Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 listopada 2010 r.
II PK 108/10
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie oznacza w ogólności
zakazu wykonywania tego samego rodzaju aktywności zawodowej, jak u by-
łego pracodawcy, związanej z wyuczonym zawodem, a jedynie zakaz wykorzy-
stywania jej w procesie wytworzenia takich dóbr i usług, które stanowią przed-
miot działalności tego pracodawcy lub dóbr i usług podobnych (substytucyj-
nych).
Przewodniczący SSN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 listopada
2010 r. sprawy z powództwa Jarosława P. przeciwko S.P. Spółce z o.o. w K. o od-
szkodowanie z tytułu zakazu konkurencji, na skutek skargi kasacyjnej powoda od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku z
dnia 9 grudnia 2009 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt II, III i IV i sprawę w tym zakresie przeka-
zał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku wyro-
kiem z dnia 5 czerwca 2009 r. częściowo uwzględnił powództwo Jarosława P. wnie-
sione przeciwko pozwanej S.P. Spółce z o.o. w L.K. i zasądził na jego rzecz kwotę
22.405,04 zł wraz z ustawowymi odsetkami.
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny. Powód Jarosław P. był pra-
cownikiem pozwanej S.P. Spółki z o.o. w K. począwszy od 21 marca 2005 r., zatrud-
nionym początkowo na stanowisku elektronika, automatyka, a następnie kierownika
działu konstrukcyjnego w pełnym wymiarze czasu pracy, z zakresem obowiązków
2
obejmujących projektowanie i budowę oraz naprawę i modernizację maszyn i urzą-
dzeń według wytycznych pracodawcy, kierowanie działem konstrukcyjnym, zastęp-
stwo i doraźną pomoc w pracy działu utrzymania ruchu. W punkcie 7 umowy o pracę
strony zamieściły klauzulę konkurencyjną obejmującą okres 24 miesięcy od dnia
ustania stosunku pracy powoda. Strony ustaliły w niej, że powód nie może konkuro-
wać z pracodawcą w jakiejkolwiek formie bezpośrednio lub pośrednio ani też wspie-
rać, udzielać porad lub informacji jakimkolwiek osobom lub podmiotom pozostającym
w konkurencji do S. Strony uzgodniły ponadto, że najpóźniej w dniu ustania
zatrudnienia powoda pracodawca będzie uprawniony do podjęcia decyzji dotyczącej
zastosowania klauzuli o zakazie konkurencji oraz do określenia czasu jej obowiązy-
wania. Tytułem rekompensaty za powstrzymywanie się powoda od działalności kon-
kurencyjnej ustalone zostało wynagrodzenie w wysokości 25% ostatniego wynagro-
dzenia miesięcznego brutto przez okres obowiązywania klauzuli.
W skład koncernu S. wchodzi 11 zakładów produkcyjnych zlokalizowanych na
terenie całego świata. Siedziba koncernu znajduje się w Kopenhadze, a jeden z za-
kładów funkcjonuje w K. Przedmiot działalności spółki obejmuje wyłącznie produkcję
opakowań z tworzyw sztucznych dla wszystkich dziedzin przemysłu. Około 30% pro-
dukcji przeznaczone jest na rynek krajowy, w pozostałej części grupę odbiorców sta-
nowią podmioty zagraniczne. Główne narzędzie produkcji stanowi wtryskarka, która
topi granulat, jak również wtryskuje go do przygotowanej formy, tym niemniej w pro-
cesie produkcyjnym wykorzystywane są także urządzenia peryferyjne, które poma-
gają w budowie finalnego wyrobu. Podstawowym źródłem pozyskania tych urządzeń
było ich kupno od oferujących je podmiotów. W większości były to urządzenia spro-
wadzane z zagranicy. Spółka usprawniała jednak posiadane maszyny zwiększając
ich szybkość, efektywność i przystosowując do konkretnego typu pojemnika. Produk-
cja opakowań z tworzyw sztucznych odbywała się na bazie określonych maszyn:
urządzeń typu crash-test służących do symulacji upadku pojemnika wykonanego
według normy N z wysokości 1,5 m na betonową powierzchnię, urządzeń typu feeder
do nakładania pojemników na bębny maszyn służących do rozdzielania pojemników
włożonych jeden w drugi i podawania ich do bębnów drukarskich do wykonania kolo-
rowych nadruków, urządzeń do badania i testowania wytrzymałości rączki, za którą
podnosi się pojemnik, aplikatury uszczelnień lub klejów służącej do automatycznego
nakładania uszczelnień metodą na gorąco i sztaplowania, aplikatury uszczelnień lub
3
klejów dla ringów służącej do nakładania uszczelnień metodą na gorąco dla ringów
używanych do puszek do farb, aplikatury uszczelnień lub klejów służącej do wkleja-
nia korków i aplikacji uszczelnień pokryw pojemników typu UN, sztaplarek rotacyj-
nych do pokryw typu lift i flex, sztaplarek dedykowanych do pojemników 0,2 - 0,4 l,
sztaplarek półautomatycznych do pojemników 3 - 12 l oraz 10 - 33 l.
W marcu 2008 r. nowy dyrektor zarządzający Spółki - Tomasz P. - przedstawił
powodowi propozycję stworzenia podmiotu, który zajmowałby się budową maszyn
dla Spółki, ich serwisem, utrzymaniem. Taka forma współpracy miała być korzyst-
niejsza finansowo dla powoda, a Spółce przynieść wymierne oszczędności. Powód
zainteresował się propozycją, ponieważ obowiązki te były tożsame z tymi, które wy-
konywał w krótkim czasie funkcjonowania działu konstrukcyjnego. Siedziba tej dzia-
łalności miała mieścić się w obiektach Spółki, które powód miał dzierżawić, o co
zresztą wystąpił w pisemnym wniosku. W ramach prowadzonej działalności gospo-
darczej powód miał również możliwość wykorzystania urządzeń funkcjonujących w
Spółce.
Z tych też względów z dniem 31 marca 2008 r. strony rozwiązały wiążącą je
umowę o pracę na podstawie porozumienia. W dniu 18 kwietnia 2008 r. powód pod-
jął na własny rachunek działalność gospodarczą pod firmą P.-M. z siedzibą w W.
Rozpoczynając działalność na własny rachunek, powód wykonywał ją początkowo w
obiektach siedziby oddziału, realizując wcześniej uzgodnione projekty. Mając na
uwadze podjęcie działalności gospodarczej oraz jej profil, powód zamieścił jej krótki
opis na stronie internetowej [...]. Wskazał, pod pozycją ogólną, następujące słowa -
klucze: produkcja i naprawa urządzeń peryferyjnych dla PTS-u, sztaplarki do pojem-
ników, sztaplarki do pokryw, aplikatury uszczelnień, aplikatury klejowe, urządzenia do
paletyzacji i depaletyzacji opakowań, manipulatory, pozycjonery, transportery. W opi-
sie działalności powód zamieścił informacje o głównych rynkach w Niemczech, Ło-
twie, Polsce i Rosji oraz wskazał słowa - klucze, mające na celu przypisanie działal-
ności do poszczególnych branż: tworzywa sztuczne, maszyny i urządzenia, urządze-
nia peryferyjne, elementy chwytaków, manipulatory do podawania i odbieranie wy-
prasek, roboty transportowe, transportery taśmowe, maszyny inne, opakowania, ma-
szyny i urządzenia do kontroli opakowań, transportery, podajniki, taśmociągi, urzą-
dzenia paletyzujące i depaletyzujące. Podobne informacje zmieścił na stronie inter-
netowej G.B., wskazując na oferowane urządzenia do kontroli zamknięcia pokryw,
4
urządzenia typu feeder do nakładania pojemników na bębny maszyn, urządzenia do
zdejmowania pojemników z form wtryskowych typu take-out, paletyzatory i depalety-
zatory opakowań, aplikatury uszczelnień lub klejów, sztaplarki rotacyjne do pokryw,
urządzenia do crash-testów pojemników, urządzenia do kontroli jakości zawiesi,
sztaplarki dedykowane, sztaplarki półautomatyczne. Jednocześnie powód cały czas
prowadził z Tomaszem P. rozmowy mające na celu określenie zakresu i formy
współpracy. Powód jednoznacznie wskazywał, że przedmiotem jego działalności
będą usługi wykonywane zarówno na rzecz pozwanej Spółki, jak i innych podmiotów.
