Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 116/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z wniosku J. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego Zakładowego Klubu Sportowego P.
o składki na ubezpieczenie społeczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 października 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 13 listopada 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części, w zakresie zaległości
Zakładowego Klubu Sportowego "P." z tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne powstałych przed dniem 1 stycznia
2003 r., składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego
2002 r. do października 2003 r., składek na Fundusz Pracy i
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od
stycznia 2002 r. do października 2003 r. i sprawę przekazuje
2
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Zaskarżoną przez J. P. decyzją z dnia 3 lipca 2007 r. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych orzekł, że J. P. jako członek zarządu Zakładowego Klubu Sportowego
„P." odpowiada za zaległości powstałe z tytułu nieopłaconych składek na:
ubezpieczenia społeczne za okres od czerwca 2002 r. do października 2003 r., na
ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego 2002 r. do października 2003 r. oraz
na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres
od stycznia 2002 r. do października 2003 r. w łącznej kwocie 176.536,73 zł wraz z
odsetkami.
Wyrokiem z dnia 4 maja 2009 r. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję
w ten sposób, że zwolnił J. P. od odpowiedzialności z tytułu nieopłaconych składek
na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez Zakładowy Klub
Sportowy „P." w W. Powyższe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji wydał w
oparciu o następujący stan faktyczny:
Zakładowy Klub Sportowy „P." działał przy Spółce Akcyjnej „P.", która
ponosiła główny ciężar jego finansowania. Klub własnego majątku nie posiadał,
dzierżawił obiekty od Spółki „P.", otrzymywał co miesiąc dotację na swą
działalność, miał wpływy z działalności usługowo-reklamowej. Funkcję prezesa
zarządu Klubu Sportowego „P." J. P. objął 1 czerwca 2001 r. Klubowi w tym czasie
brakowało około 2.500.000 zł na pokrycie zobowiązań publicznoprawnych oraz
wobec innych wierzycieli. Przez pierwszy rok prezesury odwołującego się Klub
osiągnął 500.000 zł zysku i zmniejszył zadłużenie o 1.000.000 zł. W lutym 2002 r.
główny udziałowiec Spółki „P." - francuska firma „B." - zbankrutował i z końcem
2002 r. skończyły się comiesięczne dotacje dla Klubu, któremu wypowiedziano
3
współpracę. Nowy właściciel „P." - firma „W." zmniejszyła dotacje dla Klubu o 1/4.
Przedsięwzięcie, celem którego miałoby być połączenie ZKS „P." oraz WKS „Ś.",
zakończyło się niepowodzeniem. Wniosek J. P. o połączenie klubów został
odrzucony w głosowaniu walnego zebrania członków ZKS „P." w lipcu 2003 r. J. P.
odwołano z funkcji prezesa zarządu z dniem 26 listopada 2003 r.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy
nie wykazał bezskuteczności egzekucji wobec Klubu „P". Podkreślił, że z akt
sprawy wynika, iż ograniczył się on do prowadzenia egzekucji z rachunków
bankowych Klubu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jako wierzyciel, nie podjął
żadnych kroków zmierzających do wyegzekwowania od dłużnika wymagalnej
wierzytelności w wysokości co najmniej 180.000 zł, która to kwota pokryłaby w
całości należność główną. Sąd ocenił także, że działania J. P. w czasie pełnienia
przez niego funkcji prezesa w okresie od czerwca 2001 r. do listopada 2003 r.
dowodzą, że działał on jak dobry gospodarz, prowadził działalność ukierunkowaną
na uzyskanie większych środków finansowych, zmniejszenie wydatków klubu,
racjonalizowanie działań gospodarczych i spłatę zaległości publicznoprawnych.
Ponadto Sąd pierwszej instancji przywołał art. 36 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. -
Prawo o stowarzyszeniach (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.),
zgodnie z którym likwidacja stowarzyszenia wymaga uchwały walnego zebrania
członków, a zarząd nie jest władny bez zgody tego ciała podjąć żadnych kroków
prawnych i stwierdził, że w związku z tym nie można obciążać J. P. winą za brak
wniosków o zakończenie działalności Stowarzyszenia.
