Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 133/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSA Krzysztof Staryk
w sprawie z wniosku A. P. Sp. z o.o.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość zasiłku chorobowego i związaną z tym wysokość składki na
ubezpieczenie społeczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 28 października 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 28 stycznia 2008 r. oddalił odwołanie A. P.
Spółki z o.o. (zwanej dalej wnioskodawcą) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych (zwanego dalej organem rentowym) z dnia 6 czerwca 2007 r., którą
zobowiązano wnioskodawcę do zwrotu wypłaconego J. Z. (zwanemu dalej
zainteresowanym) zasiłku chorobowego za okres od maja do sierpnia 2005 r. w
łącznej kwocie 200.651,97 zł oraz do korekty dokumentów rozliczeniowych za ten
okres.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24
kwietnia 2008 r. oddalił apelacje wnioskodawcy i zainteresowanego.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 12 marca 2009 r., uchylił wyroki Sądów obu
instancji, zniósł postępowanie przed tymi Sądami i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, wskazując, że orzeczenie przez
sąd rejonowy w sprawie, w której właściwy rzeczowo był sąd okręgowy (art. 4778
§
2 pkt 1 k.p.c.), powoduje nieważność postępowania określona w art. 379 pkt 6
k.p.c.).
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 4 czerwca 2009 r., Sąd
Okręgowy zmienił decyzję organu rentowego z dnia 6 czerwca 2007 r. i ustalił, iż
zasiłek chorobowy za okres od 4 maja do 19 sierpnia 2005 r. należny
zainteresowanemu w części dotyczącej kwoty 200.651,97 zł, był wypłacony
prawidłowo (pkt I), zobowiązał Zakład do zwrotu wnioskodawcy kwoty 200.651,97
zł, tj. świadczenia spełnionego po wydaniu prawomocnego wyroku (pkt II) oraz
zasądził od Zakładu na rzecz wnioskodawcy kwotę 1.410 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu (pkt III). Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia
faktyczne.
Zainteresowany jest zatrudniony u wnioskodawcy na stanowisku prezesa
zarządu. Treść jego stosunku pracy regulowana jest postanowieniami umowy o
pracę z dnia 15 października 2002 r., aneksem zmieniającym z dnia 1 października
2004 r. oraz uchwałami Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników nr 1/10/2002,
1/09/2004, 2/09/2004, 1/11/2005 i 1/02/2006. Obowiązujący u wnioskodawcy
3
regulamin wynagradzania nie dotyczy, między innymi, dyrektora produkcji, które to
stanowisko zajmuje zainteresowany.
W okresie od 1 kwietnia do 19 sierpnia 2005 r. zainteresowany przebywał
na zwolnieniu lekarskim, w związku z czym - na podstawie art. 92 k.p. - pobierał za
okresy orzeczonej niezdolności do pracy wynagrodzenie od 1 kwietnia do 3 maja
2005 r., a od 4 maja do 19 sierpnia 2005 r. zasiłek chorobowy. Składnikiem
podstawy wymiaru zasiłku chorobowego była przysługująca zainteresowanemu
nagroda roczna, z uwagi na to, że podstawę obliczania tej nagrody stanowi
wynagrodzenie wypłacone za okres, za który należna jest nagroda, pomniejszone o
okres pobierania zasiłku chorobowego.
Zgodnie z umową o pracę oraz uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia
Wspólników z dnia 14 października 2002 r. nr 1/10/2002, prezesowi zarządu -
dyrektorowi naczelnemu oraz wiceprezesowi zarządu - dyrektorowi handlowemu
przysługiwała premia kwartalna w wysokości 60% wynagrodzenia zasadniczego,
płatna najpóźniej do ostatniego dnia kwartału następującego po ostatnim miesiącu
kwartału, za który premia przysługuje. Podstawę liczenia premii stanowiła suma
wynagrodzeń zasadniczych pobranych w kwartale, za który naliczana jest premia.
Nadto wskazaną uchwałą przyznano członkom zarządu premię roczną, płatną - po
zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za rok obrotowy - pod warunkiem, że
Spółka osiągnie za ten rok zysk netto. Premia ta dla prezesa i wiceprezesa zarządu
przysługiwała w wysokości do 500% wynagrodzenia rozumianego jako łączna
kwota wynagrodzeń zasadniczych wypłaconych członkom zarządu w roku, za który
obliczana jest nagroda.
Uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 22 września
2004 r., nr 1/09/2004 - zmieniono pkt 3 i 4 uchwały nr 1/10/2002 w ten sposób, że
przyjęto, iż prezesowi zarządu - dyrektorowi naczelnemu oraz wiceprezesowi
zarządu - dyrektorowi handlowemu przysługuje premia miesięczna w wysokości
60% otrzymywanego wynagrodzenia zasadniczego, płatna w dacie wypłaty
wynagrodzenia zasadniczego. Wskazanym członkom zarządu Zgromadzenie
Wspólników mogło również przyznać nagrodę w wysokości do 500%, biorąc za
podstawę jej przyznania ich osobiste zaangażowanie w rozwój spółki polegające w
szczególności na: zdobywaniu nowych rynków zbytu wyrobów, terminowy
4
bezawaryjny i bezreklamacyjny przebieg procesu produkcyjnego, uzyskanie
dodatniego wyniku finansowego oraz posiadanie na ten cel środków finansowych.
Premia miesięczna lub nagroda nie przysługiwała za okres usprawiedliwionej
nieobecności z powodu choroby lub macierzyństwa, proporcjonalnie do okresu
trwania tej nieobecności, a przez wynagrodzenia zasadnicze rozumiano łączną
kwotę miesięcznych wynagrodzeń zasadniczych wypłaconych członkom zarządu w
okresie, za jaki zostanie przyznana nagroda. Uchwałą Nadzwyczajnego
Zgromadzenia Wspólników z tej samej daty (22 września 2004 r.), nr 2/09/2004,
przyznano prezesowi zarządu - dyrektorowi naczelnemu oraz wiceprezesowi
zarządu - dyrektorowi handlowemu nagrody w wysokości 500% wynagrodzenia
zasadniczego otrzymanego za okres od 1 kwietnia do 30 września 2004 r.
Uchwałą z dnia 27 lutego 2006 r., nr 1/02/2006 Nadzwyczajne Zgromadzenie
Wspólników postanowiło odstąpić od zasady określonej w pkt 1 ppkt 4 uchwały nr
1/09/2004 z dnia 22 września 2004 r. co do sposobu wyliczenia nagród za II, III i IV
kwartał 2005 r. i wyjątkowo przyznać członkom zarządu nagrody w wysokości
określonej kwotowo, tj. po 650.000 zł dla każdego z nich. Ustalona w ten sposób
wysokość przyznanych nagród nie przekroczyła limitu nagrody liczonej od łącznej
kwoty miesięcznych wynagrodzeń zasadniczych, wypłaconych członkom zarządu w
okresie, za który nagroda była przyznawana (w przypadku zainteresowanego - przy
nieuwzględnieniu w podstawie nagrody wynagrodzenia i zasiłku chorobowego
pobranych za okres niezdolności do pracy od 1 kwietnia do 19 sierpnia 2005 r. - jej
maksymalna wysokość wyniosłaby 910.624,65 zł [182.124,93 zł x 500%], natomiast
w przypadku wiceprezesa zarządu J. C. - przy uwzględnieniu całego
wynagrodzenia za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 2005 r. - 1.876.860 zł
[375.372 zł x 500%]). Uchwała ta weszła w życie z dniem przyjęcia i nie została
zakwestionowana.