Stanowczo oponował przeciwko temu Tomasz P., który wyrażał oczekiwanie wyłącz-
ności usług wykonywanych przez powoda dla S. Ponieważ strony nie doszły do po-
rozumienia, powód pod koniec kwietnia 2008 r. opuścił obiekty Spółki, kontynuując
dalszą działalność we wskazanym w ewidencji działalności gospodarczej miejscu
zamieszkania i świadcząc usługi na rzecz innych podmiotów. W związku z zaistnia-
łym między stronami sporem na tle kwalifikacji działalności powoda jako konkuren-
cyjnej, powód zawiesił prowadzoną działalność na okres od dnia 10 października
2008 r. do dnia 31 marca 2009 r.
Sąd Rejonowy podkreślił, że zasadniczy przedmiot sporu dotyczył kwestii, czy
faktyczna działalność pod firmą P.-M., jaką powód rozpoczął po ustaniu zatrudnienia
w Spółce, stanowi działalność konkurencyjną, która niweczy prawo pracownika do
odszkodowania wynikające z klauzuli konkurencyjnej. Oceniając przedmiot działalno-
ści Spółki S. a także zakres pracy wykonywanych dla tej Spółki oraz dla innych
klientów powoda i uwzględniając opinie powołanych biegłych, Sąd uznał, że auto-
matyka to dziedzina bardzo pojemna i aktywność w niej może być realizowana na
rzecz różnych podmiotów z różnorodnych branż przemysłu. Z tej też przyczyny rów-
nież wachlarz urządzeń w nich stosowanych może być bardzo szeroki, nawet jeśli
rozwiązania konstrukcyjne są podobne czy niemal analogiczne. Sąd wskazał, że za-
bronione byłoby jedynie wykorzystanie nabytej w Spółce S. wiedzy i doświadczenia w
pracy we współpracy i doradztwie dla podmiotów konkurencyjnych. Ocena, czy pra-
cownik naruszył umowny zakaz konkurencji, nie powinna uwzględniać pewnych kry-
teriów podmiotowych po stronie pracownika (rodzaj pracy, stanowisko), lecz jedynie
zakres przedmiotowy działalności prowadzonej przez nowego pracodawcę. Inaczej
rzecz ujmując, powód nie mógł tej wiedzy wykorzystać, działając na rzecz podmiotów
funkcjonujących w branży tworzyw sztucznych. Jego klienci należeli do innych branż.
5
W oparciu o tak przedstawioną argumentację Sąd uznał, że Jarosław P. prowadząc
działalność gospodarczą pod firmą P.-M. nie naruszył obowiązującego go zakazu
konkurencji. W konsekwencji co do samej zasady wywiedzione przez niego
roszczenie odszkodowawcze zasługiwało na uwzględnienie.
Apelację od niniejszego wyroku wywiodła pozwana S.P. Spółka z o.o. z sie-
dzibą w K., zaskarżając go w całości. W jej wyniku Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych we Włocławku, wyrokiem z dnia 9 grudnia 2009 r., zmienił za-
skarżony wyrok i oddalił powództwo.
