Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 252/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Józef Iwulski
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania W. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 stycznia 2011 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 stycznia 2010 r.,
1) oddala skargę,
2) przyznaje adwokatowi M. S. od Skarbu Państwa Sądu
Apelacyjnego kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) podwyższoną o
należny podatek od towarów i usług tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym.
2
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 3 października 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
odmówił wnioskodawcy W. Z. przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w
związku z wypadkiem przy pracy z uwagi na brak niezdolności do pracy
wnioskodawcy w związku z wypadkiem przy pracy z dnia 13 października 1979 r.
Wnioskodawca odwołał się od powyższej decyzji.
Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2009 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał
wnioskodawcy rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z
wypadkiem przy pracy, na stałe, począwszy od daty złożenia wniosku.
Sąd Okręgowy ustalił, że W. Z. w 1979 r. uległ wypadkowi przy pracy,
doznając urazu twarzoczaszki. W związku z wypadkiem przy pracy pobierał
świadczenie rentowe w latach 1985 – 1990. Po osiągnięciu wieku emerytalnego –
od 2 grudnia 1999 r. uzyskał prawo do emerytury. Sąd Okręgowy na podstawie
opinii biegłego lekarza neurologa ustalił, że w dalszym ciągu obecne są u
wnioskodawcy następstwa urazów, jakich doznał podczas pracy zawodowej na
skutek wypadków z 1979 r. i z 1983 r., w konsekwencji wnioskodawca jest
częściowo niezdolny do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, a niezdolność ta
ma charakter trwały.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją organ rentowy.
Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2010 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §
1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
Sąd drugiej instancji uznał, że opinia biegłego neurologa nie może stanowić
podstawy ustalenia spornego faktu sprawy, biegły ograniczył się bowiem do
sformułowania ogólnego wniosku o dalszym trwaniu u wnioskodawcy skutków
doznanych wypadków przy pracy, niczego w tym zakresie nie wyjaśniając i nie
uzasadniając. W związku z tym Sąd Apelacyjny uzupełniając postępowanie
dowodowe przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarzy neurochirurga i chirurga
ortopedy oraz dowód z akt sprawy Sądu Okręgowego o sygn. akt VII …/03, a w
szczególności z zawartych w tych aktach opinii biegłych lekarzy sądowych. Biegli
neurochirurg i chirurg - ortopeda stwierdzili u wnioskodawcy stan po urazie głowy w
3
1979 r. z następowym niedowładem nerwu odwodzącego bez znaczenia dla oceny
niezdolności do pracy; stan po urazie przeciążeniowym kręgosłupa - bez
uszkodzenia kręgosłupa, rdzenia kręgowego, korzeni rdzeniowych. Biegli ocenili, że
wnioskodawca nie jest osobą niezdolną do pracy w związku z wypadkami przy
pracy z 1979 r. (uraz okolicy oka prawego) i z 1983 r. (uraz przeciążeniowy
kręgosłupa). Stwierdzone zostały objawy uogólnionego zniedołężnienia będącego
następstwem uogólnionych zmian zwyrodnieniowych w narządzie ruchu, ale w
stopniu umożliwiającym całkowitą samodzielność psycho - ruchową. Przebyty przez
wnioskodawcę w 1979 r. uraz z obrażeniami w zakresie głowy i okolicy prawego
oka wywołał dysfunkcje mięśnia bocznego oka, niepełne odwodzenie oka prawego i
klinicznie podwójne widzenie. Obrażenia te nigdy nie zostały poddane analizie za
pomocą badań obrazowych (TK i MRI), po wypadku wnioskodawca podjął pracę,
nigdy nie pracował z (i aktualnie też nie posługuje się) ortezą zamykającą oko
celem eliminacji podwójnego widzenia. W ocenie biegłych następstwo tego
wypadku należy uznać za mało istotne i nie powodujące niezdolności do pracy.
Uraz kręgosłupa wnioskodawcy, który spowodował zespół bólowy i okresową
niezdolność do pracy, nie był nigdy leczony specjalistycznie, nie wykonano żadnych
badań obrazowych kanału kręgowego. Na wykonanych zdjęciach rtg uwidoczniono
zmiany zwyrodnieniowe bez cech złamań czy destabilizacji. Aktualny stan
neuroortopedyczny w odniesieniu do przebytego urazu nie spełnia kryteriów
„przetrwałej powypadkowej niezdolności do pracy”.