Apelację od tego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości i
wnosząc o oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu
wyrokowi zarzucono naruszenie art. 116 i 116a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. Z 2005 r. Nr 8. poz. 60 ze zm.,
powoływanej dalej jako Ordynacja podatkowa) w związku z art. 31 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa systemowa),
przez ustalenie, że odwołujący się - jako członek zarządu - nie ponosi
odpowiedzialności za zaległości w uiszczaniu składek na ubezpieczenia społeczne
4
ZKS „P.", a także naruszenie art. 233 k.p.c., przez ustalenie okoliczności
ekskulpujących wnioskodawcę od odpowiedzialności za powstałe zadłużenie w
sposób sprzeczny z zebranym materiałem dowodowym.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 13
listopada 2009 r. uwzględnił apelację i zmienił zaskarżony wyrok, oddalając
odwołanie.
Sąd drugiej instancji zauważył, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny
materiału dowodowego, w konsekwencji czego wydał nieprawidłowy wyrok. Przede
wszystkim Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo ocenił, że wnioskodawca
przedstawił dowody zwalniające go od odpowiedzialności za prowadzenie spraw
finansowych Klubu, czyli wskazał okoliczności wyłączające odpowiedzialność
członka zarządu za zobowiązania składkowe stowarzyszenia, w myśl art. 116a
Ordynacji podatkowej. Błędnie też uznał, że organ rentowy nie wykazał
bezskuteczności egzekucji z majątku stowarzyszenia. Sąd Apelacyjny wskazał, że
w sprawie będzie miał zastosowanie art. 116a Ordynacji podatkowej, który przepis
art. 116 nakazuje odpowiednio stosować wobec członków organów zarządzających
innymi osobami prawnymi niż spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością,
spółkami akcyjnymi oraz tymi spółkami w organizacji, co obejmuje także członków
zarządów stowarzyszeń.
Sąd podniósł także, że organ rentowy wykazał bezskuteczność egzekucji
przeciwko stowarzyszeniu - jako warunek odpowiedzialności członków zarządu tej
organizacji. W czasie pełnienia przez J. P. funkcji prezesa zarządu Klubu, tj. od 1
czerwca 2001 do 26 listopada 2003 r., kwota samych tylko zobowiązań
publicznoprawnych Stowarzyszenia w roku 2002 r. wynosiła 131.800. zł, a w 2003
r. już 468.100 zł. Po zbiegu egzekucji administracyjnych i sądowych na mocy
postanowienia Sądu Rejonowego z 10 października 2003 r. łączną egzekucję
przejął komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym. Zakład przesłał do komornika 51
tytułów wykonawczych. Pismem z 23 listopada 2004 r. komornik poinformował
wierzyciela, że w Stowarzyszeniu brak jest majątku, który umożliwiłby skuteczną
egzekucję. Sąd Apelacyjny wskazał ponadto, że postanowieniem z 28 lutego 2006
r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości Klubu „.", albowiem
ustalony w tym postępowaniu majątek dłużnika nie pozwalał na zaspokojenie nawet
5
kosztów postępowania upadłościowego, co oznacza, iż wykorzystano drogę
sięgnięcia do majątku spółki i egzekucja w rzeczywistości okazała się
bezskuteczna.
Konkludując, Sąd drugiej instancji stwierdził, że zostało ustalone, iż
egzekucja przeciwko Stowarzyszeniu okazała się bezskuteczna oraz że
wnioskodawca nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości, a zatem nie podjął starań
w celu zabezpieczenia swych wierzycieli. Nie wszczęto postępowania układowego.
Wnioskodawca nie udowodnił, że niezgłoszenie upadłości oraz brak postępowania
układowego nastąpiły bez jego winy, nie wskazał mienia, z którego egzekucja
przeciwko Stowarzyszeniu byłaby możliwa. Stwierdzenie przez Sąd pierwszej
instancji, że J. P. działał w okresie pełnienia funkcji prezesa zarządu Klubu jak
dobry gospodarz, jest niepoparte żadnymi dowodami Nie zasługuje także na
akceptację pogląd Sądu Okręgowego, że prezes nie miał wpływu na sprawy Klubu,
a uchwałę o likwidacji stowarzyszenia sportowego było władne podjąć jedynie
walne zgromadzenie członków. Powyższe okoliczności nie mają żadnego
znaczenia dla orzeczenia o odpowiedzialności wnioskodawcy jako członka zarządu
stowarzyszenia, który z racji zajmowanej funkcji powinien wykazywać szczególne
zainteresowanie sprawami ZKS „P". Zarząd Klubu miał uprawnienie i obowiązek
zarządzania majątkiem i funduszami Stowarzyszenia, a zatem nie można
zaakceptować stanowiska Sądu Okręgowego, jakoby możliwość podejmowania
jakichkolwiek działań naprawczych należała tylko do walnego zgromadzenia.