W uzasadnieniu wyroku Sąd drugiej instancji stwierdził, że w rozpoznawanej
sprawie działalność konkurencyjną należało odnieść do zakresu przedmiotowego
działalności prowadzonej przez pozwanego. W rezultacie zatem działalność konku-
rencyjna powoda występowałaby, gdyby przejawiał on aktywność w tym samym lub
takim samym zakresie przedmiotowym skierowanym do tego samego kręgu odbior-
ców, pokrywającą się chociażby częściowo z zakresem działalności pracodawcy i
naruszającą tym samym interes pracodawcy, bądź zagrażającą temu interesowi. W
tej kwestii Sąd Okręgowy uznał za zasadne zarzuty apelacji, iż nie można uznać, że
oferta zamieszczona w Internecie przez powoda została skierowana tylko i wyłącznie
do pozwanego. Przeczy temu między innymi fakt, że oferta ta została zamieszczona
w kwietniu 2008 r., tj. w momencie, gdy strony zakończyły kontakty. Sąd Okręgowy
podkreślił także, że opisana w internetowej ofercie działalność firmy powoda jest w
ocenie Sądu zbieżna z podstawową działalnością Spółki S., co do której prawidłowo
przyjął Sąd pierwszej instancji, że polegała ona na produkcji opakowań z tworzyw
sztucznych dla wszystkich dziedzin przemysłu. Skoro w procesie produkcyjnym opa-
kowań z tworzyw sztucznych w szerokim zakresie szczególną rolę odgrywają urzą-
dzenia wymienione przez Sąd pierwszej instancji, to powód Jarosław P. naruszył
umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, oferując na stronie inter-
netowej, że zajmuje się urządzeniami do kontroli zamknięcia pokryw, urządzeniami
typu feeder do nakładania pojemników na bębny maszyn, urządzeniami do zdejmo-
wania pojemników z form wtryskowych typu take-out, paletyzatorami opakowań, apli-
katurami uszczelnień lub klejów, sztaplarkami rotacyjnymi do pokryw, sztaplarkami
półautomatycznymi, tworzywami sztucznymi, elementami chwytaków, podajnikami i
taśmociągami. Opisana działalność pokrywa się z przedmiotem działalności pozwa-
nej Spółki.
6
Wyrok ten został zaskarżony przez powoda skargą kasacyjną w części zmie-
niającej wyrok Sądu pierwszej instancji. Wyrokowi zarzucono naruszenie prawa ma-
terialnego, tj. art. 1011
§ 1 k.p., art. 1012
k.p. oraz pkt 7 umowy o pracę z dnia 11
lipca 2006 r. - poprzez ich błędną wykładnię polegającą na niewłaściwym zdefinio-
waniu pojęcia „działalność konkurencyjna” i przyjęciu, że skarżący, prowadząc dzia-
łalność gospodarczą pod firmą P.-M., wykonywał działalność konkurencyjną w sto-
sunku do pozwanej Spółki, pomimo że zakres działalności obu przedsiębiorców, a
także podmiotowy obszar ich działania, był odmienny, dodatkowo w sytuacji, gdy po-
wód zezwalał w spornym okresie pozwanemu na prowadzenie rozpoczętej i faktycz-
nie przez pracodawcę zainicjowanej działalności gospodarczej, jak również czerpał z
niej korzyści; art. 1012
§ 2 k.p. - poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie w
rozstrzygnięciu tego, że zgodnie z dyspozycją tego przepisu w razie niewywiązania
się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania zakaz konkurencji ustaje a pra-
cownik może podjąć określoną w umowie działalność konkurencyjną z jednoczesnym
zachowaniem prawa do odszkodowania zastrzeżonego w umowie; przepisów działu
28, 33, 46 oraz 71 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia
2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. Nr 128, poz. 829)
oraz przepisów działu 25, 51, 73 i 74 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. Nr
33, poz. 289) - poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że działalność gospodarcza
prowadzona przez powoda pokrywa się z wpisaną do rejestru pozwanego działalno-
ścią, a w konsekwencji uznanie, że działalność gospodarcza powoda była działalno-
ścią konkurencyjną w stosunku do działalności pozwanego; art. 22 Konstytucji RP i
art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
(jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.) - poprzez ich niezastoso-
wanie i przyjęcie, że niedozwoloną działalnością konkurencyjną pracownika (pozwa-
nego) jest również działalność w zakresie niewykonywanym w ogóle przez praco-
dawcę (pozwanego) i niewpisana do przedmiotu działalności pozwanego, co stanowi
rażące naruszenie konstytucyjnego prawa do wolności działalności gospodarczej; art.