Sąd Apelacyjny podzielił powyższą opinię biegłych uznając, że została
wydana przez lekarzy o specjalności adekwatnej dla dokonania oceny stanu
zdrowia wnioskodawcy. Opinię uzasadniono w sposób rzetelny i wnikliwy, z
wyczerpującym odniesieniem się do wszystkich spornych kwestii. Wnioski końcowe
opinii zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i stanowczy, brak jest w tym
zakresie jakichkolwiek niejasności, czy też sprzeczności. W ocenie Sądu
Apelacyjnego opinia biegłych neurochirurga i chirurga - ortopedy jednoznacznie
wyjaśnia kwestię stanu zdrowia wnioskodawcy. Biegli w sposób logiczny, rzeczowy
i przekonujący przedstawili występujące u W. Z. schorzenia oraz wyjaśnili
pochodzenie tych schorzeń. Sąd drugiej instancji przywiązał istotne znaczenie do
materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie o sygn. VII U …/03, która była
4
prowadzona przed Sądem Okręgowym. Postępowanie to zostało zainicjowane
odwołaniem W. Z. od decyzji organu rentowego z dnia 6 października 2003 r.
odmawiającej mu przyznania świadczenia rentowego w związku z wypadkiem przy
pracy. Wyrokiem z dnia 22 września 2004 r., VII U …/03, odwołanie W. Z. zostało
oddalone, a wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2006 r., III AUa …/04, Sąd Apelacyjny
oddalił także apelację wnioskodawcy. Zaskarżona przez W. Z. decyzja organu
rentowego była poprzedzona badaniem przez lekarza orzecznika ZUS w dniu 29
września 2003 r., a w toku postępowania przed Sądem Okręgowym, W. Z. był
dwukrotnie badany przez biegłych. Biegły neurochirurg po przeprowadzeniu
badania uznał wnioskodawcę za osobę całkowicie i trwale niezdolną do pracy,
stwierdzając jednocześnie, że podstawą tej niezdolności jest choroba
zwyrodnieniowa, która nie ma żadnego związku z wypadkiem przy pracy. Biegły
reumatolog sformułował identyczne wnioski, podkreślając, że choroba
zwyrodnieniowa stawów biodrowych i kręgosłupa nie jest wynikiem wypadku przy
pracy. Zdaniem Sądu drugiej instancji materiał dowodowy zgromadzony w sprawie
sygn. akt VII U …/03 przemawia przeciwko istnieniu u W. Z. niezdolności do pracy
mającej związek z doznanymi przez niego wypadkami przy pracy. Prawomocny
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 5 kwietnia 2006 r., III AUa …/04, stosownie do art.
366 k.p.c., objęty jest powagą rzeczy osądzonej.
Sąd drugiej instancji uznał, że wnioskodawca nie jest osobą niezdolną do
pracy w związku z wypadkiem przy pracy. Wobec tego nie spełnia on przesłanek,
od których zależy uzyskanie prawa do świadczenia rentowego w związku z
wypadkiem przy pracy.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w całości zaskarżył skargą kasacyjną
wnioskodawca. Skargę oparto na podstawie procesowej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) i
zarzucono naruszenie art. 286 k.p.c. przez brak weryfikacji treści opinii biegłego
sądowego wydanej w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, której wnioski
były odmienne od wniosków opinii biegłych powołanych przez Sąd drugiej instancji.
Taka rozbieżność w opiniach biegłych – w ocenie skarżącego – powinna zostać
wyjaśniona przez biegłego wydającego opinię w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym.
5
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
W uzasadnieniu skargi wskazano, że dotychczasowym orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się, że w sytuacji, gdy Sąd drugiej instancji dopuścił dowód,
który nasuwa wątpliwości co do wniosków wynikających z opinii biegłego
przeprowadzonej przed Sądem pierwszej instancji, to wątpliwości te powinny
zostać usunięte (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1999 r., II UKN
590/98 – OSNP 2000/12/484; z dnia 30 listopada 1999 r., II UKN 220/99 – OSNP
2001/6/204). Według skarżącego Sąd drugiej instancji zaniechał wyjaśnienia
wątpliwości co do treści opinii biegłego neurologa, badającego wnioskodawcę w
postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, nie zażądał bowiem ustnego
wyjaśnienia tej opinii bądź dodatkowej opinii przez tego biegłego. Pomimo
zaistnienia zasadniczych rozbieżności pomiędzy wydanymi opiniami, Sąd
Apelacyjny nie dokonał weryfikacji żadnej z opinii w trybie art. 286 k.p.c., opierając
się na wnioskach jednej z opinii, a negując wnioski opinii wcześniejszej.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Bezzasadnie zarzucono w skardze niezweryfikowanie opinii biegłego
neurologa. Wbrew temu zarzutowi z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że
ze względu na zauważone wady tej opinii Sąd drugiej instancji zażądał dodatkowej
opinii od dwóch innych biegłych lekarzy specjalistów w zakresie spornych
problemów dotyczących stanu zdrowia wnioskodawcy. Wyniki postępowania
dowodowego z opinii biegłych przed Sądem drugiej instancji znalazły dodatkowe i
jak to Sąd ocenił jednoznaczne potwierdzenie także w świetle poprzednio
przegranego przez wnioskodawcę procesu w sprawie o rentę z tytułu wypadku przy
pracy. Prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 5 kwietnia 2006 r., III AUa
…/04 – oparty także na podstawie opinii biegłych lekarzy – stwierdzał brak związku
przyczynowego między ówczesnym stanem zdrowia wnioskodawcy a wypadkiem
przy pracy. Wyrokiem tym Sąd drugiej instancji uznał się związanym według
znaczenia powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c.