J. P. zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną w części dotyczącej obciążenia
go odpowiedzialnością za zaległości Zakładowego Klubu Sportowego „P." z tytułu
składek na ubezpieczenia społeczne powstałe przed dniem 1 stycznia 2003 r.,
składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego 2002 r. do października
2003 r., składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych od stycznia 2002 r. do października 2003 r., wnosząc o jego
uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego - art. 31
w związku z art. 4 pkt 3 ustawy systemowej w związku z art. 116a Ordynacji
podatkowej oraz w związku z art. 15 pkt 1, art. 21 i art. 30 ustawy z dnia 12
6
września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 169, poz. 1387 ze zm.), poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie polegające na błędnym przyjęciu przez Sąd Apelacyjny, iż skarżący
jako członek zarządu Zakładowego Klubu Sportowego „P." ponosi
odpowiedzialność za zaległości tego Stowarzyszenia z tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne powstałe przed dniem 1 stycznia 2003 r., podczas gdy
przepis art. 116a Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej (w
brzmieniu nadanym art. 15 pkt 1 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie
ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw)
wprowadzający odpowiedzialność członków zarządu osób prawnych - innych niż
wymienione w art. 116 - za zaległości podatkowe i zaległe należności z tytułu
składek na ubezpieczenia społeczne takich osób prawnych wszedł w życie dopiero
z dniem 1 stycznia 2003 r., zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o
zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
Tym samym w świetle art. 31 ustawy systemowej, w brzmieniu nadanym tą nowelą,
również do zaległości składkowych, powstałych przed dniem 1 stycznia 2003 r.,
stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym przed dniem
1 stycznia 2003 r., co powoduje, że brak jest podstawy prawnej do przyjęcia
odpowiedzialności skarżącego za zaległości Zakładowego Klubu Sportowego „P."
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne powstałe przed dniem 1 stycznia 2003
r.
Ponadto zarzucono naruszenie prawa materialnego - art. 31 w związku z
art. 4 pkt 3 oraz art. 32 ustawy systemowej w związku z art. 116a Ordynacji
podatkowej oraz w związku z art. 84 i 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
poprzez ich niewłaściwą wykładnię polegającą w istocie na błędnym przyjęciu przez
Sąd Apelacyjny, iż względy wykładni celowościowej i systemowej przemawiają za
wnioskiem, iż członek zarządu stowarzyszenia ponosi odpowiedzialność za
zaległości tego stowarzyszenia w zapłacie składek na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i składek na ubezpieczenie
zdrowotne, podczas gdy zgodnie z art. 32 ustawy systemowej, w brzmieniu
obowiązującym do dnia 1 stycznia 2010 r., a więc w brzmieniu obowiązującym w
dacie wydawania przez Sąd Apelacyjny zaskarżonego wyroku (13 listopada 2009
7
r.), do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne przepisy dotyczące
składek na ubezpieczenia społeczne stosuje się odpowiednio jedynie w zakresie:
ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty,
przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach,
ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń, a
zatem przepis ten nie statuuje bezpośredniego odwołania do przepisu art. 116a
Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest częściowo uzasadniona z uwagi na naruszenie art. 31
ustawy systemowej w związku z art. 116a Ordynacji podatkowej oraz w związku z
art. 21 i art. 30 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja
podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Przepis art. 116a Ordynacji
podatkowej, zgodnie z którym “Za zaległości podatkowe innych osób prawnych niż
wymienione w art. 116 odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie
organów zarządzających tymi osobami. Przepisy art. 116 stosuje się odpowiednio",
wprowadzony został do ustawy od 1 stycznia 2003 r., na mocy ustawy z dnia 12
września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie
niektórych innych ustaw. Wraz z wejściem w życie tej nowelizacji rozszerzony
został krąg osób ponoszących odpowiedzialność za zaległości składkowe (osób
trzecich). W myśl art. 21 tej ustawy do odpowiedzialności podatkowej osób trzecich
z tytułu zaległości podatkowych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Ten przepis intertemporalny w
jednoznaczny sposób wskazuje, że członkowie organów zarządzających osobami
prawnymi innymi niż wymienione w art. 116 Ordynacji podatkowej odpowiadają
wyłącznie za zaległości podatkowe (składkowe) powstałe od 1 stycznia 2003 r.
Taka też była intencja ustawodawcy, który w uzasadnieniu projektu ustawy z dnia
12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie
8
niektórych innych ustaw, między innymi, stwierdził,: „Proponuje się członka organu
zarządzającego inną osobą prawną, niż spółka kapitałowa, ustanowić osobą trzecią
odpowiadającą za zaległości podatkowe fundacji, na zasadach identycznych jak w
przypadku odpowiedzialności członka zarządu sp. z o.o. lub S.A. - art. 116a.
Przepis ten dotyczyć będzie w szczególności członków zarządu fundacji,
stowarzyszenia, zrzeszenia, spółdzielni. Dochody fundacji przeznaczane na cele
statutowe są objęte zwolnieniem przedmiotowym w podatku dochodowym od osób
prawnych. Problem jednak może wystąpić, jeżeli dochody nie zostaną
przeznaczone na cele statutowe a podatek od nich nie zostanie uiszczony. W razie
bezskuteczności egzekucji zaległości podatkowej z majątku fundacji organ
podatkowy w obecnym stanie prawnym jest pozbawiony możliwości dochodzenia
tych zaległości od członków jej zarządu. Obecnie Ordynacja nie przewiduje takiej
kategorii osób trzecich, chociaż status członka zarządu fundacji jest podobny do
statusu członka zarządu sp. z o.o. lub S.A.” Nie było zatem podstaw prawnych, aby
obciążać skarżącego odpowiedzialnością za zaległości składkowe Zakładowego
Klubu Sportowego „P." na: ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne,
a także na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
powstałe przed 1 stycznia 2003 r.
Nie jest natomiast trafny drugi zarzut skargi oparty na naruszeniu “art. 31 w
związku z art. 4 pkt 3 oraz art. 32 ustawy systemowej w związku z art. 116a
Ordynacji podatkowej oraz w związku z art. 84 i 217 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej”. Kwestia, czy przepis art. 32 ustawy systemowej, w brzmieniu
obowiązującym do 31 grudnia 2009 r., stanowił podstawę do przeniesienia
odpowiedzialności za zaległości składkowe na Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne na
osoby trzecie, był już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Pozytywna
odpowiedź na powyższe pytanie zaprezentowana została w uchwałach: z dnia 4
czerwca 2008 r., II UZP 3/08 (OSNP 2009 nr 11-12, poz. 148) oraz z dnia 7 maja
2008 r., II UZP 1/08 (OSNP 2008 nr 23-24, poz. 352; OSP 2009 nr 5, poz. 60 z
glosą J. Jankowiaka), gdzie opowiedziano się za szerokim rozumieniem pojęcia
„pobór składek” w rozumieniu powyższego przepisu, a więc obejmującym też
przeniesienie odpowiedzialności za zaległości składkowe na osoby trzecie. Takie
9
stanowisko potwierdził następnie Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów w
uchwale z dnia 15 października 2009 r. II UZP 3/09 (OSNP 2010 nr 13-14, poz.
165), w której stwierdzono, że: ”Przepis art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz.
74 ze zm.) - także w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2010 r. przed
zmianą dokonaną przez art. 45 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o
emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656) - stanowi podstawę
odpowiedniego stosowania do składek na Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne
przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne o odpowiedzialności
osób trzecich za zaległości składkowe”. W uzasadnieniu uchwały, między innymi,
wywiedziono, że zwrócić należy uwagę, iż przepisy ustawowe z reguły nie odnoszą
się do czynności czysto technicznych, gdyż te kwestie ustawodawca przekazuje do
aktów wykonawczych. Przepisy ustawowe o poborze składek dotyczą przede
wszystkim określenia podmiotu zobowiązanego do ich zapłacenia. Podmiotem
zobowiązanym do zapłacenia składek może być następca prawny podmiotu, na
którym ciąży obowiązek składkowy, jak i osoba trzecia, na którą przepisy prawa
nakładają obowiązek spełnienia - przy istnieniu określonych warunków -
zobowiązania składkowego, niespełnionego przez podmiot bezpośrednio
zobowiązany. Taką możliwość przewiduje art. 31 ustawy systemowej, który odsyła
do odpowiedniego stosowania, między innymi art. 115, art. 116, 116a, 117, 118 i
119 Ordynacji podatkowej, tj. do przepisów o odpowiedzialności osób trzecich za
zobowiązania podatkowe. Za zastosowalnością tego przepisu nie tylko do składek
na ubezpieczenie społeczne, ale również do składek na Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na ubezpieczenie zdrowotne,
przemawiają następujące argumenty. Należy wskazać, że art. 32 ustawy
systemowej w wymienionych w nim kategoriach spraw odsyła do odpowiedniego
stosowania przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne, a to
oznacza odesłanie do wszystkich przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia
społeczne, czyli również do przepisów Ordynacji podatkowej, wymienionych w art.