65 k.c., poprzez pominięcie w ocenie, czy wolą stron wyrażoną w treści klauzuli kon-
kurencyjnej było rozszerzenie zakazu konkurencji na działania inne niż te, które wy-
nikają z przedmiotów działalności stron i czy skarżący dopuścił się w istocie narusze-
nia zakazu konkurencji (i jakich jego elementów) zawartego w treści klauzuli, a tym
7
samym niewzięcie pod uwagę w ocenie sprawy woli stron co do ukształtowania treści
zakazu konkurencji ze względu na okoliczności oraz zasady współżycia społecznego.
Skarżący zarzucił też naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 378 § 1
k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 378 i 391 k.p.c. - poprzez nierozpoznanie
sprawy w granicach apelacji, tj. nieodniesienie się do wszystkich zarzutów apelacji, a
w szczególności do zarzutu obrazy art. 328 § 2 k.p.c. oraz do zarzutu obrazy art. 278
k.p.c. i 286 k.p.c. oraz nierozpoznanie całokształtu problematyki prawnej dotyczącej
przedmiotowej sprawy, które to uchybienia mogły mieć istotny wpływ na wynik
sprawy.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie jako bez-
zasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona z uwagi przede wszystkim na naruszenie
prawa materialnego - art. 1011
§ 1 k.p. oraz art. 1012
k.p. - poprzez błędną wykładnię
przepisów polegającą na niewłaściwym zdefiniowaniu pojęcia „działalność konkuren-
cyjna”. Stosownie do art. 1011
§ 1 k.p. w zakresie określonym w odrębnej umowie,
pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani
też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz pod-
miotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). W myśl art. 1012
§ 1 k.p.
powyższy przepis znajduje odpowiednie zastosowanie, gdy pracodawca i pracownik
mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby nara-
zić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu sto-
sunku pracy. W świetle art. 1011
§ 1 k.p. zakazane jest: 1) prowadzenie działalności
konkurencyjnej polegające na podejmowaniu tejże działalności osobiście i na własny
rachunek albo na posiadaniu konkretnego pakietu udziałów lub akcji w spółce kapi-
tałowej, pozwalającego na wywieranie realnego wpływu na funkcjonowanie spółki
bądź też na prowadzeniu przedsiębiorstwa na cudzy rachunek, występowanie w cha-
rakterze pełnomocnika lub pośrednika osoby, do której należy dane przedsiębior-
stwo, 2) świadczenie pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (np.
umów cywilnoprawnych) na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkuren-
cyjną wobec pracodawcy (por. M. Lewandowicz-Machnikowska: Klauzula konkuren-
8
cyjna w Kodeksie pracy, Kraków 2004, s. 89). Zakaz konkurencji ma swój zakres
przedmiotowy. Zabroniona jest tylko taka działalność pracownika, realizowana w któ-
rejkolwiek z wyżej wymienionych form, która pokrywa się choćby częściowo z dzia-
łalnością pracodawcy i jest uznana za konkurencyjną w umowie stron (por. Kodeks
pracy z Komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 2004, s. 299). Kodeks pracy
posługując się w art. 1011
§ 1 pojęciem „działalność konkurencyjna”, pojęcia tego nie
definiuje. W konsekwencji prawo określenia zakresu przedmiotowego, podmiotowe-
go, czasowego oraz terytorialnego zakazu konkurencji zostało pozostawione stronom
umowy (pracodawcy i pracownikowi) - jednakże przy uwzględnieniu kryterium
przedmiotu prowadzonej przez pracodawcę działalności. W orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego przyjmuje się, że konkurencyjną działalnością jest aktywność przejawiana
w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego sa-
mego kręgu odbiorców, pokrywająca się - chociażby częściowo - z zakresem działal-
ności podstawowej lub ubocznej pracodawcy. W rezultacie zakazana może być taka
działalność, która narusza interes pracodawcy lub zagraża mu. Konkurencja to rywa-
lizacja, współzawodnictwo między podmiotami lub osobami zainteresowanymi w
