Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 75/10
POSTANOWIENIE
Dnia 29 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa E. B.
przeciwko Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „P.(...)” w W.
o ustalenie nieważności umowy, przydział lokalu i ustanowienie spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu,
na skutek skargi E. B. o wznowienie postępowania
w sprawach VI ACa (…) i VI ACa (…) zakończonych prawomocnymi wyrokami Sądu
Apelacyjnego z dnia 6 lipca 2006 r.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 29 października
2010 r.,
zażalenia skarżącej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 stycznia 2010 r., sygn. akt VI ACa (…), VI
ACa (…),
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od E. B. na rzecz Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „P.(...)” w
W. kwotę 1.200 zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokami z 5 października 2004 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił w całości
powództwa E. B. przeciwko pozwanej Spółdzielni. Apelacje powódki od tych orzeczeń
zostały oddalone przez Sąd Apelacyjny wyrokami z 6 lipca 2006 r., sygn. VI ACa (…) i
sygn. VI ACa (…). W skardze z 23 października 2006 r. E. B. wniosła o wznowienie
postępowań w obu sprawach i wskazała, że podstawą dla obu wyroków Sądu
Apelacyjnego były fałszywe zeznania Prezesa pozwanej oraz podrobione dokumenty, a
w sprawie istnieją dodatkowe dowody i okoliczności faktyczne, które skarżąca wykryła
po zapoznaniu się z aktami księgi wieczystej prowadzonymi dla nieruchomości, której
dotyczył spór.
Postanowieniem z 28 stycznia 2009 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę, wskazując
na brak istnienia podstaw do wznowienia postępowania. Postanowieniem z 26 sierpnia
2009 r., sygn. akt I Cz (…), Sąd Najwyższy uchylił to postanowienie z powodu
naruszenia art. 410 § 1 k.p.c., gdyż skarżąca nie została wezwana do uzupełnienia
braku skargi przez doprecyzowanie podstawy wznowienia postępowania identyfikowanej
przez nią jako oparcie wyroków na podrobionym dokumencie. Według Sądu
Najwyższego, okoliczności te zostały powołane w uzasadnieni skargi, ale Sąd
Apelacyjny nie przeanalizował ich przed wydaniem orzeczenia.
W toku ponownego rozpoznawania sprawy przez Sąd Apelacyjny, skarżąca
podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko, wskazując, że o sfałszowaniu
dokumentów świadczy sposób ustanowienia użytkowania wieczystego, w związku
z którym Spółdzielnia nie poniosła kosztów nabycia i uzbrojenia gruntów. Dokumentami,
które zgodnie z twierdzeniami skarżącej miały zostać w ten sposób podrobione są:
pismo procesowe pełnomocnika pozwanej z 6 lipca 2004 r. [przez niezgodne z prawdą
wskazanie, że w zamian za zrzeczenie się przez skarżącą praw do dotychczasowego
lokalu uzyskała ona zwolnienie z pokrycia w ramach wkładu całości kosztów budowy - k.
(…)] wraz z załącznikiem [przez nieprawdziwe informacje co do rozliczenia inwestycji i
kosztów budowy oraz podpisanie go niezgodne z zasadami reprezentacji Spółdzielni - k.
(…)], a także załącznik do umowy z 1 grudnia 2007 r. „Zasady realizacji inwestycji
budowy budynku mieszkalnego przy ulicy B.” [przez podanie niezgodnej z prawdą
wysokości kosztów budowy - k. (…)]. Skarżąca stwierdziła także, że dla Sądu
Apelacyjnego wiążące jest to, że Sąd Najwyższy uznał okoliczności przytoczone
3
w skardze a wskazujące na podrobienie dokumentów za przesłankę uzasadniającą
wznowienie postępowania.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę powódki
o wznowienie postępowań, wskazując, że nie została ona oparta na ustawowej pod-
stawie (art. 410 § 1 k.p.c.). Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Najwyższy uchylając
poprzednie postanowienie nie przesądził tego, że skarga spełnia ustawowe przesłanki
wznowienia, natomiast wskazał jedynie na popełnienie w sprawie uchybienia o
charakterze proceduralnym. Okoliczności przytoczone przez skarżącą jako uzasad-
nienie podrobienia wymienionych w skardze dokumentów nie dają się przy tym pogodzić
z rozumieniem tego pojęcia jako przesłanki wznowienia postępowania. Dla przyjęcia, że
dokument został przerobiony konieczne byłoby bowiem dowiedzenie, że osoba, od
której miałby on pochodzić, nie jest rzeczywistym autorem oświadczenia, zaś
przerobienie rozumiane być powinno jako wprowadzenie do dokumentu przez osobę
trzecią zmian lub poprawek naruszajacych jego autentyczność. Konieczne jest przy tym,
by nieautentyczny dokument stanowił merytoryczną podstawę rozstrzygnięcia. Skarżąca
nie wykazała żadnej z tych okoliczności, a podała jedynie, że wymienione przez nią
dokumenty zawierają informacje niezgodne z prawdą, co w świetle art. 403 § 1 pkt 1
k.p.c. nie może stanowić przesłanki wznowienia postępowania. Również brak
podpisania jednego z dokumentów w sposób zgodny z zasadami reprezentacji
Spółdzielni przez członków jej Zarządu nie wpływa na jego autentyczność. Z uzasadnień
orzeczeń sądów obu instancji wynika przy tym, że żaden z tych dokumentów nie
stanowił merytorycznej podstawy rozstrzygnięcia w sprawie.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego skarżąca wniosła o jego
uchylenie w całości i zarzuciła, że zostało ono wydane z naruszeniem: - art. 410 § 1
k.p.c. przez odrzucenie skargi o wznowienie postępowania, mimo istnienia podstaw
wznowienia wskazanych w tym przepisie, bowiem dokumenty wystawione przez po-
zwaną zawierają informacje sprzeczne z prawdą w zakresie faktów istotnych dla sprawy,
a skoro skarżąca odszukała te dokumenty dopiero po zapoznaniu się z księgą
wieczystą, do której z uwagi na treść art. 361
ust. 4 w zw. z ust. 3 u.k.w.h. miała
ograniczony dostęp, to nie mogła ich przedstawić we wcześniejszym postępowaniu; -
art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. przez pominięcie
wiążących ustaleń Sądu Najwyższego, który uznał, że w sprawie spełniona została
przesłanka wznowienia postępowania w postaci oparcia wyroku na podrobionym
4
dokumencie; - art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z
art. 406 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego sprawy.
Pozwana wniosła o oddalenie zażalenia i przyznanie jej rzecz kosztów postę-
powania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew stanowisku skarżącej, w sprawie nie zostały spełnione przesłanki
wznowienia postępowania, o których mowa w art. 403 § 1 pkt 1 i art. 403 § 2 k.p.c.
Należy zauważyć, że instytucja wznowienia postępowania ma charakter nadzwyczajny,
gdyż umożliwia wzruszenie prawomocnych orzeczeń sądów. Z tego powodu przesłanki
wznowienia powinny być interpretowane w sposób ścisły (tak SN w postanowieniu z 12
grudnia 2002 r., III AO 23/02, niepubl.).
Trafnie przyjął Sąd Apelacyjny, że za podrobiony uznaje się dokument spo-
rządzony w całości przez inną osobę niż ta, od której ma pochodzić, natomiast prze-
robienie dokumentu polega na dokonaniu zmian w jego treści (tak SN w wyroku z 16
maja 2007 r., III CSK 56/07, niepubl i postanowieniu z 12 października 2007 r., V CZ
91/07, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 83). Odrębnie traktować natomiast należy tzw. fałsz
intelektualny dokumentu, tj. poświadczenie w jego treści nieprawdy przez autora
działającego we własnym imieniu. Powódka zarzuca, że osoby działające w imieniu
pozwanej sporządziły wskazane w skardze dokumenty, ale zawarły w nich nieprawdziwe
informacje, a to wyklucza możliwość uznania tych dokumentów za podrobione lub
przerobione. Należy też zauważyć, że pismo procesowe pełnomocnika pozwanej w
żadnym wypadku nie może być traktowane jako dowód w sprawie, podlegający ocenie z
punktu widzenia art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c.