31 ustawy systemowej. Na gruncie wykładni językowo-logicznej art. 32 nie ma
uzasadnienia do wybiórczego stosowania tylko niektórych przepisów Ordynacji.
10
Wręcz przeciwnie, taka interpretacja pozostawałaby w sprzeczności z wykładnią
systemową. Przepisy art. 31 i 32 ustawy systemowej należy więc postrzegać
łącznie. Inaczej mówiąc, odesłanie zawarte w art. 32 ustawy systemowej obejmuje
odesłanie do przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne łącznie z
przepisem art. 31, zawierającym odesłanie do wymienionych w nim przepisów
Ordynacji podatkowej. Wykładnia językowo-logiczna i systemowa pozostają w
zgodzie z wykładnią funkcjonalną art. 32 ustawy systemowej. Celem tego przepisu
jest zabezpieczenie uzyskiwania składek na Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na ubezpieczenie zdrowotne na
poziomie analogicznym, jak w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne.
Składki te - podobnie jak składki na ubezpieczenia społeczne - służą gromadzeniu
dochodów, z których są następnie pokrywane świadczenia socjalne w postaci
odpowiednich zasiłków, bądź też świadczenia w naturze, w razie zaistnienia ryzyka
socjalnego w postaci utraty zarobków z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy,
braku pracy, czy też konieczności leczenia. Wyłączenie - bądź też ograniczenie -
zakresu ściągalności składek wymagałoby w tej sytuacji wyraźnej, szczególnej
regulacji prawnej, której analizowane unormowania nie zawierają. Sąd Najwyższy
podkreślił także, że w art. 32 ustawy systemowej chodzi o pobór składek (a ściślej o
pobór składek, ich egzekucję, wymierzanie odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty,
przepisy karne, dokonywanie zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach,
ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowanie ulg i umorzeń) w
szerokim tego słowa znaczeniu, czyli o wszystkie czynności zmierzające do
spowodowania wygaśnięcia zobowiązania składkowego (przede wszystkim przez
zapłatę należności). Czynności te obejmują więc także przeniesienie
odpowiedzialności za zaległe składki na osoby trzecie. Sąd Najwyższy w składzie
powiększonym podkreślił, że każdy z funduszy, do których odnosi się art. 32 ustawy
systemowej (a więc Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych i Narodowy Fundusz Zdrowia) ma charakter socjalny, bowiem ich
zasoby są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań o takim właśnie
charakterze. W odniesieniu do każdego z funduszy, na które nie opłacono składek,
ważne jest zatem efektywne odzyskanie należności tak, by finanse tych funduszy
doznały jak najmniejszego uszczerbku, były jak najmniej ograniczone, a w związku
11
z tym by ich cele były realizowane w sposób pełny. Szczególnie istotne jest to przy
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Narodowym Funduszu
Zdrowia, które zostały wyposażone w osobowość prawną, wobec czego Skarb
Państwa nie ponosi odpowiedzialności za ich zobowiązania. Oznacza to, że
ograniczanie możliwości ściągnięcia składek przez ograniczenie kręgu podmiotów
zobowiązanych do ich opłacenia, odbiłoby się wprost na osobach, którym
przysługują świadczenia ze środków zgromadzonych przez te Fundusze (a więc na
pracownikach niewypłacalnych pracodawców lub pracownikach korzystających ze
świadczeń zdrowotnych). Gwarancje tych Funduszy - przy akceptacji zapatrywania
prezentowanego przez zwykły skład Sądu Najwyższego, postulującego wąskie
rozumienie pojęcia „pobór składek” - mogłyby zostać znacznie zmniejszone. Ten
sam argument należy odpowiednio odnieść także do należności uiszczanych na
Fundusz Pracy. Powołaną wykładnię Sąd Najwyższy, rozpoznający niniejszą
skargę, w pełni akceptuje. Mimo nieuwzględnienia powyższego zarzutu zachodzi
konieczność uchylenia wyroku w zaskarżonej części, bowiem Sąd Apelacyjny
będzie zobowiązany do prawidłowego określenia kwot zaległości składkowych,
które zgodnie z przedstawionym wyżej stanowiskiem obciążają odwołującego się.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł
jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po myśli art.
108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.