mowa w art. 3941
§ 1 pkt1 k.p.c.
Nie jest to również zażalenie na postanowienie kończące postępowanie
w sprawie, w rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c. Zgodnie bowiem z utrwalonym
stanowiskiem Sądu Najwyższego, w przepisie tym chodzi o postanowienia
kończące sprawę, jako pewną całość poddaną pod osąd, a postanowienie
odrzucające zażalenie na odmowę zwolnienia od kosztów sądowych nie jest takim
postanowieniem, gdyż sprawę kończy dopiero postanowienie o odrzuceniu środka
odwoławczego, wydane w związku z oddaleniem wniosku o zwolnienie od opłaty od
tego środka i nie uiszczeniem jej przez stronę (porównaj między innymi
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1996 r. I CKN 7/96, OSNC
1997/3/31, z dnia 3 kwietnia 1997 r. I CZ 27/97, OSNC 1997/9/130 i z dnia
11 sierpnia 1999 r. I CKN 367/99, OSNC 2000/3/48).
Zażalenie na postanowienie o odrzuceniu zażalenia na postanowienie
o oddaleniu wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej nie jest również
postanowieniem, o którym mowa w art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., nie jest bowiem
zażaleniem co do kosztów procesu.
Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 31 marca 2009 r. SK
19/08 (OTK-A 2009/3/29), w którym stwierdził zgodność z Konstytucją art. 3941
§ 2
k.p.c., w brzmieniu sprzed wskazanej wyżej nowelizacji k.p.c., w zakresie, w jakim
uniemożliwia zaskarżenie postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów
sądowych wydanego po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji – instytucja
zwolnienia od kosztów sądowych, przewidziana przez ustawę o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych jest instytucją inną niż orzekanie o kosztach procesu,
uregulowane w przepisach k.p.c. Z tych względów, zdaniem Trybunału
Konstytucyjnego, nie ma podstaw do stosowania do orzeczenia o zwolnieniu lub
odmowie zwolnienia od kosztów sądowych gwarancji konstytucyjnych
przewidzianych w art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 Konstytucji, a tym samym nie ma
podstaw do posługiwania się w tym wypadku argumentami przedstawionymi
w wyroku Trybunału z dnia 27 marca 2007 r. SK 3/05 (OTK-A 2007/3/32),
uzasadniającymi niezgodność z Konstytucją art. 39318
k.p.c. (obecnie art. 3941
§ 2
4
k.p.c.) w zakresie, w jakim uniemożliwiał zaskarżenie postanowienia o kosztach
procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji. Z tych względów
Trybunał Konstytucyjny uznał, że konstytucyjne standardy procedury nie nakazują
przyznania stronom i uczestnikom postępowania środków zaskarżenia na
postanowienia w kwestii zwolnienia od kosztów sądowych wydane po raz pierwszy
przez sąd drugiej instancji.
Uwzględniając oba powyższe wyroki Trybunału Konstytucyjnego
ustawodawca znowelizował od dnia 22 maja 2009r. przepis art. 3941
§ 1 k.p.c.
wprowadzając w punkcie 2, zgodnie z wyrokiem Trybunału z dnia 27 marca 2007 r.
SK 3/05, zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji
co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej
instancji.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 listopada 2009 r.
III CZ 53/09 (OSNC 2010/5/79) powyższy przepis rozszerza krąg wyjątków od
zasady, że nie przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu
drugiej instancji inne niż kończące postępowanie w sprawie i jako przepis
o charakterze wyjątkowym powinien być interpretowany ściśle.
Biorąc to pod uwagę oraz zważywszy, że, jak wskazano wyżej,
rozstrzygnięcie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, uregulowane
w art. 100-108 u.k.s.c., nie jest orzeczeniem co do kosztów procesu,
uregulowanym w art. 98-109 k.p.c. – przepis art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. nie ma
zastosowania do rozstrzygnięcia w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych.
Z tych względów niedopuszczalne jest zażalenie do Sądu Najwyższego na
postanowienie odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych, wydane po raz
pierwszy przez sąd drugiej instancji, jak również na postanowienie o odrzuceniu
zażalenia na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych.
Niedopuszczalne jest zatem zażalenie powoda na postanowienie Sądu
Apelacyjnego odrzucające zażalenie na postanowienie tego Sądu o odmowie
zwolnienia powoda od części opłaty od skargi kasacyjnej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 373 w zw. z art. 370
k.p.c. oraz art. 39821
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. odrzucił zażalenie powoda w tym
zakresie.
5
Natomiast zażalenie w części dotyczącej postanowienia Sądu Apelacyjnego
o odrzuceniu skargi kasacyjnej powoda podlega oddaleniu jako bezzasadne.
Trafność postanowienia o odmowie zwolnienia powoda od części opłaty od
skargi kasacyjnej nie podlega kontroli Sądu Najwyższego, bowiem jak wskazano
wyżej, postanowienie to nie jest zaskarżalne do Sądu Najwyższego, a zawodowy
pełnomocnik powoda nie skorzystał z możliwości poddania go kontroli tego Sądu
na podstawie art. 380 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., nie zawarł bowiem
w zażaleniu odpowiedniego wniosku w tym przedmiocie, bez którego kontrola taka
jest niemożliwa.
Ocenie Sądu Najwyższego podlega zatem jedynie trafność odrzucenia
skargi kasacyjnej jako nieopłaconej w terminie, której w istocie skarżący nie
kwestionuje i która nie budzi wątpliwości w świetle art. 3986
§ 2 k.p.c. i z tych
względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił
zażalenie na to postanowienie, jako bezzasadne.