Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 124/10
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Marta Romańska
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A.(...) Spółki z o.o. w G.
przeciwko W. B. o wydanie ruchomości,
i z powództwa wzajemnego W. B.
przeciwko A.(...) Spółce z o.o. w G. o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 3 grudnia 2010 r.,
na skutek zażalenia powódki-pozwanej wzajemnej na postanowienie w przedmiocie
kosztów procesu zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 16 kwietnia 2010 r.,
sygn. akt V Ca (…),
1) odrzuca zażalenie w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o kosztach
procesu związanych z postępowaniem przed Sądem pierwszej instancji
zawarte w punkcie 1 wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 16 kwietnia 2010
r., sygn. akt V Ca (…);
2) uchyla zaskarżone postanowienie objęte punktem II wyroku Sądu
Okręgowego w W. z dnia 16 kwietnia 2010 r., sygn. akt VCa (…) i zasądza od
W. B. na rzecz A.(...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwotę
4795 zł (cztery tysiące siedemset dziewięćdziesiąt pięć) tytułem zwrotu
kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym;
3) znosi koszty postępowania zażaleniowego wzajemnie.
2
Uzasadnienie
W uwzględnieniu apelacji Spółki A.(...) Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 16
kwietnia 2010 r., zmieniając wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 16 września 2009 r.,
uwzględnił jej powództwo o wydanie domku mobilnego holenderskiego o wartości 29900
zł i oddalił powództwo wzajemne W. B. o zapłatę 18000 zł. Zaskarżonymi
postanowieniami zawartymi w punktach I i II tego wyroku zasądzono od W. B. na rzecz
A.(...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwotę 3617 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego i kwotę 4195 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu związanych z postępowaniem odwoławczym. Na uzasadnienie rozstrzygnięcia
o kosztach procesu za obie instancje Sąd Okręgowy podał, że orzekł zgodnie z art. 98
k.p.c.
Postanowieniem z dnia 25 maja 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek Spółki o
uzupełnienie opisanego wyroku w zakresie orzeczenia o kosztach postępowania w
odniesieniu do całości zgłoszonego żądania o zasądzenie zwrotu kosztów procesu w
pełnej wysokości w obu instancjach.
W zażaleniu Spółka A.(...) domagała się zmiany rozstrzygnięcia o kosztach
procesu przez zasądzenie na jej rzecz w odniesieniu do postępowania przed Sądem
pierwszej instancji kwoty 6312 zł (1495 zł tytułem poniesionej opłaty od pozwu i 4817 zł
tytułem wynagrodzenia pełnomocnika w zakresie powództwa głównego i powództwa
wzajemnego) w miejsce kwoty 3617 zł oraz co do postępowania odwoławczego kwoty
4795 zł (2395 zł opłaty sądowej i 2400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika w
zakresie powództwa głównego i powództwa wzajemnego) w miejsce kwoty 4195 zł.
Podniosła, że brak uzasadnienia orzeczenia w tym względzie uniemożliwia należyte
zgłoszenie zarzutów. Powołała się na to, że wniesienie powództwa wzajemnego
powinno być traktowane, również w ramach odpowiedzialności z tytułu kosztów procesu,
jak dwie samodzielne sprawy, co łączy się z prawem do wynagrodzenia pełnomocnika
tak w odniesieniu do powództwa głównego, jak i wzajemnego. Nie ma podstaw do
zliczania wartości przedmiotów sporów celem określenia wysokości tego
wynagrodzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dopuszczalność zaskarżania postanowień sądu drugiej instancji ograniczona
została do tych, które wymienia w art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. Przepis ten, jako uregulowanie
3
szczególne, nie może być rozszerzająco wykładany. Stosownie do treści art. 3941
§ 1
pkt 2 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej
instancji, co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji. Powszechnie przyjęte zostało w judykaturze, że sądem pierwszej
instancji rozstrzygającym o kosztach procesu jest ten sąd, do którego kognicji należy
orzekanie po raz pierwszy o zwrocie tych kosztów. Natomiast rozstrzygnięcie sądu
odwoławczego o kosztach procesu w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, w
wyniku wydania orzeczenia reformatoryjnego, nie jest orzeczeniem co do kosztów
procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Z tej racji
utrwalone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, na gruncie art. 3941
§ 1 pkt 2
k.p.c., zapatrywanie, że rozstrzygnięcie sądu odwoławczego o kosztach procesu przed
sądem pierwszej instancji, w następstwie wydania orzeczenia reformatoryjnego, nie jest
orzeczeniem co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji i nie podlega kontroli Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 11 grudnia 2009 r., II PK 158/09, i postanowienia z dnia 16 czerwca
2010 r., I CZ 30/10 oraz I CZ 45/10, z dnia 23 czerwca 2010 r., II CZ 7/10, 24 września
2010 r., IV CZ 60/10, a także z dnia 27 października 2010 r., V CZ 69/10, wszystkie
niepubl.). Taką wykładnię powołanego uregulowania podziela również Sąd w
rozpoznawanej sprawie, przyjmując że zażalenie do Sądu Najwyższego służy jedynie na
postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów postępowania apelacyjnego,
obejmujących również koszty postępowania kasacyjnego w przypadku uprzedniego
uchylenia przez Sąd Najwyższy wyroku sądu drugiej instancji i przekazania sprawy temu
sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Z tej przyczyny zażalenie Spółki A.(...) skierowane do rozstrzygnięcia o kosztach
procesu w odniesieniu do postępowania pierwszoinstancyjnego, zawartego w punkcie 1
wyroku należało odrzucić, jako niedopuszczalne, w oparciu o art. 3941
§ 3 w związku z
art. 39821
i art. 373 k.p.c.