osiągnięciu tego samego celu. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi jest więc
równoznaczne z działaniem podejmowanym w celach zarobkowych lub udziałem w
przedsięwzięciach lub transakcjach handlowych, których skutki odnoszą się (lub po-
tencjalnie mogą się odnieść), chociażby częściowo, do tego samego kręgu odbior-
ców (por. między innymi wyroki z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 579/98, OSNAPiUS
2000 nr 7, poz. 270, z dnia 8 maja 2002 r., I PKN 221/01, OSNP 2004 nr 6, poz. 98 i
z dnia 24 września 2003 r., I PK 411/02, OSNP 2004 nr 18, poz. 316). Oznacza to,
że przedmiot zakazu może odnosić się do przedmiotu faktycznie prowadzonej lub
zaplanowanej (potencjalnej) działalności pracodawcy, jak i wykraczać poza tę dzia-
łalność w sytuacji, gdy interesom pracodawcy zagraża działalność pracownika zwią-
zana z produkcją dóbr lub świadczeniem usług zbliżonych do działalności pracodaw-
cy, które mogą je zastąpić (dóbr lub usług o charakterze substytucyjnym). Najważ-
niejsze zatem i podstawowe kryterium rozstrzygające o prowadzeniu (lub nieprowa-
dzeniu) działalności konkurencyjnej stanowi przedmiot działalności przedsiębiorstw -
przedsiębiorstwa pracodawcy (byłego pracodawcy) oraz przedsiębiorstwa, w którym
swoją aktywność zawodową realizuje pracownik po ustaniu stosunku pracy. Działal-
ność konkurencyjna występuje zasadniczo wtedy, gdy oba te przedsiębiorstwa zaj-
9
mują się produkcją takich samych lub zbliżonych (o charakterze substytucyjnym)
dóbr i usług. W przedmiotowej sprawie Sąd drugiej instancji ustalił, że pozwana
Spółka zajmuje się produkcją opakowań z tworzyw sztucznych dla wszystkich dzie-
dzin przemysłu. Zatem za jej konkurenta na rynku uznać można każde przedsiębior-
stwo, które realizuje ten sam przedmiot działalności lub przedmiot podobny (o cha-
rakterze substytucyjnym). Stąd też Sąd drugiej instancji zobowiązany był do ustale-
nia, czy aktywność zawodowa powoda realizowana w formie podjętej działalności
osobiście i na własny rachunek polegała na produkcji opakowań z tworzyw sztucz-
nych dla wszystkich dziedzin przemysłu oraz czy produkcją taką zajmowały się
przedsiębiorstwa, na rzecz których powód świadczył pracę w ramach umów cywilno-
prawnych. Tymczasem - jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku - Sąd dru-
giej instancji zasadnicze znaczenie przypisał urządzeniom (maszynom), w oparciu o
które pozwana Spółka prowadziła swoją działalność (w domyśle - obowiązkom powo-
da związanym z funkcjonowaniem tych urządzeń), konfrontując je z przedmiotem
działalności powoda wynikającym z informacji umieszczonych na stronie interneto-
wej. Tymczasem to, że maszyny te były użytkowane przy produkcji, a także napra-
wiane, konserwowane, modernizowane (przystosowywane dla potrzeb produkcji
opakowań według zaleceń pozwanej) przez powoda w ramach jego obowiązków
pracowniczych, nie oznacza przecież, że przedmiotem działalności Spółki była pro-
dukcja, naprawa, konserwacja, sprzedaż czy modernizacja maszyn używanych w
produkcji opakowań z tworzyw sztucznych czy też doradztwo techniczne w tym za-
kresie. Innymi słowy, produkcja, naprawa, konserwowanie i modernizowanie maszyn
tego samego typu lub podobnych, czyli usługi oferowane przez powoda w ramach
własnej działalności gospodarczej, nie mogą zostać uznane za działalność konku-
rencyjną wobec pozwanej Spółki, bo nie taki był przedmiot jej działalności. Konku-
rencyjną natomiast byłaby działalność powoda polegająca na wytwarzaniu opakowań
z tworzyw sztucznych dla wszystkich dziedzin przemysłu lub świadczenie pracy na
rzecz innych podmiotów zajmujących się taką produkcją, co odpowiadałoby treści
klauzuli konkurencyjnej, która stanowiła o tym, że powód nie może konkurować z
pracodawcą w jakiejkolwiek formie bezpośrednio lub pośrednio ani też wspierać,
udzielać porad lub informacji jakimkolwiek osobom lub podmiotom pozostającym w
konkurencji do S. Takich zaś okoliczności w sprawie nie ustalono.