Skarżąca nie wykazała także drugiej koniecznej przesłanki wznowienia
wynikającej z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c., a mianowicie, że podrobiony lub przerobiony do-
kument stanowił podstawę wydania wyroku. Warunku tego nie spełnia samo zaliczenie
dokumentu do materiału dowodowego lecz konieczne jest także dowiedzenie
funkcjonalnego związku między tym dokumentem a wydanym rozstrzygnięciem (tak SN
w postanowieniu z 20 października 2005 r., I CZ 80/05, niepubl.). W świetle okoliczności
wskazanych przez skarżącą nie można uznać, by w rozpoznawanej sprawie związek
taki miał miejsce.
Skarżąca niezasadnie podnosi także, że w postępowaniu, którego dotyczy skarga
nie mogła skorzystać z dowodów w postaci aktu notarialnego i decyzji o ustanowieniu
użytkowania wieczystego. Z art. 361
ust. 3 w zw. z ust. 4 u.k.w.h. wynika wprawdzie, że
5
dostęp do akt księgi wieczystej ma jedynie osoba legitymująca się interesem prawnym,
pojęcie to rozumiane jest jednak szeroko i obejmuje wszystkie osoby, których praw
dotyczy treść księgi wieczystej (por. S. Rudnicki [w:] Ustawa o księgach wieczystych i
hipotece. Przepisy o postępowaniu w sprawach wieczysto- księgowych. Komentarz,
Warszawa 2010, s. 232). Z tego powodu należy uznać, że skarżącej w całym toku
postępowania służyło prawo wglądu do akt księgi wieczystej i zgłaszania na tej
podstawie wniosków dowodowych. W zażaleniu nie stwierdzono przy tym, by
dokumenty powołane jako nowe dowody w sprawie mogły mieć wpływ na jej wynik,
stosownie do art. 403 § 2 k.p.c.
Bezzasadny jest wreszcie zarzut, że Sąd Apelacyjny pominął ustalenia Sądu
Najwyższego co do istnienia podstaw dla wznowienia postępowania. W postanowieniu z
26 sierpnia 2009 r. Sąd Najwyższy stwierdził jedynie, że poprzednie postanowienie
Sądu Apelacyjnego wydane zostało z naruszeniem przepisów proceduralnych (art. 410
§ 1 k.p.c.) i nie przesądził sprawy co do meritum. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd
Najwyższy wskazał, że treść skargi - wbrew ocenie Sądu Apelacyjnego - zawiera
powołanie okoliczności mających świadczyć (zdaniem skarżącej) o sfałszowaniu
dokumentów, które zostały pominięte przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Ocena tych
okoliczności z punktu widzenia przesłanek wznowienia postępowania pozostawiona
została autonomicznej decyzji Sądu Apelacyjnego.
W świetle powyższego uznać trzeba, że Sąd Apelacyjny dostatecznie
przeanalizował okoliczności, na które powoływała się powódka dla uzyskania
wznowienia postępowania i prawidłowo te okoliczności ocenił w świetle ustawowych
kryteriów decydujących o dopuszczalności wznowienia. Zażalenie powódki zostało
zatem oddalone (art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.). O kosztach postępowania
zażaleniowego, Sąd Najwyższy orzekł w uwzględnieniu wniosku zgłoszonego w
odpowiedzi na zażalenie, na podstawie art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 13 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz. U. 2002 r. Nr 163, poz. 1348 ze zm.