6
Żadna z powyższych przesłanek zaskarżonego wyroku, w szczególności
dotyczących zakresu i wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego w
postępowaniu drugoinstancyjnym a także znaczenia prawomocnie zakończonego
wcześniej postępowania sądowego, nie zostały objęte zarzutami skargi kasacyjnej.
Ustalenia tego dotyczące nie mogły być zatem przedmiotem rozpoznania przez
Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (por. art. 39813
§ 1 i § 2 k.p.c.).
Opinia biegłego neurologa wydana w postępowaniu pierwszoinstancyjnym –
wbrew zarzutowi skargi – została zatem bardzo dokładnie skonfrontowana z całym
zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności z dowodami
przeprowadzonymi w postępowaniu drugoinstancyjnym. Nie jest w tej sytuacji
uzasadniony zarzut skarżącego jakoby Sąd drugiej instancji nie wyjaśnił
wątpliwości dotyczących opinii biegłego z zakresu neurologii. Jest akurat
przeciwnie niż to twierdzi autor skargi. Wobec istotnych zastrzeżeń do opinii
biegłego neurologa Sąd mógł na podstawie art. 286 k.p.c. zażądać dodatkowej
opinii innych biegłych. Doszło w ten sposób do wyboru jednego z przewidzianych w
art. 286 k.p.c. środków usuwania wątpliwości dotyczących opinii biegłego złożonej
na piśmie, Sąd w pierwszym rzędzie zdecydował o tym, że nie będzie żądał
ustnego wyjaśnienia pisemnej opinii biegłego neurologa (zdanie pierwsze art. 286
k.p.c.), ale niejako w miejsce tej budzącej wątpliwości opinii, zażądał dodatkowej
opinii dwóch innych biegłych lekarzy o specjalnościach bardziej odpowiednich do
spornego problemu. Poprawność takiej decyzji Sądu w świetle reguł postępowania
określonych w art. 286 k.p.c. nie została w skardze kasacyjnej zasadnie
zakwestionowana, wobec – jak to wyżej przedstawiono – jednoznacznych wyników
konfrontacji opinii biegłego neurologa z opiniami innych biegłych, także biegłych z
poprzednio już zakończonego prawomocnie postępowania. Rozpoznając tę
kwestię, na ile zasadna była decyzja Sądu o nieżądaniu od biegłego neurologa
ustnego wyjaśnienia jego opinii Sąd Najwyższy miał na uwadze także to, że opinia
ta pozostaje w oczywistej sprzeczności z wynikami poprzednio przeprowadzonego
między tymi samymi stronami procesu zakończonego prawomocnym wyrokiem,
którym Sąd był związany. Wprawdzie wyrok ten – z dnia 5 kwietnia 2006 r. – nie
dotyczył sytuacji z okresu późniejszego, jednakże w sprawie nie zostały ujawnione
żadne nowe okoliczności i na takie nowe okoliczności nie powołuje się skarżący,
7
które – gdyby wystąpiły – to dopiero wtedy stworzyłaby się podstawa do
rozpoznania skutków wypadku przy pracy dla wnioskodawcy pomimo
prawomocnego przesądzenia o braku związku między wypadkiem z stanem
zdrowia wnioskodawcy.
W konkretnych okolicznościach sprawy nie budzi zastrzeżeń decyzja Sądu
drugiej instancji o niecelowości uzyskania wyjaśnień biegłego neurologa w
odniesieniu do opinii nowych biegłych i innych dowodów zebranych w sprawie.
Z powyższych przyczyn wobec bezzasadności podstawy skargi kasacyjnej
Sąd Najwyższy orzekł zgodnie z art. 39814
k.p.c.