Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 243/10
W Y R O K
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski (przewodniczący)
SSN Barbara Skoczkowska
SSA del. do SN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej
w sprawie Grzegorza N.
skazanego za przestępstwa z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.
i art. 64 § 1 k.k. i inne
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 1 lutego 2011 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 marca 2010 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 4 listopada 2009 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w
częściach orzekających obowiązek zapłaty odsetek od zasądzonych
na podstawie art. 46 § 1 k.k. kwot na rzecz Powszechnego Zakładu
Ubezpieczeń Spółka Akcyjna z siedzibą w W., Towarzystwa
Ubezpieczeń „A.” Spółka Akcyjna z siedzibą w W. i Towarzystwa
Ubezpieczeń „E.” Spółka Akcyjna z siedzibą w S.,
II. w pozostałej części oddala kasację,
2
III. zarządza zwrot Grzegorzowi N. wniesionej przez niego opłaty
kasacyjnej w kwocie 750 (siedemset pięćdziesiąt) złotych, a
kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
Grzegorz N. został oskarżony przez Prokuratora Okręgowego o to, że :
I. W okresie od grudnia 2004 r. do dnia 21 lutego 2006 r. w G., M., B., E.,
Z. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowanie, brał udział w zorganizowanej grupie
mającej na celu popełnianie przestępstw przeciwko mieniu oraz przeciwko
obrotowi gospodarczemu, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach
powrotu do przestępstwa, w ciągu 5 lat po odbyciu części kary 3 lat i 2 miesięcy
pozbawienia wolności w okresie od dnia 10 lipca 1998 r. do dnia 25 kwietnia
2001 r. orzeczonej przez Sąd Rejonowy w G. w sprawie [...] za przestępstwo
podobne z art. 280 § 1 k.k. i inne,
- tj. o przestępstwo określone w art. 258 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
II. W dniu 22 lutego 2005 r. w Z., używając przemocy wobec Józefa C.
zabrał w celu przywłaszczenia samochód marki „Renault Megane” nr rej. [...] o
wartości ok. 50.000 zł, czym działał na szkodę Ireny i Józefa C., przy czym
czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu
popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w
warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
III. W dniu 20 kwietnia 2005 r. w B., używając przemocy wobec Edwarda
P. zabrał w celu przywłaszczenia samochód marki „Renault Megane” nr rej. [...]
wraz ze znajdującymi się w jego wnętrzu dokumentami, tj. dowodem
rejestracyjnym pojazdu, prawem jazdy, upoważnieniem do użytkowania pojazdu
3
oraz przedmiotami o łącznej wartości 43.955 zł, czym działał na szkodę Edwarda
P. oraz Funduszu Leasingowego Oddział G., przy czym czynu tego dopuścił się
działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z
których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do
przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 276 k.k. w zw.
z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
IV. W dniu 21 kwietnia 2005 r. w G., używając przemocy wobec
Krzysztofa K. zabrał w celu przywłaszczenia samochód marki „Renault Laguna”
nr rej. [...] o wartości 50.000 zł, czym działał na szkodę Krzysztofa K. oraz
Elektrociepłowni W. S.A. w G., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
V. W dniu 4 maja 2005 r. w G., używając przemocy wobec Katarzyny S.
zabrał w celu przywłaszczenia samochód marki „Renault Clio” nr rej. [...] wraz z
dokumentami, tj. dowodem osobistym, prawem jazdy, dowodem rejestracyjnym
i kartą bankomatową banku K BANK o łącznej wartości 28.630 zł, czym działał
na szkodę Katarzyny i Bożeny S., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 275 § 1 k.k. w
zb. z art. 276 k.k. w zb. z art. 278 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art.
65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
VI. W dniu 6 czerwca 2005 r. w G., po uprzednim doprowadzeniu Barbary
P. do stanu bezbronności zabrał w celu przywłaszczenia samochód marki
„Renault Laguna” nr rej. [...] o wartości 80.000 zł, czym działał na szkodę
4
Barbary P., przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej
grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe
źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w
punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
VII. W dniu 30 maja 2005 r. w G. zabrał w celu przywłaszczenia
samochód marki „Renault Megane” nr rej. [...] wraz z przedmiotami
znajdującymi się w jego wnętrzu o łącznej wartości 60.000 złotych, czym działał
na szkodę Adama B., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
VIII. W maju 2005 r. w B. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi
osobami, co do których prowadzono odrębne postępowanie żądał od Edwarda P.
korzyści majątkowej – pieniędzy w kwocie 2.500 zł w zamian za zwrot
uprzednio skradzionego samochodu marki „Renault Megane” nr rej.[...], przy
czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu
popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w
warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
IX. W dniu 25 kwietnia 2005 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu
z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne postępowania żądał od
Krzysztofa K. korzyści majątkowej – pieniędzy w kwocie 7.000 zł w zamian za
zwrot uprzednio skradzionego samochodu marki „Renault Laguna” nr rej.[...] ,
przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na
5
celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz
w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
X. W okresie od dnia 5 maja do 9 maja 2005 r. w G. działając wspólnie i
w porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne
postępowanie żądał od Katarzyny S. korzyści majątkowej – pieniędzy w kwocie
4.000 zł w zamian za zwrot uprzednio skradzionego samochodu marki „Renault
Clio” nr rej.[...], przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej
grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe
źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w
punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XI. W dniu 25 maja 2005 r. w E. działając wspólnie i w porozumieniu z
innymi osobami, co do których prowadzono odrębne postępowania żądał od
Andrzeja G. korzyści majątkowej – pieniędzy w kwocie 7.000 zł w zamian za
zwrot uprzednio skradzionego samochodu marki „Renault Laguna” nr rej.[...],
przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na
celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz
w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XII. W okresie od dnia 23 maja do 25 maja 2005 r. w G. działając
wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono
odrębne postępowania żądał od Marka O. korzyści majątkowej - pieniędzy w
kwocie 5.000 zł w zamian za zwrot uprzednio skradzionego samochodu marki
„Renault Megane” nr rej.[...], przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
6
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XIII. W dniach 30–31 maja 2005 r. w G. działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne
postępowania żądał od Adama B. korzyści majątkowej – pieniędzy w kwocie
8.000 zł w zamian za zwrot uprzednio skradzionego samochodu marki „Renault
Megane” nr rej.[...], przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XIV. W okresie od dnia 2 lutego 2005 r. do dnia 18 września 2005 r. w E.
i w G. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął, pomógł do ukrycia i zbycia
samochód „Renault Laguna” nr rej. [...] wraz z przedmiotami znajdującymi się w
jego wnętrzu o łącznej wartości 75.000 złotych pochodzących z kradzieży
dokonanej w dniu 02 lutego 2005 r. na szkodę Ranault Credit Polska Sp. z o.o. w
W. i Jarosława K., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XV. W okresie od dnia 2 lutego 2005 r. do dnia 18 września 2005 r. w G. i
M. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął i pomógł do ukrycia i do zbycia
samochód marki „Toyota Corolla” nr rej. [...] wartości 50.000 zł pochodzący z
7
przestępstwa rozboju dokonanego w dniu 02 lutego 2005 r. w G. na szkodę Lidii
D., przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie
mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło
dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XVI. W okresie od dnia 17 maja 2005 r. do dnia 18 września 2005 r. w G.
i M. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął, oraz pomógł do ukrycia i zbycia
samochód marki „Renault Laguna” nr rej. [...] o wartości 81.067,21 złotych
pochodzących z przestępstwa rozboju dokonanego w dniu 17 maja 2005 r. w E.
na szkodę Andrzeja G., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XVII. W okresie od dnia 20 czerwca 2005 r. do dnia 18 września 2005 r.
w G. i M. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął i pomógł do ukrycia i do zbycia
samochód marki „Renault Laguna” nr rej. [...] wartości 90.000 zł pochodzący z
przestępstwa kradzieży dokonanej w dniu 20 czerwca 2005 r. na szkodę Spółki
Gazownictwa Sp. z o.o. w G., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa
opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XVIII. W okresie od dnia 29 grudnia 2004 r. do dnia 18 września 2005 r.
w G., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
8
prowadzono odrębne postępowania przyjął i pomógł do ukrycia i do zbycia
samochód marki „Renault Megane” nr rej. [...] wartości 41.000 zł pochodzący z
przestępstwa rozboju dokonanego na osobie Andrzeja K. w dniu 29 grudnia
2004 r. w E., przy czym czynu tego dopuścił się on działając w zorganizowanej
grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe
źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w
punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XIX. W okresie od dnia 23 maja 2005 r. do dnia 18 września 2005 r. w G.
i M. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął i pomógł do ukrycia i do zbycia
samochodu marki „Renault Megane” nr rej. [...] wartości 85.000 zł pochodzący z
przestępstwa rozboju dokonanego w dniu 23 maja 2005 r. w G. na osobie Marka
O., przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie
mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło
dochodów oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
XX. W okresie od 12 stycznia 2005 r. do dnia 18 września 2005 r. w G.,
działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął i pomógł do ukrycia i do zbycia
samochodu „Renault Laguna” nr rej. [...] wartości 70.000 zł pochodzący z
przestępstwa kradzieży po uprzednim włamaniu dokonanej w dniu 12 stycznia
2005 r. w K. na szkodę Mirosława C., przy czym czynu tego dopuścił się
działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z
których uczynił sobie stałe źródło dochodów oraz w warunkach powrotu do
przestępstwa opisanego w punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
9
XXI. W okresie od 19 lipca 2005 r. do dnia 18 września 2005 r. w G. i M.
działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do których
prowadzono odrębne postępowania przyjął i pomógł do ukrycia i do zbycia
samochód marki „Renault Megane” nr rej. [...] wartości 55.000 zł pochodzący z
przestępstwa rozboju dokonanego w dniu 19 lipca 2005 r. w G. na osobie
Katarzyny R., przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej
grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe
źródło dochodów oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w
punkcie I,
tj. o przestępstwo określone w art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 4 listopada 2009 roku uniewinnił
Grzegorza N. od popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt. XII aktu oskarżenia.
Jednocześnie uznał go za winnego tego że:
II. w okresie od grudnia 2004 r. do dnia 21 lutego 2006 r. w G., M., B.,
E., Z. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, co do
których prowadzono odrębne postępowanie brał udział w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw
przeciwko mieniu , przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach
powrotu do przestępstwa, w ciągu 5 lat po odbyciu części kary 3 lat i 2
miesięcy pozbawienia wolności w okresie od dnia 10 lipca 1998 r. do
dnia 25 kwietnia 2001 r. orzeczonej przez Sąd Rejonowy w G. w
sprawie [...] za przestępstwo podobne z art. 280 § 1 k.k. i inne, czyn ten
zakwalifikował z art. 258 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na
mocy art. 258 § 1 k.k. skazał go na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia
wolności;
III. Oskarżonego Grzegorza N. uznał za winnego popełnienia czynu
zarzucanego mu w punkcie II aktu oskarżenia stanowiącego występek z
art. 280 § l k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. oraz w
ramach czynu opisanego w punkcie VI aktu oskarżenia uznał za
10
winnego tego, że w dniu 6 czerwca 2005 r. w G., po uprzednim użyciu
wobec Barbary P. przemocy polegającej na wyciągnięciu z samochodu
i przewróceniu na ziemię zabrał w celu przywłaszczenia samochód
marki „Renault Laguna” nr rej. [...] o wartości 80.000 zł, czym działał
na szkodę Barbary P., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z
których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu
do przestępstwa, w ciągu 5 lat po odbyciu w okresie od dnia 10 lipca
1998 r. do dnia 25 kwietnia 2001 r. części kary 3 lat i 2 miesięcy
pozbawienia wolności orzeczonej przez Sąd Rejonowy w G. w sprawie
[...] za przestępstwo podobne z art. 280 § 1 k.k. i czyn ten
zakwalifikował z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art.
64 § 1 k.k. i ustalając, iż czyny te stanowią ciąg przestępstw, przy
zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. na mocy art. 280 §
1 k.k. skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności;
IV. Oskarżonego Grzegorza N. uznał za winnego popełnienia czynu
zarzucanego mu w punkcie III aktu oskarżenia stanowiącego występek
z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 276 k.k. w zw. z art. 65 § l k.k. w zw. z
art. 64 § l k.k. i za to, przy zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 65
§ 1 k.k. na mocy art. 280 § 1 k.k. skazał go na karę 2 lat i 3 miesięcy
pozbawienia wolności;
V. Oskarżonego Grzegorza N. w ramach czynu opisanego w punkcie IV
aktu oskarżenia uznał za winnego tego, że w dniu 21 kwietnia 2005 r.
w G. zabrał w celu przywłaszczenia samochód marki „Renault
Laguna” nr rej. [...] wartości 50.000 zł, czym działał na szkodę
Krzysztofa K. oraz Elektrociepłowni W. S.A. w G., przy czym czynu
tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu
popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu
oraz w warunkach powrotu do przestępstwa w ciągu 5 lat po odbyciu w
okresie od dnia 10 lipca 1998 r. do dnia 25 kwietnia 2001 r. części kary
11
3 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej przez Sąd
Rejonowy w G. w sprawie [...] za przestępstwo podobne z art. 280 § 1
k.k. i czyn ten zakwalifikował z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.
w zw. z art. 64 § 1 k.k. oraz za winnego popełnienia czynu zarzucanego
mu w punkcie VII aktu oskarżenia i ustalając, iż czyny te stanowią ciąg
przestępstw, przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.
na mocy art. 278 § 1 k.k. skazał go na karę roku i 4 miesięcy
pozbawienia wolności;
VI. Oskarżonego Grzegorza N. uznał za winnego popełnienia czynu
zarzucanego mu w punkcie V aktu oskarżenia stanowiącego występek
z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 275 § 1 k.k. w zb. z art. 276 k.k. w zb. z
art. 278 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § l k.k. i za to, przy zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. w zw. z
art. 65 § 1 k.k. na mocy art. 280 § 1 k.k. skazał go na karę 2 lat i 6
miesięcy pozbawienia wolności;
VII. Oskarżonego Grzegorza N. uznał za winnego popełnienia czynów
zarzucanych mu w punktach od VIII do XI oraz w punkcie XIII aktu
oskarżenia i ustalając, że czyny te stanowią ciąg przestępstw z art. 286
§ 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § l k.k. w zw. z art. 91 §
l k.k., przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k.w. zw. z art. 65 § 1 k.k. na
mocy art. 286 § 2 k.k. skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności;
VIII. Oskarżonego Grzegorza N. uznał za winnego popełnienia czynów
zarzucanych mu a punktach od XIV do XXI aktu oskarżenia i ustalając,
że czyny te stanowią ciąg przestępstw z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65
§ l k.k. w zw. z art.64 § l k.k., przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. na
mocy art. 291 § 1 k.k. skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności;
IX. Na mocy art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k., art. 91 § 2 k.k. połączył
orzeczone wobec oskarżonego Grzegorza N. w punktach od II do VIII
wyroku jednostkowe kary pozbawienia wolności i orzekł karę łączną 8
lat pozbawienia wolności;
12
X. Na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia
wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia
wolności w sprawie od dnia 17 stycznia 2008 r. do dnia 4 listopada
2009 r.;
XI. Na mocy art. 45 § 1 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa
osiągniętej przez oskarżonego Grzegorza N. korzyści majątkowej w
kwocie 91.000 złotych;
XII. Na podstawie art. 238 § 3 k.p.k. zarządził zniszczenie dowodów
rzeczowych zapisanych pod pozycjami 1–12 wykazu dowodów
rzeczowych nr 1/46/2007 (karta 3447–49 akt sprawy),
zarejestrowanych pod pozycją 66/08 księgi przechowywanych
przedmiotów Magazynu Dowodów Rzeczowych Sądu Okręgowego.;
XIII. Na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł obowiązek naprawienia przez
oskarżonego Grzegorza N. wyrządzonej Powszechnemu Zakładowi
Ubezpieczeń Spółka Akcyjna z siedzibą w W. szkody poprzez zapłatę
na rzecz pokrzywdzonego kwoty 470.101, 64 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 6 listopada 2008 r. do dnia zapłaty;
XIV. Na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł obowiązek naprawienia przez
oskarżonego Grzegorza N. wyrządzonej Towarzystwu Ubezpieczeń
„A.” Spółka Akcyjna z siedzibą w W. szkody poprzez zapłatę na rzecz
pokrzywdzonego kwoty 42.800 zł wraz z ustawowymi odsetkami od
dnia 21 lipca 2008 r. do dnia zapłaty;
XV. Na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł obowiązek naprawienia przez
oskarżonego Grzegorza N. wyrządzonej Towarzystwu Ubezpieczeń
„E.” Spółka Akcyjna z siedzibą w S. szkody poprzez zapłatę na rzecz
pokrzywdzonego kwoty 61.700 zł wraz z ustawowymi odsetkami od
dnia 05 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty;
XVI. Na podstawie art. 17 Ustawy o opłatach w sprawach karnych oraz art.
624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego Grzegorza N. od uiszczenia opłaty
oraz ponoszenia kosztów procesu, przejmując je na rachunek Skarbu
13
Państwa, a zasądził od oskarżonego na rzecz adw. I. P. z Kancelarii
Adwokackiej w G. kwotę 500 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego ustanowionego przez PZU SA z siedzibą w W.
Od powyższego wyroku apelację wywiedli obrońcy oskarżonego oraz
prokurator.
Obrońca oskarżonego adw. Paweł P. na zasadzie art. 425 § 1 i art. 444
k.p.k. zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej pkt. II, III, IV, V, VI, VII,
VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV i XVI.
Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt. 2 k.p.k. zarzucił temu
orzeczeniu:
- obrazę przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść
rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 424 § 1 pkt. 2 k.p.k. poprzez sporządzenie
uzasadnienia w sposób wadliwy tj. iż nie doszło do należytego rozważenia i
oceny wszystkich dowodów przemawiających za przyjętymi przez Sąd
ustaleniami faktycznymi lub przeciwko nim, nie wyjaśniono wszelkich istotnych
wątpliwości w sprawie i sprzeczności z materiałem dowodowym;
- błąd w ustaleniach faktycznych, będący wynikiem mającej wpływ na
treść orzeczenia obrazy przepisów postępowania – art. 4, 5 § 2 i 7 k.p.k., który to
błąd wyraża się w przyjęciu tezy, że zgromadzony w niniejszej sprawie materiał
dowodowy pozwala na stwierdzenie sprawstwa i winy oskarżonego Grzegorza
N. w zakresie czynów opisanych w pkt. II, III, IV, V, VI, VII, VIII wyroku,
pomimo istnienia poważnych wątpliwości wynikających z materiału
dowodowego.
Powołując się na powyższe na zasadzie art. 427 § 1 k.p.k. oraz art. 437 § 2
k.p.k. wniósł on o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt. II,
III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV i XVI i przekazanie w
tym zakresie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Obrońca oskarżonego adw. Ryszard B. zaskarżył powyższy wyrok w
całości na korzyść oskarżonego i na zasadzie art. 427 § 2 k.p.k. zarzucił:
14
- obrazę przepisów postępowania tj. art. 7 k.p.k. polegająca na dokonaniu
oceny zeznań Piotra S. w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowego
wnioskowania;
- obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 258 § 1 k.p.k., polegającą
na uznaniu, że oskarżony wypełnił znamiona strony przedmiotowej opisane w
tym przepisie;
- obrazę przepisu prawa materialnego tj. art. 64 § 1 k.k., polegająca na
zastosowaniu tego przepisu w odniesieniu do czynu z art. 258 § 1 k. k., podczas
gdy oskarżony w okresie pięciu lat przed popełnieniem czynu nie odbywał kary
za przestępstwo podobne;
- obrazę przepisu prawa materialnego tj. art. 280 § 1 k.k., polegającą na
uznaniu, że zachowanie oskarżonego w odniesieniu do czynów przypisanych mu
w pkt. III,IV i VI zaskarżonego orzeczenia wypełnia znamię użycia przemocy
lub doprowadzenia do stanu bezbronności,
- obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 286 § 2 k.k. polegającą na
uznaniu, że oskarżony wypełnił znamiona strony przedmiotowej opisanego w
nim czynu, podczas gdy nie pozwala na to zebrany materiał dowodowy;
zaś z ostrożności procesowej zarzucił rażącą niewspółmierność orzeczonej
wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności w relacji do formy stadialnej
czynu oraz właściwości i warunków osobistych oskarżonego.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
orzeczenia poprzez uniewinnienie oskarżonego od przypisanych mu w pkt. II,
III, IV, V, VI i VII czynów; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, a z
ostrożności procesowej o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zmianę
kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonemu w pkt. III, IV, V, VI na
art. 291 § 1 k.k. lub art. 278 k.k. oraz wymierzenie oskarżonemu względniejszej
kary.
Prokurator zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego Grzegorza N. w
części dotyczącej uniewinnienia oskarżonego od popełnienia przestępstwa
15
opisanego w pkt. XII aktu oskarżenia zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych
przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, polegający na
dokonaniu przez Sąd I instancji nieprawidłowej analizy zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego, a w szczególności zeznań pokrzywdzonego
Marka O. poprzez niezasadne uznanie, że do popełnienia czynu zabronionego
polegającego na żądaniu od niego korzyści majątkowej w kwocie 5000 złotych
w zamian za zwrot uprzednio skradzionego samochodu marki Renault Megane
nr rej. [...] nie doszło, co skutkowało uniewinnieniem tego oskarżonego, podczas
gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego, a
zwłaszcza zeznań wyżej wymienionego świadka pozwala na jednoznaczne
przyjęcie, że przestępstwo to zaistniało, a Grzegorz N. w nim uczestniczył.
W związku z tym Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku we
wskazanym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I
instancji.
Na rozprawie apelacyjnej obrońca oskarżonego podniósł nadto, że Sąd
Okręgowy niezasadnie nałożył na Grzegorza N. w oparciu o przepis art. 46 § 1
k.k. w pkt. XIII, XIV i XV zaskarżonego orzeczenia obowiązek naprawienia
szkody wyrządzonej przestępstwem oraz w pkt. XI obowiązek zwrotu korzyści
uzyskanej z przestępstwa na podstawie art. 45 § 1 k.k.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 marca 2010 r. zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że uchylił orzeczenie o karze łącznej zawarte w pkt. IX,
uchylił pkt. I i VII wyroku i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu., uchylił pkt. III, IV, VI i VIII wyroku, zaś w
pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Jednocześnie:
III. - w ramach czynu zarzuconego oskarżonemu Grzegorzowi N. w pkt. II aktu
oskarżenia uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 22 lutego 2005
r. do 18 września 2005 r. w Z. i M., działając wspólnie i w porozumieniu z
innymi osobami, co do których prowadzono odrębne postępowania przyjął,
pomógł do ukrycia i zbycia samochód „Renault Megane” nr rej. [...] o
16
wartości 50.000,-zł. pochodzący z przestępstwa rozboju dokonanego w dniu
22 lutego 2005 r. w Z. na szkodę Ireny i Józefa C., przy czym czynu tego
dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie
przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w
warunkach powrotu do przestępstwa opisanych w pkt. l aktu oskarżenia, tj.
czynu z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
- w ramach czynu zarzuconego oskarżonemu Grzegorzowi N. w pkt. III
aktu oskarżenia uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 20
kwietnia 2005 r. do 18 września 2005 r. w B. i G., działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne
postępowania przyjął, pomógł do ukrycia i zbycia samochód „Renault
Megane” nr rej. [...] wraz ze znajdującymi się w jego wnętrzu dokumentami
o łącznej wartości 43.955,-zł. pochodzącymi z przestępstwa dokonanego w
dniu 20 kwietnia 2005 r. w B. na szkodę Edwarda P. i Funduszu
Leasingowego Oddział G., przy czym czynu tego dopuścił się działając w
zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw, z których
uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do
przestępstwa opisanych w pkt. I aktu oskarżenia, tj. czynu z art. 291 § 1 k.k.
w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;
- w ramach czynu zarzucanego oskarżonemu Grzegorzowi N. w pkt. IV
aktu oskarżenia uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 21
kwietnia 2005 r. do 18 września 2005 r. w G. i M., działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne
postępowania przyjął, pomógł do ukrycia i zbycia samochód „Renault
Laguna” nr rej. [...] o wartości 50.000,-zł. pochodzący z przestępstwa
kradzieży dokonanej w dniu 21 kwietnia 2005r. w G. na szkodę Krzysztofa
K. oraz Elektrociepłowni W. S.A. w G., przy czym czynu tego dopuścił się
działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw,
z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do
17
przestępstwa opisanych w pkt. I aktu oskarżenia, tj. czynu z art. 291 § 1 k.k.
w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;
- w ramach czynu zarzuconego oskarżonemu Grzegorzowi N. w pkt. V aktu
oskarżenia uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 4 maja 2005 r.
do 18 września 2005 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi
osobami, co do których prowadzono odrębne postępowania przyjął, pomógł
do ukrycia i zbycia samochód „Renault Clio” nr rej. [...] wraz ze
znajdującymi się w jego wnętrzu dokumentami o łącznej wartości 28.630,-
zł., pochodzącymi z przestępstwa rozboju dokonanego w dniu 4 maja 2005
r. w G. na szkodę Katarzyny i Bożeny S., przy czym czynu tego dopuścił się
działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw,
z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do
przestępstwa opisanych w pkt. I aktu oskarżenia, tj. czynu z art. 291 § 1 k.k.
w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;
- w ramach czynu zarzuconego oskarżonemu Grzegorzowi N. w pkt. VI
aktu oskarżenia uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 6 czerwca
2005 r. do 18 września 2005 r. w G. i M. działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne
postępowania przyjął pomógł do ukrycia i zbycia samochód „Renault
Laguna” nr rej. [...] o wartości 80.000,-zł. pochodzący z przestępstwa
rozboju dokonanego w dniu 6 czerwca 2005r. w G. na szkodę Barbary P.,
przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie
mającej na celu popełnianie przestępstw, z których uczynił sobie stałe
źródło dochodu oraz w warunkach powrotu do przestępstwa opisanych w
pkt. l aktu oskarżenia, tj. czynu z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.;
- w ramach czynu zarzuconego oskarżonemu Grzegorzowi N. w pkt. VII
aktu oskarżenia uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 30 maja
2005 r. do 18 września 2005 r. w G. i M. działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, co do których prowadzono odrębne
18
postępowania przyjął, pomógł do ukrycia i zbycia samochód „Renault
Megane” nr rej. [...] wraz z przedmiotami znajdującymi się w jego wnętrzu
o łącznej wartości 60.000,-zł. pochodzącymi z kradzieży dokonanej w dniu
30 maja 2005 r. w G. na szkodę Adama B., przy czym czynu tego dopuścił
się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie
przestępstw, z których uczynił sobie stałe źródło dochodu oraz w
warunkach powrotu do przestępstwa opisanych w pkt. I aktu oskarżenia, tj.
czynu z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.,
- uznał oskarżonego Grzegorza N. za winnego popełnienia czynów
zarzuconych mu w pkt. od XIV do XXI aktu oskarżenia i ustalając, że
opisane wyżej czyny stanowią ciąg przestępstw z art. 291 § 1 k.k. w zw. z
art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. na
mocy art. 291 § 1 k.k. skazał go na karę 4 lat pozbawienia wolności,
IV. na mocy art. 86 § 1 k.k. i art. 91 § 2 k.k. połączył orzeczone wobec
oskarżonego Grzegorza N. kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę
łączną 5 lat pozbawienia wolności,
V. zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego PZU S A. z
siedzibą w W. kwotę 732,-zł. brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego udzielonego oskarżycielowi posiłkowemu w postępowaniu
odwoławczym,
VI. zwolnił oskarżonego od opłaty za II instancję, a pozostałymi kosztami
sądowymi w postępowaniu odwoławczym obciążył Skarb Państwa.
Od powyższego wyroku kasację wniósł obrońca skazanego Grzegorza N., który
na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. i art. 526 § 1 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:
- rażące naruszenie prawa materialnego – art. 49 § 1 i § 3 k.p.k. poprzez uznanie,
że osoby których dobro prawne w postaci mienia zostało bezpośrednio
naruszone przez sprawcę dokonanych na ich szkodę czynów kwalifikowanych z
art. 278 k.k. lub art. 280 k.k., są również pokrzywdzonymi w stosunku do
przestępstw przepisanych Grzegorzowi N., kwalifikowanych z art. 291 § 1 k.k., a
w konsekwencji uznanie na podstawie art. 49 § 3 k.p.k. za pokrzywdzonych
19
przypisanymi skazanemu przestępstwami również zakłady ubezpieczeń w
zakresie w jakim pokryły szkody wyrządzone bezpośrednim pokrzywdzonym
przestępczym zaborem samochodów,
- rażące naruszenie prawa materialnego – art. 46 § 1 k.k. poprzez:
- błędną wykładnię przesłanek orzeczenia obowiązku naprawienia szkody
skutkującą utrzymaniem w mocy wyroku Sądu Okręgowego w pkt. XIII – XV,
którym nałożono wobec Grzegorza N. na rzecz wskazanych w wyroku zakładów
ubezpieczeń obowiązek naprawienia szkód jakie pokryli ubezpieczonym,
wynikającym z popełnienia przez nieustaloną osobę przestępstw
kwalifikowanych z art. 278 k.k. lub 280 k.k. mimo, że oskarżony skazany za
przestępstwa kwalifikowane z art. 291 § 1 k.k. i art. 258 k.k. szkód tych nie
wyrządził,
- utrzymanie w mocy wyroku Sądu Okręgowego w G. w pkt. XIII- XV w
zakresie w jakim nałożono wobec Grzegorza N., na rzecz wskazanych w wyroku
zakładów ubezpieczeń obowiązek naprawienia szkody z ustawowymi odsetkami,
podczas gdy obowiązek ten winien być ograniczony do rozmiaru rzeczywistej
szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa.
Z uwagi na podniesione uchybienia skarżący na podstawie art. 537 § 1 i 2
k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania właściwemu sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego okazała się jedynie częściowo zasadna.
Zarzuty podniesione w pkt. 1 i 2a skargi oparte są na tej samej argumentacji
sprowadzającej się do twierdzenia, że Sąd odwoławczy akceptując orzeczenie
Sądu I instancji w pkt. od XIII – XV w zakresie środka karnego w postaci
obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwami paserstwa na rzecz
zakładów ubezpieczeń w zakresie w jakim pokryły szkodę dopuścił się obrazy
art. 49 § 1 i 3 k.p.k. oraz art. 46 § 1 k.k., albowiem osoby, których mienie w
postaci pojazdów mechanicznych, stanowi przedmiot przestępstw z art. 291 § 1
k.k. przypisanych oskarżonemu Grzegorzowi N. nie są pokrzywdzonymi w
20
rozumieniu tych przepisów z uwagi na brak wskazanego w art. 49 § 1 k.p.k.
elementu bezpośredniości zagrożonego lub naruszonego przestępstwem
paserstwa dobra prawnego. W konsekwencji autor kasacji wywodził, że przy
przestępstwach przeciwko mieniu brak ogniw pośrednich między czynem i
naruszonym dobrem prawnym występuje jedynie w odniesieniu do przestępstw
związanych z bezpośrednim zaborem mienia w postaci np. kradzieży, włamań
lub rozbojów a nie paserstwa, które dotyczy wtórnego obrotu mieniem
pochodzącym z przestępstwa pierwotnie naruszającego dobro prawne
pokrzywdzonego. Oznacza to zdaniem skarżącego, że zgodnie z dyspozycją art.
49 § 3 k.p.k. i art. 46 § 1 k.k. zakłady ubezpieczeń nie mogą być uznawane za
pokrzywdzonego i beneficjenta obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej
przestępstwem paserstwa nawet jeżeli szkodę tą pokryły i w terminie
wskazanym w art. 49 a k.p.k. złożyły stosowny wniosek do sądu.
Z takim poglądem nie sposób się zgodzić ponieważ został on oparty na
wadliwej interpretacji art. 49 § 1 k.p.k. Przepis ten zawierający definicję
pokrzywdzonego jest interpretowany w sposób jednolity w orzecznictwie Sądu
Najwyższego (uchwały SN: z dnia 26 listopada 1976 r., VI KZP 11/75, OSNKW
1977, z.1, poz. 1; z dnia 15 września 1999 r., I KZP 26/99, OSNKW 1999, z. 11–
12, poz. 69; z dnia 21 października 2003 r., I KZP 29/03, OSNKW 2003, z. 11–
12, poz. 94; postanowienia SN: z dnia 17 listopada 2005 r., II KK 108/05,
OSNwSK 2005, z. 1, poz. 2094; z dnia 26 marca 2009 r., I KZP 2/09, OSNKW
2009, z. 5, poz. 39; z dnia 25 marca 2010 r., IV KK 316/09, LEX 575281) jak i
w doktrynie (zob.: S. Waltoś: Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2002, s.
181; Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak red.: Współzależność prawa karnego
materialnego i procesowego w świetle kodyfikacji karnych z 1997 r. i propozycji
ich zmian, Warszawa 2009, s. 138–146). W świetle tych poglądów do kręgu
pokrzywdzonych można zaliczyć tylko ten podmiot, którego dobro prawne
zostało działaniem przestępnym naruszone wprost, a nie za pośrednictwem
godzenia w inne dobro. Zatem pokrzywdzonym jest tylko ten kogo przestępstwo
dotyka bezpośrednio, naruszając lub zagrażając w taki sposób jego dobru
21
prawnemu, chronionemu przez naruszony przepis. Przy czym dla uzyskania
statusu pokrzywdzonego nie ma znaczenia, czy określone dobro prawne jest
głównym przedmiotem ochrony czy ubocznym oraz czy zostało naruszone lub
zagrożone przez czyn stanowiący element przestępstwa ciągłego lub czynu
współukaranego jak też, czy fakt pokrzywdzenia konkretnej osoby został
uzewnętrzniony w opisie czynu zarzuconego. Natomiast ważne jest, by
pokrzywdzenie mieściło się w znamionach czynu będącego przedmiotem
postępowania oraz czynów współukaranych. Zatem formalnie pokrzywdzonym
jest ten podmiot, którego jakiekolwiek dobro prawne zostało bezpośrednio
naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, zaś materialnie uprawnienia do
występowania w charakterze pokrzywdzonego wyznaczają znamiona
przestępstwa, w wyniku którego doszło do naruszenia lub zagrożenia dobra
prawnego. W takim ujęciu krąg pokrzywdzonych jest ograniczony zespołem
znamion czynu będącego przedmiotem postępowania oraz czynów
współukaranych.
W konsekwencji przy ustalaniu faktu pokrzywdzenia konkretnego
podmiotu – osoby fizycznej, osoby prawnej, instytucji państwowej
samorządowej lub społecznej, choćby nie miała osobowości prawnej, należy
odwołać się do prawa karnego materialnego, bowiem istotny jest przedmiot
ochrony przestępstwa, którego dopuścił się sprawca. Dlatego w analizowanej
sprawie element ten należało badać w kontekście dyspozycji art. 291 § 1 k.k.
Trzeba pamiętać, że paserstwo ustawodawca umieścił w rozdz. XXXV
Kodeksu karnego, dotyczącym przestępstw przeciwko mieniu, jednak jest ono
przestępstwem o złożonym przedmiocie ochrony (zamachu), gdyż rzecz, którą
paser: nabywa, pomaga zbyć, przyjmuje lub ukrywa - może pochodzić nie tylko
z przestępstw przeciwko mieniu, lecz także z każdego innego czynu
zabronionego np. z łapownictwa czy przemytu. W Kodeksie karnym z 1932
paserstwo ulokowano w rozdziale przestępstw przeciwko porządkowi
publicznemu. Nie ulega jednak wątpliwości, że aktualnie jednym z przedmiotów
ochrony paserstwa jest mienie, albowiem czynności wykonawcze paserstwa
22
dotyczą konkretnych rzeczy uzyskanych za pomocą czynu zabronionego.
Działanie pasera niejednokrotnie uniemożliwia odzyskanie rzeczy np. pojazdu
wskutek jego ukrycia, przekazania innym osobom, sprzedaży, czy też w wyniku
sytuacji, gdy po kradzieży jest on demontowany i sprzedawany na części.
Właśnie taka sytuacja miała miejsce w sprawie niniejszej, albowiem oskarżony
działając w zorganizowanej grupie przestępczej przyprowadzał w określone
miejsce kradzione pojazdy, które następnie były rozkładane na części celem ich
sprzedaży (str. 25 uzasadnienia Sądu II instancji). Dlatego nie można twierdzić,
że paser nie wyrządza żadnej szkody w mieniu właściciela rzeczy stanowiącej
przedmiot paserstwa. Oznacza to, że pomiędzy czynem zawierającym znamiona
przestępstwa paserstwa, a naruszeniem lub zagrożeniem dobra będącego
przedmiotem tego przestępstwa w postaci rzeczy, nie ma ogniw pośrednich,
podobnie jak w przypadku przestępstwa kradzieży. Zatem odpowiedzialność
odszkodowawcza sprawcy kradzieży, rozboju, czy kradzieży z włamaniem
oparta o art. 46 § 1 k.k. nie eliminuje odpowiedzialności odszkodowawczej
pasera, który podejmuje działania w odniesieniu do mienia, będącego uprzednio
przedmiotem tych przestępstw. Należy podkreślić, że aktualnie orzeczenie
środka karnego na podstawie art. 46 § 1 k.k. nie jest ograniczone rodzajem
popełnionego przestępstwa, zaś dawny art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym
w dacie wyrokowania przez Sąd I i II instancji zawierał katalog przestępstw,
wobec których sąd orzekał środek karny w postaci obowiązku naprawienia
szkody. W katalogu tym bez żadnych ograniczeń w zakresie strony podmiotowej
umieszczone były wszystkie przestępstwa przeciwko mieniu, do których
niewątpliwie należy paserstwo.
W konsekwencji skoro ustalono, że oskarżony przyjmował, pomagał do
ukrycia i zbycia pojazdy pochodzące z kradzieży, które stanowiły własność
konkretnych osób to oczywistym jest, iż przestępstwo to dotykało właściciela
bezpośrednio ponieważ oskarżony dysponował skradzionymi pojazdami jak
właściciel, ingerując tym samym w sferę dobra pokrzywdzonego jakim jest
własności pojazdu, na podobnym poziomie jak sprawca kradzieży. Dlatego też
23
nie może być wątpliwości, że zakłady ubezpieczeń społecznych, które
ustawodawca nakazuje uważać za pokrzywdzonego (art. 49 § 3 k.p.k.) w
zakresie jakim pokryły szkodę właścicieli skradzionych pojazdów objętych
paserstwem, korzystały w tej sprawie z uprawnień pokrzywdzonego, a zatem
mogły składać wnioski wskazane w art. 49 a k.p.k. oraz być adresatem
obowiązków nakładanych na oskarżonego w trybie art. 46 k.k. w ramach środka
karnego. Podobny pogląd w zakresie uprawnień pokrzywdzonego, co do
możliwości orzekania przedmiotowego środka karnego przy przestępstwach
paserstwa prezentowany jest przez doktrynę (zob.: Kodeks karny, część
szczególna, T. II pod redakcją Andrzeja Wąska, Warszawa 2004, s. 959;
Komentarz do Kodeksu Karnego, część szczególna T. III, pod redakcja prof. A.
Zolla, Warszawa 2008, s. 426).
Z tych względów Sąd Najwyższy nie dostrzega merytorycznych błędów w
argumentacji Sądu odwoławczego przywołanej dla wykazania trafności
rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie możliwości nałożenia na skazanego
Grzegorza N. obowiązku naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 k.k. (str.
27 uzasadnienia). Oczywiście stanowisko to uległo częściowej dezaktualizacji
wobec zmiany brzmienia art. 46 k.k. wprowadzonej z dniem 8 czerwca 2010 r.
przez art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks
karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny
wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. 09.206.1589), która nie spowodowała jednak zmiany pojęcia szkody ani
charakteru środka karnego określonego w art. 46 k.k., rozszerzając jedynie
możliwość jego orzekania.
Dlatego też w tym zakresie kasacja obrońcy skazanego okazała się
niezasadna i podlegała oddaleniu.
Natomiast zgodzić się należy ze skarżącym, że obowiązek naprawienia
szkody określony w art. 46 § 1 k.k., ogranicza się tylko do równowartości
rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa i nie jest
dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu jej wysokości tych składników i
24
elementów szkody, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek” (por. wyrok
SN z dnia 4 lutego 2002 r., II KKN 385/01, LEX nr 53028). Jednocześnie w
wyroku z dnia 23 lipca 2009 r., V KK 124/09, LEX nr 519632, Sąd Najwyższy
stwierdził, że „...z samej istoty środka karnego przewidzianego w art. 39 pkt 5
k.k. i art. 46 § 1 k.k. wynika jego prawnokarny, represyjny charakter, dopiero w
drugim rzędzie realizujący też funkcję kompensacyjną...”.
Powyższe orzeczenia prezentujące utrwalony w praktyce pogląd, że
środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody nałożonego na podstawie
art. 46 § 1 k.k. jest ograniczony jedynie do rozmiaru rzeczywistej szkody
wynikłej bezpośrednio z przestępstwa i nie obejmuje odsetek stanowiących
element szkody wynikły z następstw czynu sprawcy, w pełni zasługuje na
akceptację. Dlatego nie można podzielić zaaprobowanej przez Sąd odwoławczy
argumentacji Sądu I instancji (str. 62 – 63 uzasadnienia) dopuszczającej
możliwość zasądzenia na rzecz zakładów ubezpieczeń odsetek od wypłaconych
odszkodowań w przypadku, gdy szkoda ma charakter pieniężny, albowiem
stanowisko to jest sprzeczne ze wskazaną w powołanych wyżej judykatach SN
funkcją środka karnego określonego w art. 46 § 1 k.k.
Dlatego też stwierdzając zasadność analizowanego zarzutu kasacji, Sąd
Najwyższy na podstawie art. 537 § 1 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok oraz
wyrok Sądu I instancji w części orzekającej obowiązek zapłaty przez Grzegorza
N. na rzecz zakładów ubezpieczeń odsetek od pokrytej przez nich i zasądzonej
na podstawie art. 46 § 1 k.k. kwoty stanowiącej równowartość szkody wynikłej
bezpośrednio z przestępstw przypisanych skazanemu.
Jednocześnie brak podstaw do ponownego rozważenia zasadności
orzekania „o odsetkach” powodował, że nie zachodziła konieczność wydania
orzeczenia następczego, ani przekazania sprawy w tej części do ponownego
rozpoznania. W tym miejscu warto dodać, że w orzecznictwie Sądu
Najwyższego trafnie wskazuje się, iż art. 537 k.p.k. nie zawiera pełnego katalogu
możliwych rozstrzygnięć sądu kasacyjnego (por. wyrok SN z dnia 20 kwietnia
1999 r., III KKN 323/97, OSNKW 1999, z. 9–10, poz. 61, postanowienie SN z
25
dnia 8 listopada 2005 r., IV KK 267/05, LEX nr 164288) i że możliwe jest także
ograniczenie się do uchylenia wadliwego rozstrzygnięcia bez wydawania
orzeczenia następczego (por. wyrok SN z dnia 19 września 2001 r., III KKN
168/01, OSNKW 2000, z. 11–12, poz. 97).
Natomiast na podstawie art. 527 § 4 k.p.k. Sąd Najwyższy zarządził zwrot
na rzecz skazanego opłaty od kasacji wobec częściowego uwzględnienia
zarzutów kasacyjnych.