W dalszej kolejności Sąd Okręgowy ustalił, że postanowienia uchwały z dnia
22 września 2004 r. przewidywały proporcjonalne pomniejszenie nagrody za okres
usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby. Mechanizm wyliczenia
premii był taki, że jeśli dana osoba korzystała ze zwolnienia lekarskiego, to do
podstawy wymiaru nagrody wliczano wynagrodzenie zasadnicze z danego roku,
bez wliczania do tej podstawy zasiłków chorobowych wypłaconych w tym okresie,
5
jak również „wynagrodzenia chorobowego” płaconego przez pracodawcę, a
następnie ustalano 500% tak ustalonej podstawy, stanowiące maksymalną
wysokość premii. Nagroda mogła być przyznana za cały rok lub za poszczególne
kwartały. Od wypłaconych nagród rocznych lub kwartalnych odprowadzana była
składka na ubezpieczenie chorobowe i taką składkę odprowadzono również od
wypłaconej zainteresowanemu w listopadzie 2004 r. nagrody w kwocie 685.637,70
zł. W okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim pracownikom wnioskodawcy nie
przysługiwało żadne wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy, a jedynie
„wynagrodzenie chorobowe” lub zasiłek chorobowy. Dokonując wyliczenia
podstawy wymiary zasiłku chorobowego, jaki przysługiwał zainteresowanemu od 4
maja do 19 sierpnia 2005 r., wnioskodawca uwzględnił wynagrodzenie zasadnicze
z ostatnich 12 miesięcy, premie miesięczne - od października 2004 r., które
stanowiły 60 % wynagrodzenia, premie kwartalne wypłacane do października 2004
r., a także nagrodę za II i III kwartał 2004 r. Wnioskodawca uznał, że nagroda
roczna stanowi składnik podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, gdyż nie
przysługuje za okres pobierania tego zasiłku. Jej podstawę stanowi wynagrodzenie
zasadnicze za okres, za który należna jest nagroda, pomniejszone o okres
pobierania zasiłku chorobowego. W konsekwencji nagroda roczna w kwocie
685.637,70 zł została wliczona do podstawy wypłaconego zainteresowanemu
zasiłku, który pomniejszył kwotę składek na ubezpieczenie społeczne
zatrudnionych u wnioskodawcy pracowników. Z kolei organ rentowy stwierdził, że
wypłacony zainteresowanemu za sporny okres zasiłek chorobowy w kwocie
200.651,97 zł był świadczeniem wypłaconym bezpodstawnie, gdyż uchwałą nr
1/02/2006 zmieniono u wnioskodawcy zasady ustalania wysokości premii i
postanowiono, że będzie ona ustalana kwotowo, bez jej pomniejszania na czas
choroby. Zdaniem organu rentowego oznacza to, że skoro na wysokość premii nie
ma wpływu nieobecność pracownika z powodu choroby, to premia ta nie może być
uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy odwołał się do
interpretacji art. 41 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst:
DZ.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa zasiłkowa)
6
dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 czerwca 2008 r., SK
16/06 (OTK-A 2008 nr 5, poz. 85), wskazując, że wynika z niej, między innymi,
obowiązek badania czy od danego składnika wynagrodzenia naliczono i
odprowadzono składki. Dopiero w takiej sytuacji Zakład może mieć pewność, że
uiszczenie składki od określonego składnika wynagrodzenia oznacza, iż pracownik
do tego składnika wynagrodzenia nie ma prawa w okresie pobierania
wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego. Zdaniem Sądu
Okręgowego, skoro wnioskodawca uiszczał składki od nagród rocznych
przyznawanych członkom zarządu, to prawidłowo zaliczył nagrodę za część roku
2004 do podstawy naliczania zasiłku chorobowego zainteresowanego. Nagroda ta
nie przysługiwała zainteresowanemu za okres, w którym przebywał na zwolnieniu
lekarskim, co wprost wynika z przepisów ustalających reguły wypłaty tego
świadczenia, tj. z postanowień uchwały nr 1/09/2004 Nadzwyczajnego
Zgromadzenia Wspólników, która - zgodnie z art. 9 k.p. - jest źródłem prawa. Dalej
Sąd pierwszej instancji wskazał, że z wykładni gramatycznej powołanej uchwały
wynika, iż nagroda nie przysługuje za okres nieusprawiedliwionej nieobecności z
powodu choroby, proporcjonalnie do okresu trwania nieobecności, a z podstawy
naliczenia nagrody wyłączano otrzymywane wynagrodzenie za okres niezdolności
do pracy i zasiłek chorobowy. Z art. 41 ustawy zasiłkowej wynika natomiast a
contrario, że nagroda może stanowić składnik podstawy wymiaru zasiłku
chorobowego, jeżeli zasady wynagradzania przewidują zmniejszenie tej nagrody za
okres pobierania zasiłku. W ocenie Sądu pierwszej instancji, nie doszło do zmiany
uchwałą nr 1/02/2006 zasad określonych uchwałą nr 1/09/2004. Z tej pierwszej
wynika jedynie, że dokonano zmiany sposobu rachunkowego wyrażania wysokości
przyznanej nagrody i - zamiast określenia procentowego - przyjęto określenie
kwotowe, nie zmieniając reguł przyznawania nagrody. Z protokołu Zgromadzenia
Wspólników wynika, że zainteresowanemu z góry ograniczono nagrodę, odliczając
kwotę otrzymanego zasiłku chorobowego i pobranego „wynagrodzenia
chorobowego” oraz - dokonując wyliczenia maksymalnej wysokości nagrody -
zróżnicowano podstawy ich ustalenia dla zainteresowanego i wiceprezesa zarządu,
który nie pobierał świadczeń z tytułu niezdolności do pracy. W ocenie Sądu
Okręgowego, okoliczność, iż wysokość nagród przyznanych członkom zarządu była
7
taka sama wynikła stąd, że wpłynęło na nią szereg czynników określonych w
uchwale nr 1/09/2004. Przedmiotowa nagroda ma charakter mieszany -
regulaminowy co do zasady jej przyznawania i uznaniowy co do wysokości. Nie jest
zależna wyłącznie na długości okresu faktycznie przepracowanego przez członków
zarządu, ale także od osobistego zaangażowania w rozwój Spółki każdego z
członków zarządu z osobna. Z tego względu okres świadczenia pracy przez
zainteresowanego i jego wkład w rozwój Spółki został oceniony wyżej niż
wiceprezesa zarządu, mimo że ten ostatni nie przebywał na zwolnieniu lekarskim, a
przyznanie nagród w takiej samej wysokości należało do kompetencji Walnego
Zgromadzenia.
Wyrokiem z dnia 28 października 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
organu rentowego od powyższego wyroku, podzielając ustalenia i ocenę prawną
dokonane przez Sąd pierwszej instancji.
Sąd Apelacyjny wskazał, że art. 41 ustawy zasiłkowej określa, które składniki
wynagrodzenia podlegają wyłączeniu z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Są to te składniki, co do których postanowienia układów zbiorowych pracy lub
przepisy o wynagradzaniu nie przewidują ich zmniejszania za okres pobierania
zasiłku. Zgodnie z art. 42 tej ustawy, do podstawy wyliczenia wynagrodzenia za
czas choroby i zasiłku chorobowego wliczane są te składniki wynagrodzenia, które
zostały wypłacone w okresie poprzedzającym „okres chorobowy”, czyli w przypadku
zainteresowanego składniki wypłacone od 1 kwietnia 2004 r. do 31 marca 2005 r.
Wobec uiszczania składek od nagrody rocznej przyznawanej przez wnioskodawcę
członkom zarządu, należało zaliczyć nagrodę za część roku 2004 do podstawy
naliczania zasiłku chorobowego zainteresowanego, co wynika z wiążącej
interpretacji art. 41 ustawy zasiłkowej dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny w
wyroku z dnia 24 czerwca 2008 r., SK 16/06. Z kolei z będącej źródłem prawa (art.
9 k.p.) uchwały nr 1/09/2004 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników wynika,
że nagroda roczna nie przysługiwała zainteresowanemu za okres, w którym
przebywał na zwolnieniu lekarskim. Zasady obliczania nagród nie zostały
zmienione uchwałą nr 1/02/2006 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z
dnia 27 lutego 2006 r., gdyż z uchwały tej wynika jedynie, że dokonano zmiany
sposobu wyrażania rachunkowego wysokości przyznanej nagrody i - zamiast
8
określenia procentowego - przyjęto określenie kwotowe, nie zmieniając przy tym
reguł przyznawania nagrody. Wreszcie Sąd Apelacyjny wskazał, iż „Trybunał
Konstytucyjny na gruncie art. 41 ustawy podkreślił, że w razie wątpliwości co do
znaczenia określonych zapisów w przepisach zakładowych normujących wypłatę
nagrody decydujące znaczenie ma fakt opłacenia od tego świadczenia składki na
ubezpieczenie chorobowe”.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił
naruszenie: I. prawa materialnego, tj.: 1) art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, poprzez
jego niewłaściwe zastosowanie, a przez to uwzględnienie w podstawie wymiaru
zasiłku chorobowego (oraz wynagrodzenia, o którym mowa w art. 92 § 1 pkt 1 k.p.)
wypłaconej zainteresowanemu w okresie 1 kwietnia do 19 sierpnia 2005 r. nagrody
za II, III i IV kwartał 2005 r., mimo tego, że przepisy o wynagradzaniu obowiązujące
u wnioskodawcy nie przewidywały, iż ten składnik wynagrodzenia (nagroda za II, III
i IV kwartał 2005 r.) nie przysługuje w okresie pobierania zasiłku chorobowego; 2)
ust. 1 uchwały nr 1/09/2004 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 22
września 2004 r., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a przez to przyjęcie, iż
przepis ten określał samoistną podstawę wypłaty zainteresowanemu nagrody za II,
III i IV kwartał 2005 r.; 3) ust. 4 uchwały nr 1/10/2002 Nadzwyczajnego
Zgromadzenia Wspólników z dnia 14 października 2002 r. w sprawie zasad
wynagradzania członków zarządu Spółki, w brzmieniu nadanym przez ust. 1
uchwały nr 1/02/2006 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników odbytego w
dniu 27 lutego 2006 r., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż
uchwała nr 1/02/2006 dokonywała jedynie zmiany sposobu wyrażania
rachunkowego wysokości przyznawanej nagrody, nie zmieniając zasad jej
przyznania oraz przyjęcie, że nagroda nie miała charakteru uznaniowego; II.
przepisów postępowania, a mianowicie: 1) art. 328 § 2 k.p.c., poprzez pobieżne
dokonanie ustaleń faktycznych, a przez to także niedokonanie oceny wszystkich
dowodów znajdujących się w aktach sprawy, co w każdym przypadku uniemożliwia
zarówno wydanie orzeczenia odpowiadającego prawu jak również sporządzenie
uzasadnienia wyroku w sposób odpowiadający stawianym mu w powołanym
przepisie wymaganiom, co niewątpliwie musiało mieć istotny wpływ na wynik
sprawy; 2) art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c., poprzez - mimo wydania orzeczenia meriti –
9
niezajęcie w istocie merytorycznego stanowiska w odniesieniu do zgłoszonych w
apelacji zarzutów, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż stwarzało jedynie
pozory przeprowadzenia kontroli instancyjnej.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest usprawiedliwiona, aczkolwiek nie wszystkie zawarte w
niej zarzuty mogą być uznane za zasadne.
Zarzuty obrazy przepisów postępowania są nieskuteczne już tylko dlatego,
że skarżący, aczkolwiek powołuje się na wpływ zarzucanych Sądowi drugiej
instancji naruszeń prawa procesowego na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.),
nawet nie podejmuje próby wykazania tej przesłanki, poprzestając na odwołaniu się
do tez wyroków Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2002 r., I CKN 1465/00,
z dnia 15 stycznia 2004 r., II CK 342/02 i z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN 392/01.
Niezależnie od tego należy stwierdzić, że art. 328 § 2 k.p.c. odnosi się
wprost do uzasadnień wyroków sądu pierwszej instancji, a w postępowaniu
apelacyjnym stosowany jest jedynie odpowiednio poprzez art. 391 § 1 k.p.c. Zatem
dla skuteczności postawienia zarzutu jego naruszenia przez sąd drugiej instancji
konieczne jest powiązanie go z przepisem stosowanym w postępowaniu
odwoławczym, czego skarżący nie czyni. Nadto rozpatrywany przepis może
stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy
uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich istotnych elementów
bądź zawiera oczywiste braki, które uniemożliwiają kontrolę kasacyjną. Takich
braków uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera. Zakres zastosowania art.
328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. w postępowaniu przed sądem drugiej
instancji zależy od treści wydanego orzeczenia. W przypadku, gdy sąd odwoławczy
oddalając apelację orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu
w pierwszej instancji, nie musi powtarzać dokonanych ustaleń i rozważań w
zakresie oceny dowodów. Wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2008 r., I UK 84/08, OSNP 2010
nr 9-10, poz. 120 i orzeczenia tam powołane). Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
10
swojego wyroku jednoznacznie dał wyraz temu, że podziela ustalenia poczynione
przez Sąd pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę dowodów.
Naruszenie art. 382 k.p.c. jest możliwe wówczas, gdy przy dokonywaniu
ustaleń faktycznych oraz ocenie dowodów sąd drugiej instancji pominie część
dowodów przeprowadzonych w sprawie. Zarzutu obrazy tego przepisu nie
uzasadnia więc podnoszony przez skarżącego brak ustosunkowania się sądu
odwoławczego do części zarzutów zawartych w apelacji. Obowiązek sądu drugiej
instancji odniesienia się do zawartych w apelacji zarzutów wynika z art. 378 § 1
zdanie pierwsze k.p.c. Skarżący uzasadnia zarzut naruszenia tego przepisu
niezajęciem przez Sąd Apelacyjny merytorycznego stanowiska w odniesieniu do
zgłoszonych w apelacji zarzutów (bliżej w skardze kasacyjnej nieokreślonych) co do
obowiązujących u wnioskodawcy uchwał określających zasady wynagradzania
członków zarządu. Jest to twierdzenie nieuprawnione, gdyż Sąd odwoławczy
zarzuty w tym zakresie rozpoznał, tyle że - podzielając ocenę prawną Sądu
pierwszej instancji - uznał je za niezasadne.
Usprawiedliwione są natomiast podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty
naruszenia prawa materialnego.
Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej w brzmieniu obowiązującym przed
dniem 12 listopada 2009 r., przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego
nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów
zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują zmniejszania ich za
okres pobierania zasiłku. Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2008 r., SK 16/06 Trybunał
Konstytucyjny uznał, że przepis ten, rozumiany w ten sposób, że w podstawie
wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się wypłaconych pracownikowi - w
okresie przyjętym do jej ustalenia - składników wynagrodzenia, od których
pracownik ten uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu
wypłacane w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy
wskutek choroby albo zasiłku chorobowego, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w
związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu tego
wyroku Trybunał podkreślił słuszność dążenia ustawodawcy do wyeliminowania
zarówno sytuacji, w której pracownik w razie choroby otrzymywałyby podwójne
świadczenia (zarówno z tytułu faktycznie wypłacanych składników wynagrodzenia
11
jak i tytułem wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego), jak i sytuacji, w
której świadczenia ze stosunku pracy, wyłącznie deklarowane, a w praktyce
niewypłacalne, miałyby rzutować na wysokość tych świadczeń. Z tego względu
Trybunał stwierdził, że sądy - rozstrzygające w przedmiocie należnego
pracownikowi wynagrodzenia chorobowego i zasiłku - winny ustalać, które składniki
wynagrodzenia były faktycznie wypłacane w okresie przyjętym do obliczenia
przeciętnego wynagrodzenia i zasiłku (art. 92 § 1 i 2 k.p. i art. 36 ust. 1 w związku z
art. 38 ust. 1 ustawy zasiłkowej), które składniki wynagrodzenia zostały faktycznie
obciążone składką na ubezpieczenie chorobowe (§ 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie
szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe, Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm. w związku z art. 20 ust. 1
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) i do których składników
wynagrodzenia pracownik zachował w rzeczywistości prawo w okresie pobierania
wymienionych wyżej świadczeń (art. 41 ustawy zasiłkowej). Oznacza to z jednej
strony, że - w ocenie Trybunału Konstytucyjnego - wypłacenie w okresie
poprzedzającym niezdolność pracownika do pracy danego składnika
wynagrodzenia i uiszczenie od niego składki na ubezpieczenie chorobowe
oznacza, iż pracownik nie ma do niego prawa w okresie pobierania świadczeń
przysługujących z tytułu niezdolności do pracy, a zatem składnik taki wchodzi do
podstawy wymiaru wymienionych świadczeń, a z drugiej strony - że faktyczne
wypłacenie tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania wynagrodzenia
chorobowego i zasiłku chorobowego wyłącza go z podstawy ich wymiaru.