Orzeczenie o kosztach procesu uzależnione jest od wyniku postępowania co do
zgłoszonego roszczenia, który decyduje o zastosowaniu przez sąd jednej z zasad
przewidzianych art. 98 do 107 k.p.c. Stosownie do podstawowej zasady
odpowiedzialności za wynik sporu, objętej art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca
sprawę jest zobowiązana do zwrotu wygrywającemu przeciwnikowi poniesionych
kosztów, niezbędnych do celowego dochodzenia jego prawa lub obrony. Składniki
4
kosztów niezbędnych strony reprezentowanej przez radcę prawnego wskazane zostały
w art. 98 § 3 w związku z art. 99 k.p.c. Należą do nich poniesione koszty sądowe i
wynagrodzenie tego pełnomocnika. W przypadku skumulowania w jednej sprawie
dwóch powództw, wniesionego przez powoda i przez pozwanego, postępowanie toczy
się łącznie co do obu, ale każde z tych powództw nie traci samodzielnego bytu.
Następstwem tego założenia jest obowiązek sądu oddzielnego rozstrzygnięcia o
każdym z tych powództw, tak co roszczenia głównego, jak i odpowiedzialności z tytułu
kosztów procesu. Trafnie podnosi skarżąca, że odnosi się to również do wynagrodzenia
pełnomocnika, które jest oddzielne w zakresie każdego z powództw. Wskazuje na to
również podkreślenie aktualności umocowania pełnomocnika ustanowionego w ramach
powództwa głównego, także w odniesieniu do powództwa wzajemnego (art. 91 pkt 1
k.p.c.). Utrwalone jest orzecznictwo Sądu Najwyższego podkreślające odrębność
każdego z tych powództw w zakresie dopuszczalności skargi kasacyjnej i obowiązku
wniesienia opłaty sądowej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 1998
r., III CKN 346/97, z dnia 25 listopada 1998 r., II CZ 120/98, niepubl., z dnia wyrok z dnia
12 kwietnia 2007 r., I PK 15/07, OSNP 2008/15-16/225). Wobec tego składnikiem
kosztów strony powodowej (powoda głównego), która wygrała sprawę, zarówno co do
powództwa głównego, jak i wzajemnego są poniesione opłaty sądowe (ustalone
oddzielnie od każdego z nich) i wynagrodzenie pełnomocnika określone również
oddzielnie w odniesieniu do każdego z tych powództw. Na podzielenie zasługuje zarzut
skarżącej, że ustalenie wysokości należnych jej kosztów związanych z postępowaniem
apelacyjnym było błędne. Przedmiotem zaskarżenia apelacją było orzeczenie Sądu
pierwszej instancji oddalające powództwo główne i uwzględniające częściowo
powództwo wzajemne. Opłata od apelacji od wartości przedmiotu zaskarżenia
powództwa głównego (29900 zł) wynosi 1495 zł, a powództwa wzajemnego (18000 zł)
900 zł. Uwzględnienie apelacji w całości uzasadniało zastosowanie art. 98 § 1 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądzenie wszystkich poniesionych przez apelującą
kosztów, do których poza powyższymi kosztami sądowymi należy wynagrodzenie
pełnomocnika w odniesieniu do każdego z powództw po 1200 zł (§ 6 pkt 5 w związku z
§ 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu – Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Suma należnych kosztów stanowi kwotę
4795 zł, a zatem zaskarżone postanowienie zasądzające kwotę 4195 zł było błędne.
5
Z powyższych względów zaskarżone postanowienie należało uchylić i zasądzić
prawidłowo wyliczone koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym w oparciu o art.
3941
§ 3 w związku z art. 39816
i art. 98 § 1 k.p.c.
Koszty postępowania zażaleniowego zostały wzajemnie zniesione na podstawie
art. 100 w związku z art. 108 § 1 i art. 3941
§ 3 k.p.c. z uwagi na niedopuszczalność
kontroli orzeczenia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego.