I UZ 170/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:25-11-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 112/09 I CZ 92/09 I PZ 15/10 II CZ 105/09 II CZ 80/10 II PK 359/09 III CK 221/05 IV PZ 11/81 IV PZ 61/76
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I UZ 170/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania Z. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lutego 2011 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 października 2010 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 19 października 2010 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację wnioskodawczyni Z. M. od wyroku Sądu
Okręgowego Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z dnia 11 sierpnia 2010 r.,
oddalającego odwołanie wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 28 maja 2010 r. przyznającej jej prawo do emerytury (pkt I
wyroku) i nie obciążył wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego za
instancję odwoławczą (pkt II wyroku) na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na
okoliczności dotyczące stanu majątkowego wnioskodawczyni i jej trudnej sytuacji
finansowej.
2
W zażaleniu na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie II
wyroku organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie
od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych. W zażaleniu zarzucono naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
zastosowanie, pomimo że Sąd drugiej instancji nie badał przesłanek odstąpienia od
obciążenia strony przerywającej kosztami procesu, a w sprawie brak dowodów
potwierdzających stan majątkowy wnioskodawczyni, która nie była przesłuchana na
tę okoliczność. „Wyjątkowe przypadki”, o których mowa w art. 102 k.p.c., stanowią
kategorię oceny, która nie może być dowolna, lecz powinna być uzasadniona
obiektywnymi argumentami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wydane przez sąd drugiej instancji rozstrzygnięcie o kosztach procesu, które
nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, podlega kontroli
Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym na mocy art. 3941
§ 1 pkt 2
k.p.c., dodanego ustawą z dnia 19 marca 2009 r. zmieniającą Kodeks
postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 69, poz. 592), który wszedł w życie 22 maja
2009 r. Nie ma przy tym ustawowego ograniczenia możliwości wniesienia do Sądu
Najwyższego zażalenia dotyczącego kosztów procesu jedynie do spraw, w których
przysługuje skarga kasacyjna (ograniczenie takie przewiduje art. 3941
§ 2 k.p.c. w
odniesieniu do postanowień sądu drugiej instancji kończących postępowanie w
sprawie).
Wniesione zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 102
k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
Powołany przepis nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”
stanowiących przesłankę jego zastosowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że kwalifikacja takich wyjątkowych okoliczności należy do sądu i
zależy od okoliczności konkretnej sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z
dnia 13 października 1976 r. IV PZ 61/76 i z dnia 16 lutego 1981 r., IV PZ 11/81,
niepublikowane). Oznacza to, że sposób korzystania z art. 102 k.p.c. jest
suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu i do jego oceny należy
przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia
3
odstąpienie od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony
przegrywającej spór (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 27 maja 2010 r. II
PK 359/09 LEX nr 603828; z dnia 19 maja 2006 r., III CK 221/05, LEX nr 439151; z 17
marca 2010 r., II CZ 105/09, niepublikowany; z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09,
LEX 564753; z 2 grudnia 2009 r., I CZ 92/09, niepublikowane; z 18 października
2010 r., I PZ 15/10, niepublikowane). Odwołanie się do pojęcia „wypadków
szczególnie uzasadnionych” oparte jest na zwrocie niedookreślonym, który stwarza
luz decyzyjny dla organu stosującego prawo i umożliwia nieobciążenie jednej ze
stron kosztami procesu. Nie jest zatem uzasadniona nadmierna ingerencja w
rozstrzygnięcia wydane na podstawie art. 102 k.c., a kontrola sprawowana przez
Sąd Najwyższy w tym zakresie musi być ograniczona do zwalczania orzeczeń
dotkniętych wyłącznie poważnym błędem (por. postanowienie SN z dnia 8 września
2010 r., II CZ 80/10, niepublikowane), co nie miało miejsca w rozpoznawanej
sprawie.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny zastosował art. 102 k.p.c. ze
względu na okoliczności dotyczące stanu majątkowego odwołującej i jej trudną
sytuację finansową. Odniesienie takiej oceny do przedmiotu sprawy, w której
ubezpieczona dochodziła podwyższenia wysokości emerytury, przyznanej jej w
granicach minimalnej wysokości tego świadczenia (wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru emerytury wynosi 61,34%, a sama podstawa wymiaru 1.581,50 zł) mogło
przeto prowadzić do uznania wystąpienia wypadku szczególnie uzasadnionego,
który usprawiedliwiał odstąpienie od obciążania kosztami procesu tej strony
przegrywającej sprawę. W przypadku widocznego od razu niekorzystnego stanu
majątkowego strony okoliczności z art. 102 k.p.c. nie muszą być szczegółowo
uzasadniane i wbrew twierdzeniom wnoszącego zażalenie, nie wymagały wzywania
strony w celu szczegółowego ustalenia jej sytuacji finansowej. Takiego
szczegółowego ustalenia sytuacji finansowej strony wymaga art. 102 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r. Nr
167, poz.1398 ze zm.), który nakłada (w § 2 tego przepisu) obowiązek dołączenia
do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oświadczenia obejmującego
szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania
4
osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów, pod rygorem przewidzianym w art.
130 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.)
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania Z. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lutego 2011 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 października 2010 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 19 października 2010 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację wnioskodawczyni Z. M. od wyroku Sądu
Okręgowego Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z dnia 11 sierpnia 2010 r.,
oddalającego odwołanie wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 28 maja 2010 r. przyznającej jej prawo do emerytury (pkt I
wyroku) i nie obciążył wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego za
instancję odwoławczą (pkt II wyroku) na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na
okoliczności dotyczące stanu majątkowego wnioskodawczyni i jej trudnej sytuacji
finansowej.
2
W zażaleniu na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie II
wyroku organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie
od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych. W zażaleniu zarzucono naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
zastosowanie, pomimo że Sąd drugiej instancji nie badał przesłanek odstąpienia od
obciążenia strony przerywającej kosztami procesu, a w sprawie brak dowodów
potwierdzających stan majątkowy wnioskodawczyni, która nie była przesłuchana na
tę okoliczność. „Wyjątkowe przypadki”, o których mowa w art. 102 k.p.c., stanowią
kategorię oceny, która nie może być dowolna, lecz powinna być uzasadniona
obiektywnymi argumentami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wydane przez sąd drugiej instancji rozstrzygnięcie o kosztach procesu, które
nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, podlega kontroli
Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym na mocy art. 3941
§ 1 pkt 2
k.p.c., dodanego ustawą z dnia 19 marca 2009 r. zmieniającą Kodeks
postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 69, poz. 592), który wszedł w życie 22 maja
2009 r. Nie ma przy tym ustawowego ograniczenia możliwości wniesienia do Sądu
Najwyższego zażalenia dotyczącego kosztów procesu jedynie do spraw, w których
przysługuje skarga kasacyjna (ograniczenie takie przewiduje art. 3941
§ 2 k.p.c. w
odniesieniu do postanowień sądu drugiej instancji kończących postępowanie w
sprawie).
Wniesione zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 102
k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
Powołany przepis nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”
stanowiących przesłankę jego zastosowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że kwalifikacja takich wyjątkowych okoliczności należy do sądu i
zależy od okoliczności konkretnej sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z
dnia 13 października 1976 r. IV PZ 61/76 i z dnia 16 lutego 1981 r., IV PZ 11/81,
niepublikowane). Oznacza to, że sposób korzystania z art. 102 k.p.c. jest
suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu i do jego oceny należy
przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia
3
odstąpienie od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony
przegrywającej spór (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 27 maja 2010 r. II
PK 359/09 LEX nr 603828; z dnia 19 maja 2006 r., III CK 221/05, LEX nr 439151; z 17
marca 2010 r., II CZ 105/09, niepublikowany; z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09,
LEX 564753; z 2 grudnia 2009 r., I CZ 92/09, niepublikowane; z 18 października
2010 r., I PZ 15/10, niepublikowane). Odwołanie się do pojęcia „wypadków
szczególnie uzasadnionych” oparte jest na zwrocie niedookreślonym, który stwarza
luz decyzyjny dla organu stosującego prawo i umożliwia nieobciążenie jednej ze
stron kosztami procesu. Nie jest zatem uzasadniona nadmierna ingerencja w
rozstrzygnięcia wydane na podstawie art. 102 k.c., a kontrola sprawowana przez
Sąd Najwyższy w tym zakresie musi być ograniczona do zwalczania orzeczeń
dotkniętych wyłącznie poważnym błędem (por. postanowienie SN z dnia 8 września
2010 r., II CZ 80/10, niepublikowane), co nie miało miejsca w rozpoznawanej
sprawie.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny zastosował art. 102 k.p.c. ze
względu na okoliczności dotyczące stanu majątkowego odwołującej i jej trudną
sytuację finansową. Odniesienie takiej oceny do przedmiotu sprawy, w której
ubezpieczona dochodziła podwyższenia wysokości emerytury, przyznanej jej w
granicach minimalnej wysokości tego świadczenia (wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru emerytury wynosi 61,34%, a sama podstawa wymiaru 1.581,50 zł) mogło
przeto prowadzić do uznania wystąpienia wypadku szczególnie uzasadnionego,
który usprawiedliwiał odstąpienie od obciążania kosztami procesu tej strony
przegrywającej sprawę. W przypadku widocznego od razu niekorzystnego stanu
majątkowego strony okoliczności z art. 102 k.p.c. nie muszą być szczegółowo
uzasadniane i wbrew twierdzeniom wnoszącego zażalenie, nie wymagały wzywania
strony w celu szczegółowego ustalenia jej sytuacji finansowej. Takiego
szczegółowego ustalenia sytuacji finansowej strony wymaga art. 102 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r. Nr
167, poz.1398 ze zm.), który nakłada (w § 2 tego przepisu) obowiązek dołączenia
do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oświadczenia obejmującego
szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania
4
osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów, pod rygorem przewidzianym w art.
130 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.)