Skarżący nie kwestionuje, że - w świetle postanowień pkt 4 uchwały nr
1/10/2002 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników wnioskodawcy z dnia 14
października 2002 r. w brzmieniu nadanym przez pkt 1 uchwały nr 1/09/2004 z dnia
22 września 2004 r. oraz opłacenia składki na ubezpieczenie chorobowe -
wypłacona zainteresowanemu w okresie poprzedzającym powstanie niezdolności
do pracy nagroda za II i III kwartał 2004 r. podlegała wliczeniu do podstawy
wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego przysługujących za
okres od 1 kwietnia do 19 sierpnia 2005 r. Podnosi natomiast, że ten składnik
12
wynagrodzenia (nagroda) został następnie zainteresowanemu przyznany uchwałą
nr 1/02/2006 z dnia 27 lutego 2006 r. i wypłacony za wskazany wyżej okres
pobierania świadczeń przysługujących z tytułu niezdolności do pracy. Inaczej rzecz
ujmując, skarżący zarzuca, iż zainteresowany w rzeczywistości zachował prawo do
spornego składnika wynagrodzenia za okres pobierania wynagrodzenia
chorobowego i zasiłku chorobowego, chociaż został on wliczony do podstawy
wymiaru tych świadczeń. Istotna dla rozstrzygnięcia tej kwestii jest ocena
postanowień uchwały nr 1/02/2006 z dnia 27 lutego 2006 r., mocą której
Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników wnioskodawcy odstąpiło od zasady
określonej w pkt 1 uchwały nr 1/09/04 z dnia 22 września 2004 r. „co do sposobu
wyliczenia należnej nagrody za II, III i IV kwartał 2005 r. i wyjątkowo przyznało
członkom zarządu (…) nagrody określone kwotowo”, ustalając ich wysokość na
650.000 zł dla każdego z nich. Sąd Apelacyjny uznał, że wskazaną uchwałą
dokonano jedynie „zmiany sposobu wyrażenia rachunkowego” wysokości nagrody
„i zamiast określenia procentowego, przyjęto określenie kwotowe, nie zmieniając
przy tym reguł przyznawania nagrody”. Stanowisko to co najmniej wzbudza daleko
idące wątpliwości.
Postanowienie pkt 4 uchwały nr 1/10/2002 w brzmieniu obowiązującym od
22 września 2004 r. jednoznacznie przewiduje pozbawienie członka zarządu prawa
do nagrody za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby lub
macierzyństwa, proporcjonalnie do okresu trwania tej nieobecności.
Proporcjonalność to określony stosunek części do całości, co oznacza, że
przysługująca za dany okres nagroda powinna podlegać zmniejszeniu w takim
stosunku (proporcji), w jakim pozostaje okres niezdolności do pracy z powodu
choroby do okresu, za który nagroda jest przyznawana. Jeżeli więc nagroda
przyznawana jest za kwartał danego roku, a członek zarządu w tym kwartale nie
przepracował żadnego dnia z powodu usprawiedliwionej nieobecności w pracy z
powodu choroby, to ten składnik jego wynagrodzenia za wskazany kwartał ulega
zmniejszeniu o 100% (pracownik zostaje go pozbawiony w całości). Jeżeli
natomiast członek zarządu nie przepracował ze wskazanej przyczyny części
kwartału, za który przyznawana jest nagroda, wówczas jej wysokość ulega
zmniejszeniu w takim stosunku (proporcji), w jakim pozostaje okres
13
usprawiedliwionej nieobecności z powodu choroby do okresu obejmującego cały
kwartał.
Z niespornego stanu faktycznego wynika, że zainteresowany w okresie od 1
kwietnia do 19 sierpnia 2005 r. pobierał wynagrodzenie chorobowe, a następnie
zasiłek chorobowy. Oznacza to, że z uwagi na niezdolność do pracy nie
przepracował ani jednego dnia w II kwartale oraz ponad połowy III kwartału 2005 r.
Mimo to uchwałą nr 1/02/2006 z dnia 27 lutego 2006 r. została mu przyznana (i
faktycznie wypłacona) nagroda za II, III i IV kwartał 2005 r., a więc również za okres
usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby. W tym zatem ujęciu
należy rozpatrywać zawarte w wymienionej uchwale postanowienie o „odstąpieniu
od zasady określonej w pkt 1 ppkt 4 uchwały Nr 1/09/2004 z dnia 22 września 2004
r. co do sposobu wyliczenia należnej nagrody za II, III i IV kwartał 2005 r.”. Oznacza
ono bowiem nie tylko odstąpienie od procentowego określenia wysokości nagrody
na rzecz jej określenia kwotowego, ale w szczególności odstąpienie od „zasady co
do sposobu wyliczania należnej nagrody” przy uwzględnieniu stosunku okresu
trwania usprawiedliwionej nieobecności z powodu choroby do okresu, za jaki
nagroda została przyznana.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze i odpowiednio stosowanego art. 108 § 2 k.p.c.