10
Z analizy stanowiska Sądu drugiej instancji wynika, że w sposób nieuprawnio-
ny (podobnie jak pozwana) przyjął on bardzo szerokie rozumienie „przedmiotu dzia-
łalności przedsiębiorstwa”, a co za tym idzie, zakaz konkurencji rozszerzył na takie
formy aktywności pracownika związanej z wykonywanym zawodem, które nie pokry-
wały się z działalnością pracodawcy (byłego pracodawcy). Przedmiotem działalności
przedsiębiorstwa w zakresie przedmiotowym jest finalny produkt oferowany odbior-
com zewnętrznym, a nie cały proces produkcyjny, prowadzący do wytworzenia tego
produktu. W ramach zakazu konkurencji nie jest więc zabronione wykonywanie ta-
kich samych czynności, jakie pracownik wykonywał na rzecz swojego byłego praco-
dawcy, jeśli nie stanowią one równocześnie „przedmiotu działalności pracodawcy”. W
konsekwencji zakaz konkurencji nie oznacza zakazu wykonywania tego samego ro-
dzaju aktywności zawodowej jak u byłego pracodawcy, związanej z wyuczonym za-
wodem - w ogólności, a jedynie wykorzystywanie jej w procesie wytworzenia takich
dóbr i usług, które stanowią przedmiot działalności tego pracodawcy (lub dóbr i usług
podobnych, substytucyjnych).
Dla zobrazowania tej tezy można przytoczyń następujący przykład: konstruktor
urządzeń dźwigowych, były pracownik przedsiębiorstwa zajmującego się budową
dróg i mostów, w okresie obowiązywania zakazu konkurencji może pracować przy
konstruowaniu takich urządzeń w przemyśle stoczniowym, nawet jeśli w tej pracy
wykorzystuje podobne lub analogiczne rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne,
jakie stosował u byłego pracodawcy.
Wobec wyżej przedstawionego stanowiska bez znaczenia pozostają pozostałe
zarzuty skargi wynikające tak z pierwszej jak i drugiej podstawy kasacyjnej. Ubocznie
jedynie należy stwierdzić, że błędny jest pogląd, z którego wynika, że pracownik za-
chowuje roszczenie o odszkodowanie z tytułu powstrzymywania się od działalności
konkurencyjnej, jeżeli taką działalność podjął, uznając, że zakaz przestaje obowią-
zywać na skutek niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodo-
wania (art. 1012
§ 2 in fine k.p.). Nie taka jest wymowa uchwały Sądu Najwyższego z
dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN 402/00 (OSNP 2003 nr 5, poz. 122) oraz wyroku z
dnia 17 listopada 1999 r., I PKN 358/99 (OSNAPiUS 2001 nr 7, poz. 217). W stanach
faktycznych obu przywołanych spraw powód nie pojął działalności konkurencyjnej w
okresie obowiązywania zakazu, czyli powstrzymywał się od działalności, mimo nie-
wywiązywania się pracodawcy z obowiązku zapłaty odszkodowania. Zgodnie z wyra-
11
żonym w tych sprawach stanowiskiem, w razie niewywiązywania się pracodawcy z
obowiązku wypłaty odszkodowania umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosun-
ku pracy nie przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta,
a pracownik zachowuje roszczenie o odszkodowanie. To oznacza, po pierwsze, że
umowa o zakazie konkurencji nadal trwa i dlatego pracownik dotrzymujący tej umowy
ma prawo do odszkodowania, po drugie, że traci prawo do tego świadczenia, jeżeli
podejmie działalność konkurencyjną.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39815
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w wyroku. O kosztach postępowania rozstrzygnięto po myśli art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================